فاصله نجومی قیمت گمرک و بازار در 7 کالای اساسی

مقایسه قیمت کالاهای وارداتی هنگام ورود به گمرک با قیمت‌ها در بازار مصرفی نشان از شکاف بزرگ و نجومی بین این دو دارد. به طوری که بررسی‌ها در بازارهای مختلف کالاهای اساسی، حکایت از سودهای کلان و نامتعارف واردکنندگان دارد. آمارهای اولیه گمرک ایران حکایت از شوک آورترین اختلاف قیمت در تاریخ واردات کالاهای اساسی دارد: برنج هندی با قیمت گمرکی ۲۴,۲۰۷ تومان به دست مصرف کننده 95هزار تومان می‌رسد، چای وارداتی با میانگین قیمت ۲۶۳هزار تومان در بازار تا 1.3 میلیون تومان در هر کیلوگرم فروخته خواهد گردید و لوبیا چیتی با ۱۱۳,۶۰۰ تومان ارزش گمرکی در هر کیلوگرم، ۲۹۵هزار تومان روی پیشخوان مغازه‌ها قرار دریافت می‌کند. این فاصله ۳۰۰ تا ۴۰۰ درصدی، پرده از بازی خطرناک «فاکتورهای دوگانه» و سوداگری پنهان در زنجیره تأمین برمی دارد؛ پدیده‌ای که نه تنها جیب مردم را خالی انجام می‌دهد، که امنیت غذایی را نشانه رفته هست.مکانیسم قیمت‌گذاری؛از کشتی تا فروشگاهبر اساس توضیحات مسعود دانشمند، کارشناس اقتصادی که سابقه حضور درهیأت نمایندگان اتاق ایران را نیز دارد، قیمت درج‌گردیده در گمرک تنها شامل «بهای خرید از مبدأ و هزینه حمل تا گمرک کشور صادرکننده» هست. اما حقوق و عوارض گمرکی که ۲۰ تا ۳۵ درصد ارزش کالا را تشکیل می‌دهد، کرایه حمل از بنادر به تهران (۱۰ درصد)، هزینه توزیع تا عمده‌فروشی (۱۵ درصد) و حتی ضایعات ۲ تا ۵ درصدی، لایه‌های پنهان قیمت‌گذاری هستند که سرانجام تا ۵۲.۵ درصد به قیمت اولیه اضافه می‌کنند. وی تأکید کرد: علاوه بر آن محصولاتی که از سایر کشورها خریداری خواهد گردید دارای دانه شکسته و خرده نیز هست که خرده‌ها معمولاً بین 2 تا 5 درصد کل محصولات را تشکیل می‌دهند که همین امر نیز بر قیمت نهایی تأثیرگذار هست.با این حال، پرسش کلیدی اینجهست: چرا در عمل، این محاسبات منطقی با اختلافات نجومی در بازار مواجه خواهد گردید؟ پاسخ را باید در اظهارات رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی جست‌و‌جو کرد: «چندین واردکنندگان برای کالاهای اساسی با ارز ترجیحی، دو فاکتور صادر می‌کنند: فاکتور رسمی با قیمت مصوب دولتی و فاکتور دوم برای مابه‌التفاوت بازار آزاد. این پولِ بی‌مسیر، هرگز به خزانه یا پرونده‌های مالیاتی راه نمی‌یابد.»برنج؛ سود ۱۵۳ درصدیبرنج، به عنوان یکی از ستون‌های سفره ایرانی‌ها، امروز به کالایی گران قیمت تبدیل گردیده هست. آمار گمرک نشان می‌دهد در سه‌ماهه اول امسال، ۴۶۵ هزار تن برنج با میانگین قیمت ۳۷,۴۴۰ تومان وارد کشور گردیده هست. برنج هندی ارزان‌ترین نوع با ۲۴,۲۰۷ تومان و برنج پاکستانی با ۳۶,۹۹۵ تومان در گمرک ثبت گردیده‌اند. اما در بازار، خریداران باید ۹۵,۰۰۰ تومان برای هر کیلو برنج هندی و ۸۹,۰۰۰ تا ۱۳۸,۰۰۰ تومان برای برنج پاکستانی بپردازند. حتی با احتساب تمام هزینه‌های جانبی که قیمت تمام‌گردیده را به ۵۷,۰۹۶ تومان می‌رساند، فاصله تا قیمت بازار به ۱۵۳ درصد می‌رسد؛ سودی که مستندات مالیاتی  آن ناپیدهست.در حالی که برنج هندی در گران‌ترین حالت با قیمت 32 هزار و 770 تومان وارد کشور گردیده هست. از جهات دیگر قیمت برنج وارداتی از هند به ‌طور قابل توجهی پایین‌تر از سایر کشورههست و این برنج ارزان‌ترین قیمت در میان برنج سایر کشورها را با قیمت کیلویی 24 هزار و 207 هزار تومان به خود اختصاص داده هست.