چالش‌های راهبردی در سازمان تحقیقات و ضرورت اصلاح رویه‌ها

- اخبار اقتصادی -به گزارش پول و تجارت؛سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات)، یک سازمان کلیدی حاکمیتی هست که با پیشینه علمی و ظرفیت‌های زیرساختی گسترده، همواره یکی از نهادهای اثرگذار در توسعه بخش کشاورزی کشور به‌شمار می‌رفته، و باید ضامن امنیت غذایی کشور باگردید. بر اساس اهداف تعیین‌گردیده در برنامه هفتم توسعه و سند امنیت غذایی، این سازمان می‌بایست نقش مؤثری در تحقق رگردید پایدار کشاورزی، افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف منابع ایفا نماید. با این حال، چندین تحلیل‌ها و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که سازمان تات به‌تازگی با چالش‌های قابل‌توجهی در حوزه مدیریت، راهبرد و اعتماد نهادی مواجه گردیده هست.ماهیت‌شناسی سازمان: مولتی‌دیسیپلین و حاکمیتیدر ساختار حکمرانی کشور، سازمان‌هایی وجود دارند که نقش کلیدی در امنیت غذایی، پایداری منابع، و توسعه دانش‌پایه دارند. سازمان تات یکی از مهمترین این نهادههست؛ این سازمان، بزرگترین سازمان تحقیقات کاربردی کشور هست که بیش از دو هزار عضو هیئت علمی در بیش از بیست حوزه گوناگون کشاورزی، از رشته‌های مختلف از مهندسی آب و خاک تا ژنتیک، اقتصاد، دامپروری، بوم‌شناسی و علوم تغذیه را در دل خود جای داده و قرار هست ستون فقرات علمی کشاورزی ایران باگردید.این نکته کلیدی شایان توجه هست که سازمان تات، ذاتاً چندینرشته‌ای و میان‌حوزه‌ای هست. این موضوع از ساختار بسیار متنوع مؤسسات و مراکز ملی تابعه این سازمان قابل فهم هست: مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی، مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مؤسسه تحقیقات برنج کشور، مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور، مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر، مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مؤسسه تحقیقات فنی مهندسی کشاورزی، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، مؤسسه تحقیقات علوم باغبانی کشور، مؤسسه تحقیقات پنبه کشور، مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی، مرکز تحقیقات ابریشم کشور، مرکز ملی تحقیقات شوری، مرکز ملی مدیریت منابع ژنتیکی کشاورزی و منابع طبیعی، مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) و پارک ملی علم و فناوری کشاورزی و منابع طبیعی کشور ذیل این سازمان هستند.چندین از اجزاء این سازمان بیش از یک قرن در امنیت غذایی کشور نقش کلیدی ایفا کرده‌اند. این سازمان، با چنین ساختار ریشه‌دار و متنوعی، نقش کلیدی در عرصه‌های گوناگون حاکمیتی و امنیت غذایی کشور بازی انجام می‌دهد.چندین رویه‌های نادرستبه‌نظر می‌رسد این سازمان هم‌اکنون در چندین حوزه‌ها فاقد برنامه‌های اجرایی منسجم، شفاف و مبتنی بر ارزیابی هست؛ به‌گونه‌ای که تمرکز فعالیت‌ها عمدتاً بر تولید آمارهای کلی و برگزاری نشست‌ها معطوف گردیده و اقدامات میدانی و اثربخش، جایگاه پررنگی در سیهست‌های اجرایی ندارد. این در حالی هست که تات از ظرفیت‌هایی کم نظیری همچون اراضی کشاورزی گسترده و نیروی انسانی متخصص و متعهد برخوردار هست، اما بخشی از این منابع بنا به چندین تصمیم‌گیری‌ها و اولویت‌بندی‌های غیرهدفمند، به‌طور کامل در مسیر تحقق مأموریت‌های راهبردی قرار نگرفته‌اند.