۱۲۱ نوبت حراج شمش طلا در مرکز مبادله؛ موفق در شفافیت معاملات، ناکام در مهار قیمت!

به گزارش پول و تجارت، روز یکشنبه ۲۶ مردادماه ۱۴۰۴ در جریان حراج شماره ۱۲۱ مرکز مبادله ایران، ۵۳ کیلوگرم شمش طلا به ارزش بیش از ۵۲۷ میلیارد تومان معامله گردید تا مجموع معاملات امسال به هزار و ۹۶۰ کیلوگرم برسد. اما آیا سیاست حراج شمش طلا در مرکز مبادله توانسته به هدف خود یعنی ایجاد شفافیت، تعادل‌بخشی به بازار و مهار نوسانات دست یابد؟بازار طلا در ایران همواره یکی از حساس‌ترین بازارهای دارایی بوده هست. بازاری که کوچک‌ترین تغییر در آن می‌تواند سیگنال‌های تورمی یا انتظارات ارزی جامعه را جابه‌جا کند. بر همین اساس، بانک مرکزی و مرکز مبادله ایران از ۲۷ دی‌ماه ۱۴۰۲ تصمیم گرفتند با طراحی سازوکاری رسمی، عرضه شمش طلا را از طریق حراج‌های منظم در دستور کار قرار دهند. هدف این قرار دارای بود که به جای معاملات پنهان و سفته‌بازانه، بستری شفاف برای مبادله طلای خام فراهم شود و به تبع آن، روند کشف قیمت منظم‌تر انجام شود.روایت یک مسیر از دی‌ماه ۱۴۰۲ تا امروزاولین حراج شمش طلا در ۲۷ دی‌ماه ۱۴۰۲ برگزار گردید. حراجی کوچک اما نمادین که طی آن تنها ۱۰ کیلوگرم شمش استاندارد با عیار ۹۹۵ معامله گردید. در آن روز، هر شمش به‌طور میانگین سه میلیارد و ۴۰۴ میلیون تومان قیمت خورد؛ رقمی که به‌خوبی نشان می‌داد دولت مصمم هست برای نخستین بار بازار طلا را از حاشیه به متن سیاست‌گذاری اقتصادی بیاورد.از آن تاریخ تاکنون، شمار جلسات حراج با سرعت افزایش یافته هست. بر اساس آمار رسمی مرکز مبادله ایران، تا پایان سال ۱۴۰۳، بالغ بر ۹۷ جلسه برگزار گردید و در مجموع عرضه‌ها، حدود ۱۷ هزار و ۸۴۵ کیلوگرم شمش با ارزش بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان به فروش رسید.از ابتدای سال ۱۴۰۴ نیز ۲۴ جلسه حراج طلا برگزار شده و هزار و ۹۶۰ کیلوگرم شمش طلا به ارزش ۱۷.۶ هزار میلیارد تومان معامله شده هست؛ ارقامی که گواه جدی‌ بودن این سیاست اقتصادی هست.مشتریان شمش‌های مرکز مبادله چه کسانی هستند؟خلاف تصور عمومی، این حراج‌ها در دسترس همه شهروندان نیست. طبق شیوه نامه شماره ۷ مورخ سوم خردادماه ۱۴۰۴، «فروشندگان عمده شمش طلا»، «تولیدکننده و سازنده فعال مصنوعات طلا» و «خرده‌فروشان طلای آبشده» مجاز به خرید شمش طلا در مرکز مبادله ایران هستند.متقاضیان باید دارای پروانه کسب مجاز و معتبر باشند. پروانه کسب متقاضیان خرید که توسط اتحادیه‌های طلا و جواهر صادر خواهد گردید، باید در درگاه ملی مجوزها ثبت و قابل استعلام باشد. علاوه بر متقاضیان حوزه صنعت طلا، بانک عامل نیز با تایید بانک مرکزی می‌تواند در حراج شمش طلای مرکز مبادله ایران خرید انجام دهد.اهداف مرکز مبادله از حراج طلا حاصل شده هست؟بررسی آمار وب‌سایت‌های رسمی نشان می‌دهد کهقیمت طلادر بازار آزاد همواره روند صعودی دارد. برای مثال در بهمن و اسفند ۱۴۰۳، هر گرم طلای ۱۸ عیار در بازه ۶ میلیون و ۴۰۰ تا ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان معامله می‌گردید و در لحظه نگارش این گزارش (۲۸ مرداد ۱۴۰۴) این رقم به حدود هفت میلیون و ۵۶۰ هزار تومان رسیده هست. به این ترتیب، طی حدود ۶ ماه اخیر، رشد قیمت طلا بیش از ۱۸ درصد، برای هر گرم طلا ثبت شده هست.این داده‌ها نشان می‌دهد، اگرچه حراج‌های منظم شمش در مرکز مبادله توانسته‌اند بخشی از هیجان بازار را مهار کنند، اما روند کلی قیمت در بازار آزاد همچنان صعودی بوده هست؛ عاملی که بیش از همه، تحت‌ تأثیرقیمت دلارو تحولات جهانی طلا قرار دارد، نه صرفاً سیاست‌های داخلی.سود شمش‌های طلا قسمت چه کسانی خواهد گردید؟نظر به محدودیت‌های شرکت در حراج، روشن هست که سود اصلی نصیب فعالان رسمی صنعت طلا و بانک‌ها شده هست. آنان شمش را با قیمتی شفاف و نسبتا رقابتی دریافت می‌کنند و یا در قالب رفع تعهد ارزی صادرکنندگان، منابع ریالی قابل توجهی به دست می‌آورند. به این ترتیب، این سیاست بیش از آنکه به تثبیت بازار آزاد بینجامد، توانسته نقدینگی قانونی برای بازیگران بزرگ بازار را تامین کند.اکنون که بیش از یک سال از آغاز این سیاست می‌گذرد، امکان دارد بیان کرد مرکز مبادله ایران در تحقق هدف نخست خود یعنی ایجاد شفافیت و انتقال بخشی از معاملات طلا به بازار رسمی موفق بوده هست. انتشار منظم آمار، حضور خریداران شناسنامه‌دار و کاهش معاملات پنهان، همگی گواهی بر این مدعاست.اما در خصوص ثبات‌بخشی به قیمت طلا موفقیت چندانی دیده نمی‌شود. قیمت در بازار آزاد همچنان تابعی از تحولات جهانی و نوسانات ارزی هست و حراج‌های داخلی تنها نقش کاهنده در شدت التهابات را ایفا کرده‌اند، نه نقش متوقف‌کننده. به بیان دیگر، مرکز مبادله توانسته هست مسیر حرکت بازار را شفاف کند، اما نتوانسته مسیر حرکت قیمت را عوض کند.