نیز بررسی میدانی خبرنگار روزنامه ایران نشان می‌دهد یک کیلو برنج پاکستانی از قیمت 89 هزار تومان تا 138 هزار تومان در بازار عرضه خواهد گردید. در حالی که قیمت واردات این نوع محصول بر اساس آمار گمرک بین 29127 تا 36995 هزار تومان هست.  بررسی‌ها نشان می‌دهد با واردات 289 میلیون و 329 هزارو 59 کیلو گرم از کشور هند این کشور در صدر جدول واردات برنج قرار دارد. در رتبه بعدی پاکستان جای گرفته که میزان واردات این محصول از کشور پاکستان بر اساس آمار رسمی گمرک حدوداً 98 میلیون و 68 هزار و 540 کیلوگرم قرار دارای بوده هست. در رتبه سوم واردات برنج، کشور امارات متحده عربی جای دریافت می‌کند که میزان واردات از آن نیز حدوداً 66 میلیون و 84 هزار و 90 کیلو گرم قرار دارای بوده هست.چای؛ فاصله ۳۳۸ درصدیدر فنجان‌های داغچای سیاه، نوشیدنی روزانه میلیون‌ها ایرانی، دیگر کالایی هست که با قیمتی نجومی در سبد خانوارهای معمولی جا دریافت می‌کند. با وجود واردات 8700 تن چای در سه‌ماهه اول امسال و میانگین قیمت گمرکی ۲۶۳هزار تومان، کمترین قیمت بازار برای این محصول 1میلیون و 149هزار تومان گزارش گردیده هست. محاسبات نشان می‌دهد حتی گران‌ترین چای وارداتی هند با حدود 400 هزار تومان، پس از افزودن هزینه‌ها نمی‌شود از 410هزار تومان عبور کند. اما اعداد روی قفسه فروشگاه‌ها بسیار بالاتر از اینههست. این یعنی سودی معادل ۳۳۸ درصد که با هیچ توجیه اقتصادی همخوانی ندارد.ارزان‌ترین چای سیاه وارد گردیده به کشور از ابتدای سال‌جاری تا کنون مربوط به امارات متحده عربی است که با قیمت کیلویی 119 هزار و 676 تومان وارد کشور گردیده هست و گرانترین آن از کشور هند با مبلغ 399 هزار و 240 تومان برای هر کیلو قرار دارای بوده هست. در واقع به صورت میانگین قیمت چای‌های سیاه وارداتی حدوداً 263 هزار تومان هست!گوشت قرمز؛افزایش ۵۲ درصدی غیرمنطقیواردات ۱.۹۷ میلیون کیلوگرم گوشت قرمز با میانگین قیمت ۲۸۹,۸۳۱ تومان در گمرک، باید نوید ثبات قیمت می‌داد. اما قیمت تمام‌گردیده ۴۴۱,۹۹۲ تومان (پس از محاسبه هزینه‌ها) در عمل به ۵۱۰هزار تومان در بازار رسیده هست.بر اساس آمار منتشر گردیده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران در سه ماهه اول سال‌جاری یک میلیون و 971 هزار و 187 کیلوگرم گوشت قرمز از کشورهای مختلف وارد کشور گردیده هست که گران‌ترین گوشت از هسترالیا با قیمت کیلویی 450 هزار و 102 تومان وارد گردیده هست. نیز با واردات 554 هزار و 568 کیلوگرم امارات متحده عربی بیشترین سهم واردات را به خود اختصاص داده هست. علاوه بر آن ارزان‌ترین گوشت قرمز در این مدت زمان از هسترالیا با قیمت کیلویی 129 هزار و 561 تومان وارد کشور گردیده هست. بنابراین میانگین قیمتی هر کیلو از این محصول وارداتی 289 هزار و 831 تومان هست که با افزودن هزینه ها(52.5 درصد) قیمت نهایی آن به 441 هزار و 992 تومان می‌رسد. در حالی که گوشت گوساله وارداتی در بازار از کیلویی 500 تا 520 هزار تومان هست.گرانی انفجاری لوبیا چیتی؛قیمت بازار 3 برابر قیمت وارداتیکی از حبوباتی که در یک سال اخیر از نظر قیمت و کمی در بازار چالش‌های قابل توجهی را دارای بوده لوبیا چیتی هست.