برای نمونه گزارش‌ها و ارزیابی‌های کارشناسی حاکی از آن هست که نظارت بر اجرای الگوی کشت با نارسایی‌هایی همراه قرار دارای بوده، مأموریت‌های خارجی در چندین موارد گزینشی و بدون بازدهی قابل‌توجه ارزیابی گردیده‌اند، و در حوزه هستفاده از ظرفیت های نیروی انسانی نیز رعایت شاخص‌های شایسته‌سالاری به‌طور یک‌دست و شفاف مورد تردید قرار گرفته هست. افزون بر این، برای نمونه، علی‌رغم انتقال رسمی مرجعیت ملی تنوع زیستی به سازمان حفاظت محیط زیست، همایشی در این حوزه برگزار گردید که از دید بسیاری از ناظران، اثربخشی مشخصی ندارای بوده و با مسیر سیهستی جدید دولت محترم همسو نقرار دارای بوده هست.اشکالات متعددی شبیه آنچه اشاره گردید، در این سازمان، به‌صورت جدی به چشم می‌خورد، که به خاطر شرایط کشور، از تفصیل آنها در این نوشتار خودداری خواهد گردید. طبعاً تکرار این قبیل رویه‌ها، به‌ویژه در شرایط محدودیت منابع، امکان داردد به تضعیف اعتماد عمومی و کارشناسی نسبت به کارآمدی سازمان منجر شود.ریشه مشکلات: چندین انتصابات سؤال‌برانگیزطی یک سال گذشته انتصاباتی در ستاد، مؤسسات و مراکز هستانی سازمان صورت گرفته هست. بررسی‌های دقیق خبرنگار اقتصادیخبرگزاری تسنیم، حاکی از آن هست که این انتصابات، لااقل از سه منظر دچار اشکال هست:اولاً با وجود چندینوجهی قرار دارای بودن وظایف سازمان، غلبه تبارگرایی در انتصابات سازمان مشاهده خواهد گردید؛ بخش زیادی از مسئولان نصب گردیده در ستاد سازمان و مؤسسات تابعه، از تبار مسئولان سازمان قرار دارای بوده‌اند. دوم اینکه در فرآیند چندین از این انتصابات، تشریفات لازم جهت گرامی‌دارای بود و رعایت شأن و خداقوت به مدیران علمی قبلی و معرفی فرد جدید، آنچنان که در این سازمان و سازمان‌های مشابه معمول هست، به‌طرز شایسته رعایت نگردیده هست، گویا در تغییر چندین افراد خبره و متخصص، با تعدادی از مدیران ضعیف‌تر نوعی تعجیل وجود دارای بوده هست. سوم اینکه در فهرست عزل چندین مدیران در سازمان تات، نام خبرگانی به چشم می‌خورد که ضمن چندین دهه خدمت در ستاد سازمان و وزارتخانه، از شایستگی‌های علمی و اجرایی آنها توسط خود مسئولان فعلی سازمان تات، توصیفات بی‌نظیری گردیده هست.جمع‌بندیاین اختلال سه‌گانه در انتصابات، غفلت از ظرفیت‌های پراکنده جغرافیایی کشور، و نادیده گرفتن تنوع فکری و بین‌رشته‌ای متخصصان سازمان، همه و همه امکان داردد سرمایه انسانی سازمان را عمیقاً تضعیف کند. وقتی یک سازمان بزرگ و چندینرشته‌ای و پرچالش، به‌صورت مستمر از ظرفیت‌های متنوع انسانی‌اش هستفاده نکند، و اتفاقاً آنها را با منطق سه‌گانه بالا محدود نماید، چه نتیجه‌ای حاصل خواهد گردید؟انتظار می‌رود گزاره‌های فوق، پس از صحت‌سنجی، مراجع تصمیم‌گیر را به اصلاح شرایط فعلی سوق دهد و کشور را از ایجاد مشکل در حوزه امنیت غذایی برهاند.انتهای پیام/