ثبات بازار در شرایط ویژه خردادماه

اگرچه تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران خبر از رشد تورم اقلام مصرفی دهک‌های دهگانه درآمدی در خرداد 1404 می‌دهد، اما ظاهراً این افزایش ناشی از شوک تجاوز رژیم اسرائیل به ایران بوده هست.بر اساس تعاریف رایج اقتصادی، تورم اغلب ناشی از مجموعه‌ای از افزایش تقاضا، شوک‌های درمانی اقتصادی، نوسانات نرخ ارز و انتظارات تورمی به وجود می‌آید. طبق تحلیل‌های ارائه شده از داده‌های آماری، تورم خرداد‌ماه 1404 بیش از آنکه حاصل اجرای سیاست‌های جدید اقتصادی توسط دولت باشد، حاکی از تقاضای ناگهانی خرید و ذخیره‌سازی مواد غذایی بوده هست. کمتر از دو هفته به پایان خرداد‌‌‌ماه، جنگ، اقتصاد کشور را با چالش انتظارات تورمی روبه‌رو کرد و همین عامل باعث گردید قیمت خوراکی‌ها نسبت به دیگر کالاها و خدمات، واکنش سریع‌تری به تحولات بازار نشان دهد. افزایش هزینه تولید، نوسان نرخ ارز و محدودیت‌های حمل‌ونقل پس از جنگ تحمیلی و ادامه روند معمول و سنتی رشد تقاضا در روزهای نزدیک به تابستان، کافی قرار دارای بود تا دغدغه مردم برای تأمین کالاهای اساسی بیشتر شود و سایه شتاب «گرانی‌ها» دوباره بر بازار سنگینی کند.مواد غذایی بیشترین نقش را در تورم خرداد‌ماه داشتند. این گروه اقلام، به خاطر وابستگی به نرخ ارز، شرایط حمل‌ونقل و تأثیرپذیری شدیدتر از اخبار و شایعه‌ها، همواره اولین قربانی بحران‌های اقتصادی هستند. بنابراین مدیریت صحیح تأمین و عرضه اقلام غذایی اهمیتی دوچندان دارای بود. دولت با تخصیص ویژه ارز برای واردات محصولات اساسی، آزادسازی سریع ذخایر استراتژیک و نظارت ویژه بر شبکه توزیع، به بازار خوراکی‌ها آرامش بخشید و مانع گردید تا «گرانی» از کنترل خارج شود.روایت آمار از بازارافزایش تورم خردادمرکز آمار ایران بیان می‌کند:«نرخ تورم سالانه در خرداد‌ماه برای خانوارهای کشور به ۳۴.۵ درصد رسید که نسبت به ماه قبل ۰.۶ واحد درصد افزایش یافته هست.» به گفته چندین کارشناسان، از عوامل رشد تورم سالانه، اثر تجمعی تصمیمات اقتصادی و شوک‌های قیمتی ماه‌های گذشته هست. در سال گذشته نرخ ارز با جهش بسیاری مواجه گردید و همین امر بر هزینه تولید و واردات اثر منفی گذاشت.تورم نقطه ‌به ‌نقطهنتیجه یک شوک رفتاریتورم نقطه ‌به ‌نقطه، عددی هست که تغییر قیمت‌ها را نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد. این شاخص در خرداد امسال به ۳۹.۴ درصد رسید و نسبت به ماه گذشته ۰.۷ واحد درصد افزایش یافت.آنچه امکان دارد از تورم نقطه به نقطه استدلال کرد این هست که خانوارها در خرداد‌ پرالتهاب، برای رفع نگرانی‌های خود از کمبود یا افزایش قیمت خوراکی‌ها، با خریدهای هیجانی، تلاش کرده‌اند اقلام مصرفی ضروری را بیشتر ذخیره‌سازی کنند. این رفتار هیجانی به رشد کمبود مصنوعی و همین اتفاق به رشد سریع‌تر قیمت‌ها دامن زد.داده‌های مرکز آمار رفتار خرید هیجانی مردم را تأیید انجام می‌دهد؛ آنجا که گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات سهم عمده رشد تورم نقطه به نقطه را از آن خود کرده‌اند؛ جایی که تورم نقطه به نقطه این گروه در خرداد امسال، 42.3 درصد بوده که نسبت به شاخص میانگین کل تورم نقطه‌ای در این ماه 4 درصد با افزایش مواجه شده هست. در این مدت 12 روز، جدای از رفتار هیجانی مردم، رشد نرخ ارز که به افزایش هزینه واردات نیز منجر گردید، عاملی بر رشد تورم نقطه به نقطه گردید.تورم ماهانهبازتاب واکنش کوتاه‌مدت بازارآمارها نشان می‌دهد تورم ماهانه بخش خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها به ۴.