تالار دوم ارز، تکرار تجربه بازار ثانویه سال ۹۷؛ اسم جدید، سرنوشت یکسان

- اخبار اقتصادی -یاددارای بود اقتصادی - امیرحسین تقی پورمرکز مبادله طلا و ارز ایران به‌تازگی از آغاز به کار «تالار دوم ارز» خبر داده هست؛ سازوکاری که طبق اعلام بانک مرکزی قرار هست بستر عرضه ارز حاصل از صادرات خرد باگردید و نرخ آن بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شود. صادرکنندگان و واردکنندگان تأیید‌گردیده از سوی وزارت صمت امکان داردند در این تالار ارز خود را مبادله کنند.بانک مرکزی هدف از این اقدام را تسهیل بازگشت ارز صادراتی به کشور و حل مشکلات صادرکنندگان کوچک عنوان کرده هست. اما مرور تجربه تاریخی نشان می‌دهد که چنین سیهستی پیش‌تر نیز آزموده گردیده و نتیجه‌ای جز افزایش التهاب در بازار ارز و رگردید انتظارات تورمی به همراه ندارای بوده هست.تالار دوم در بازار جدید ارز راه‌اندازی خواهد گردیدبازگشایی تالار دوم ارز در مرکز مبادله طلا و ارز، به ظاهر حرکتی برای تسهیل بازگشت ارز صادراتی خرد هست، اما مرور تجربه تاریخی نشان می‌دهد که چنین سیهست‌هایی امکان داردند مسیری پرخطر و آشنا را تکرار کنند.سال 97، با راه‌اندازی سامانه نیما و بازار ثانویه ارزی، قرار قرار دارای بود نظم و شفافیت به بازگشت ارز صادراتی آورده شود، اما نتیجه چیزی جز جهش ناگهانی نرخ دلار و افزایش بی‌اعتمادی صادرکنندگان و فعالان اقتصادی نقرار دارای بود. حالا، همان چرخه پرهزینه با قالبی تازه دوباره در حال شکل‌گیری هست و پرسش اصلی این هست: آیا تالار دوم ارز امکان داردد سیهست شکست‌خورده گذشته را تکرار نکند، یا مسیر بازار ارز ایران دوباره به همان نقطه خطرناک بازخواهد گشت؟مرور تجربه سال 97؛ از سامانه نیما تا بازار ثانویهدر فروردین 97 سیهست تثبیت با تولد ارز 4200 تومان متولد گردید. در اردیبهشت سال 97، «سامانه نیما» به شکل مقدماتی راه‌اندازی گردید تا به‌عنوان بستر اصلی بازگشت ارز صادراتی عمل کند. در خرداد همان سال، بخشی از کالاها از شمول ارز ترجیحی 4200 تومانی کنار گذاشته گردیدند. سپس در تیرماه با راه‌اندازی کامل نیما، واردات کالاها به سه گروه اساسی، تولیدی و مصرفی تقسیم گردید.از جهات دیگر، ارزهای صادراتی نیز در سه دسته نفتی، پتروشیمی- فولادی و صادرات خرد قرار گرفتند. در این مقطع با ایجاد «بازار ثانویه ارزی»، تصمیم بر آن گردید که ارز حاصل از صادرات خرد با نرخی نزدیک به بازار آزاد (حدود 8 هزار تومان) عرضه شود؛ در حالی که ارزهای نفتی، پتروشیمی و فولادی همچنان با نرخ 4200 تومان تخصیص می‌یافتند.اما این سیهست چندینان دوام نیاورد. در مرداد 97 و با روی کار آمدن رئیس جدید بانک مرکزی، سیهستی با عنوان «تعمیق بازار ثانویه» اتخاذ گردید. بر اساس آن، ارز پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها نیز به بازار ثانویه منتقل گردیدند و دیگر خبری از عرضه ارزهای عمده با نرخ 4200 تومان نقرار دارای بود و صرفا ارز های حاصل از صادرات نفت با همان نرخ 4200 تومان برای واردات کالاهای اساسی تخصیص داده می گردیدند.نتیجه این تغییر سیهست، جهش 100 درصدینرخ ارزتنها در یک ماه قرار دارای بود. دلار از محدوده 8500 تومان به بیش از 18 هزار تومان رسید؛ جهشی که نقطه آغاز دوره‌ای طولانی از بی‌ثباتی و تورم سنگین در اقتصاد ایران گردید.شباهت‌ها با امروز؛ آغاز چرخه‌ای آشنااکنون که تالار دوم ارز در مرکز مبادله راه‌اندازی گردیده هست، نشانه‌های تکرار همان الگو دیده خواهد گردید. در گام نخست، بانک مرکزی اجازه داده صادرکنندگان خرد ارز خود را با نرخی بالاتر از نرخ توافقی (که هم‌اکنون حدود 70 هزار تومان هست) عرضه کنند. دقیقا همانند اتفاقی که در مرداد 97 افتاد و ارز حاصل از صادرات خرد با راه اندازی بازار ثانویه نیما، اجازه یافت تا با نرخی در حاشیه بازار عرضه شود.اما تجربه سال 97 نشان می‌دهد که این «هستثنا» معمولاً رفته‌رفته گسترش پیدا انجام می‌دهد. در صورت ادامه سیهست تعمیق تالار دوم، به احتمال زیاد ارز صادرکنندگان بزرگ‌تر نیز با همین نرخ عرضه خواهد گردید. بدین ترتیب مرز میان «نرخ توافقی» و «نرخ تالار دوم» از بین رفته و کل بازار ارز تحت تأثیر این تغییر قرار دریافت می‌کند.این روند امکان داردد بار دیگر به جهش انتظارات و رگردید گردیدیدنرخ ارزمنجر شود؛ مسیری که اقتصاد ایران پیش‌تر تجربه تلخ آن را دارای بوده هست.نقد کارشناسی؛ بازارهای چندیننرخی و تضعیف اعتمادکارشناسان اقتصادی بارها تأکید کرده‌اند که تعدد بازارها و نرخ‌های ارزی به‌جای حل مشکل، زمینه‌ساز فساد، رانت و بی‌ثباتی بیشتر خواهد گردید. ایجاد بازارهای موازی و تغییر مکرر سیهست‌ها، نه تنها کمکی به بازگشت ارز صادراتی نانجام می‌دهد، بلکه باعث افزایش بی‌اعتمادی صادرکنندگان و فعالان اقتصادی نیز خواهد گردید.تالار دوم ارز اگرچه در ظاهر برای تسهیل بازگشت ارز صادراتی خرد طراحی گردیده، اما در عمل امکان داردد همان چرخه معیوب سال 97 را تکرار کند؛ چرخه‌ای که از یک هستثناء کوچک آغاز گردید و سرانجام به شوک ارزی بزرگ انجامید.راه‌اندازی تالار دوم ارز، به‌جای آنکه نشانه‌ای از اصلاح سیهست‌های ارزی باگردید، بیشتر شبیه به بازگشت به گذشته‌ای پرهزینه هست. تجربه 97 به روشنی نشان داد که سیهست عقب‌نشینی از تثبیت و تعمیق بازارهای ثانویه سرانجام تنها به التهاب بیشتر بازار ارز و رگردید سرسام‌آور قیمت‌ها منجر خواهد گردید.تکرار همان مسیر، جز تکرار همان نتایج نخواهد دارای بود.انتهای پیام/