آمار گمرکی نشان می‌دهد حجم کل واردات این محصول در سه ماهه گذشته 6 میلیون و 793 هزار و 734 کیلو گرم قرار دارای بوده که ارزان‌ترین آن با قیمت کیلویی 98 هزار و 732 تومان از امارات متحده عربی و گران‌ترین لوبیا چیتی نیز از ترکیه با قیمت حدوداً کیلویی 130 هزار تومان قرار دارای بوده هست. در واقع میانگین قیمت هر کیلوگرم از این محصول در زمان واردات 113 هزار و 600 تومان قرار دارای بوده هست. اما قیمت آن در بازار از کیلویی 295 هزار تومان شروع خواهد گردید.زنجیره گرانی لوبیا قرمز؛از گمرک تا سفره مردمدر سه ماهه اول سال‌جاری حدود 2 میلیون و 966 هزار و 650 کیلوگرم از این محصول از کشوهای روسیه، امارات متحده عربی، ترکیه و قرقیزستان وارد کشور گردیده هست. بررسی‌ها نشان می‌دهد پایین‌ترین قیمت وارد گردیده از این محصول مربوط به کشور امارات متحده عربی با قیمت 37 هزار و 664 تومان برای هر کیلو قرار دارای بوده و بالاترین قیمت آن کیلویی 123 هزار و 415 تومان از کشور روسیه است. بنابراین میانگین قیمتی هر کیلوگرم لوبیا قرمز وارداتی 114 هزار و 200 تومان هست که با احتساب هزینه‌ها بهای تمام گردیده هر کیلو لوبیا قرمز 174 هزار و 155 تومان خواهد گردید. اما دربازار با قیمت 276 هزار تومان به مصرف کننده عرضه خواهد گردید.نقش دلالان در گرانی نخودآمار سه ماهه اول واردات کشور نشان می‌دهد در این مدت زمان 6 میلیون و 134 هزار و 620 کیلوگرم از این محصول از 7 کشور وارد گردیده که پایین‌ترین قیمت آن مربوط به کشور کانادا با نرخ کیلویی 28 هزار و 321 تومان و بالاترین قیمت مربوط به کشور امارات متحده با مبلغ 98 هزار و 402 تومان هست. در واقع میانگین قیمت وارداتی این محصول حدوداً 71 هزار تومان قرار دارای بوده که با احتساب 52.5 درصد بابت هزینه‌ها قیمت نهایی آن به 108 هزار و 275 تومان می‌رسد. در حالی که در بازار این محصول به صورت میانگین کیلویی 190هزار تا 220 هزار تومان عرضه خواهد گردید.فاکتورهای دوگانه و سودهای پنهان؟برای جویا گردیدن علت گرانی این مواد غذایی در خرده فروشی‌ها خبرنگار روزنامه ایران بیان کرد‌و‌گویی با رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی دارای بود که وی عنوان کرد: نظر به اینکه چندین از کالاهای اساسی با ارز ترجیحی وارد کشور خواهد گردید متأسفانه قیمت این کالاها از مبدأ(واردکننده) به صورت دو فاکتوره به بازار ارسال خواهد گردید. به این معنا که در یک فاکتور قیمت مصوب را اعلام کرده و دریافت می‌کنند و مابقی را که مابه التفاوت قیمت دولتی و آزاد هست، به صورت فاکتور غیر رسمی دریافت می‌کنند. مثلاً برنجی که با ارز 28 هزار و 500 تومانی وارد کشور خواهد گردید حدوداً 50 هزار تومان اما در بازار 80 هزار تومان هست. این اختلاف قیمت به جیب تجار می‌رود نه بنکداران. واردکنندگان فاکتوری رسمی هم برای مابه التفاوتی که از ما دریافت می‌کنند ارائه نمی‌دهند. بنابراین ما نامکان داردیم این تخلف را ثابت کنیم.این بازی سه‌سر بازنده دارد: دولت که مالیات و شفافیت را از دست می‌دهد. بنکداران که تحت نظر تعزیرات و مصرف‌کنندگان هستند. مردم که تا ۴۰۰ درصد برای اقلام ضروری خود بیشتر می‌پردازند. کنگری هگردیدار می‌دهد: «سود بنکداران فقط ۳ درصد هست. آنها قربانیان این سیستم هستند.»نقرار دارای بود زنجیره شفافیتظاهراً که اینجا با زنجیره‌ای از پنهانکاری و نقرار دارای بود نظارت مواجهیم و راه‌حل در سه اقدام فوری هست: اتصال زنجیره تأمین به سامانه ملی (پیاده‌سازی کد رهگیری منحصربه‌فرد برای هر محموله)، بازرسی ناگهانی انبارهای واردکنندگان توسط تیم‌های قضایی-مالیاتی و اختصاص یارانه مستقیم به مردم به جای ارز ترجیحی برای واردکنندگان.