۹ درصد رسیده، در حالی که همین شاخص برای کالاهای غیرخوراکی و خدمات، ۲.۵ درصد گزارش شده هست؛ در خرداد امسال، خانوارها نسبت به ماه قبل، ۳.۳ درصد بیشتر برای کالاها و خدمات هزینه کردند.رشد لحظه‌ای تقاضا پس از انتشار خبر تجاوز رژیم اسرائیل به کشور، دهک‌های مختلف درآمدی را وادار به خرید فوری کرد. به زبان ساده‌تر، اغلب خانوارها در دهک‌های مختلف جامعه به‌خصوص در دهک‌های بالای درآمدی، بخشی از مایحتاج زندگی‌شان را یکجا خریداری کردند. این اتفاق سرانجام خود را در رشد ماهانه تورم در بخش خوراکی‌ها بیشتر نشان داد.آنچه مشخص هست، تورم ماهانه خرداد، بیشتر بازتاب واکنش کوتاه‌مدت بازار به بحران و افزایش انتظارات تورمی قرار دارای بود.تورم در دهک‌های مختلفآمارها نشان می‌دهد نرخ تورم سالانه برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای، از ۳۴ درصد (دهک دوم) تا ۳۴.۸ درصد (دهک نهم) متغیر بوده هست. این یعنی دامنه تفاوت تورم میان دهک‌های مختلف فقط ۰.۸ واحد درصد هست که نسبت به ماه قبل سه‌دهم واحد درصد کاهش یافته هست. این موضوع نشان‌دهنده توزیع نسبتاً عادلانه بار تورم میان اقشار مختلف جامعه و نقش سیاست‌های حمایتی دولت در مهار فاصله طبقاتی هست؛ اقداماتی مانند هدایت یارانه، کنترل زنجیره تأمین و نظارت‌های شدید بر بازار، باعث گردید خانوارهای کم‌درآمد بیش‌ از پیش مورد حمایت باشند.نقش دولت چیست؟دولت که در همان ساعات اولیه بحران خرداد‌‌ماه، شرایط را رصد کرده قرار دارای بود، با اتخاذ تدابیر سریع و عملیاتی، از ورود ذخایر استراتژیک تا صدور مجوز واردات کالاهای اساسی و افزایش ظرفیت شبکه‌های توزیع، توانست بر شدت بحران غلبه کند. برگزاری جلسات فوق‌العاده ستاد تنظیم بازار، همکاری نزدیک با شبکه‌های تأمین، تشدید نظارت بر قیمت‌گذاری و مقابله با احتکار و گران‌فروشی و توزیع مناسب کالاهای اساسی، همه بخشی از نقشه راه دولت برای آرام کردن بازار، کاهش نگرانی مردم و متعادل نگه داشتن قیمت‌ها قرار دارای بود.در کنار اینها، اطلاع‌رسانی شفاف و پاسخگو بودن نهادهای مسئول، کمک کرد تا مردم با برخورداری از امنیت روانی، رفتارهای خرید خود را کنترل کنند و بازار از دامنه التهاب خارج شود. دولت اعلام کرد، کمبود خاصی در تأمین کالاهای اساسی وجود ندارد و همه خانواده‌ها می‌توانند با آرامش برای تأمین نیازهایشان برنامه‌ریزی کنند.چشم‌انداز آینده چیست؟در فضای پرالتهاب و بحرانی خردادماه که می‌توانست زمینه‌ساز جهش‌های تورمی خطرناک و آسیب‌های جدی به رفاه خانوارها باشد، نقش دولت در مدیریت آرامش و ثبات اقتصادی کاملاً مشهود قرار دارای بود. اگرچه افزایش آمارهای تورم در این ماه واقعیتی هست که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، اما تمرکز دولت بر تأمین بی‌وقفه کالاهای اساسی، اجرای سیاست‌های جبرانی برای اقشار آسیب‌پذیر و مهار بازار آزاد، باعث گردید بازار مواد غذایی سریع‌تر از سال‌های گذشته به ثبات نسبی بازگردد.دولت تأکید کرده، سیاست‌های کنترلی و حمایتی تا رفع کامل نگرانی‌ها ادامه‌ می‌یابد و هیچ خانواده‌ای نمی‌شود از تأمین نیازهای اساسی خود احساس کمبود یا محدودیت کند. با این رویکرد، امید می‌رود بازار ایران با گذر از شوک خرداد‌ماه، آرامش و ثبات را تجربه کند و سفره خانواده‌ها همچنان گرم و امن بماند. اگر چه افزایش تورم خردادماه واقعیتی آماری هست، اما آنچه مهم هست، مدیریت هوشمندانه بازار و پاسخ فوری دولت به نگرانی‌ها و نیازهای مردم در اثر شوک تجاوز نظامی به ایران قرار دارای بود.