فرار آبی از روستاها؟ | خطر موج تازه «مهاجرت به تهران» احساس شد؛

به گزارش پول و تجارت، چالش بی‌آبی و بیکاری دو معضل اصلی امروز روستانشینان کشور هست؛ چالش‌هایی که عدم حل سریع آن امکان داردد این قشر از جامعه را ناچار بهمهاجرتبه شهرها کند. تحقق این پیش‌بینی از سویی امنیت غذایی کشور را به خطر انداخته و از جهات دیگر با گسترش حاشیه‌نشینی به‌خصوص در سکونتگاه‌های غیررسمی به افزایش ناهنجاری اجتماعی در مناطق مختلف کشور و به‌خصوص حاشیه شهرهای بزرگ می‌انجامد.«راضیه احقاقی» در گزارشی در روزنامه‌دنیای اقتصادنوشت: اگرچه حل چالش کم‌آبی در روستاها و حرکت به سمت شیوه‌های نوین آبیاری و اصلاح کشت هزینه‌بر هست، اما کارشناسان تاکید دارند که این هزینه به مراتب کمتر از هزینه مورد نیاز برای ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی هست که در اثر مهاجرت ایجاد خواهد گردید و بنابراین انجام آن ضرورتی جدی تلقی خواهد گردید.کیش ناترازی به روستاییانراضیه احقاقی خبرنگار دنیای اقتصاد در گزارشی نوشت: تگردیدید ناترازی‌‌های انرژی در کشور و ایجاد محدودیت در تامین آب و برق تبدیل به چالشی ملی گردیده به‌نحوی که در شرایط کنونی تقریبا تمامی شهرها و روستاها در بخشی از سال با تبعات قطع برق و آب مواجه هستند؛ با این وجود روستاها و به ویژه روستاهای فلات مرکزی کشور بیش از سایر نقاط با ناترازی در تامین انرژی و به‌خصوص آب مواجه هستند، این در حالی هست که این ناترازی‌ها نه‌تنها بر چگونگی زندگی روستاییان اثرگذار خواهد گردید که امکان داردد معیشت آنها را نیز دچار اختلال جدی کند.هفته گذشته خبر خشک گردیدن منبع آب بیش از 300 روستا در هستان یزد منتشر و عنوان گردید که آب شرب ساکنان این روستاها از طریق تانکر به آنها ارسال خواهد گردید؛ ساکنان این روستاها تاکید دارای بودند که آب ارسالی فقط باید صرف خوراک و آشامیدن گردیده و به هیچ وجه به مصرف کشت و زرع نرسد. این در حالی هست که حیات روستاها به آب وابسته قرار دارای بوده و هستمرار این رویه روستاییان را ناچار به کوچ انجام می‌دهد. در واقع این کم‌آبی‌ها «کیش ناترازی به روستانشینان هست». در چنین شرایطی بخش قابل‌توجهی از این روستاییان که امکان کشاورزی و دامداری را به علت نقرار دارای بود آب از دست داده‌اند، برای امرار معاش چاره‌ای جز مهاجرت به حاشیه شهرها ندارند. عبدالرضا گلپایگانی، معاون وزیر راه و شهرسازی در نشستی تخصصی به تبعات این گونه مهاجرت‌ها در گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی اشاره و تاکید کرد حل چالش مهاجرت از مبدأ کم‌هزینه‌تر و راهکاری پایدار تر هست.روستاییانی که از محل زندگی خود به خاطر چالش ناترازی رانده گردیده‌اند، اگر از توان مالی برخوردار باشند به شکل رسمی ساکن شهرها می‌شوند؛ اما اگر از توان مالی برخوردار نباشند، احتمالا چاره‌ای جز ورود به سکونتگاه‌های غیررسمی و تبدیل گردیدن به شهروند غیررسمی را ندارند. این موضوع از سویی آینده زندگی این قشر از جامعه را به شکل منفی تحت‌الشعاع قرار داده و از جهات دیگر چالش‌های متعددی را برای شهرها و ساکنان رسمی آنها رقم می‌زند. ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی از دریافت حداقل‌های خدمات شهری محروم قرار دارای بوده و از این منظر درگیر گردیدیدترین نوع فقر مسکن هستند. شیوه زندگی در این سکونتگاه‌ها ساکنان را به سمت فقر بیشتر، بزه و تباهی پیش می‌برد و در عین حال این سکونتگاه‌ها تبدیل به معضلی از منظر شهر و شهروندان گردیده‌اند. در شرایط کنونی دست کم 2‌میلیون خانوار در سکونتگاه‌های غیررسمی در کشور زندگی می‌کنند؛ نزدیک به 300 هزار خانوار از این تعداد ساکن سکونتگاه‌های غیررسمی شهر تهران نظیر دره فرحزاد و سکونتگاه‌های حاشیه تهران نظیر خلازیر هستند. تجمیع امکانات در پایتخت برای دهه‌های متوالی باعث گردیده تا تهران آهن‌ربای قوی‌تری برای جذب مهاجران باگردید.متولیان ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی معتقدند که از دهه 80 تاکنون اقداماتی برای مقابله با سکونتگاه‌های غیررسمی انجام گردیده، اما این اقدامات به نتیجه مطلوب نرسیده. تجربه چندین سال از آن حکایت دارد که در شرایط کنونی ممانعت از مهاجرت با ایجاد جاذبه در مبدأ تنها راه مقابله اصولی با افزایش جمعیت در سکونتگاه‌های غیررسمی هست. بی‌توجهی به این موضوع و فرار از روستاها به سکونتگاه‌های غیررسمی امکان داردد 3 پیامد مهم یعنی ناهنجاری اجتماعی به خاطر زندگی در سکونتگاه‌های غیررسمی، ناترازی انرژی در شهر مقصد به خاطر رگردید جمعیتی فراتر از برنامه و خالی گردیدن روستاها از جمعیت و کاهش امنیت غذایی و اجتماعی را رقم بزند. در چنین شرایطی نشست پیش‌نگری و پیشگیری از شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی برگزار گردید و تمامی کارشناسان شرکت‌کننده در این نشست تاکید دارای بودند، بهقرار دارای بود شرایط رفاهی در مبدأ، تامین شغل در روستاها و شهرهای کوچک و جذب مردم به این مناطق کاری بهتر و کم‌هزینه‌تر نسبت به ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی و تبعات اقتصادی و اجتماعی این سکونتگاه‌ها هست.عبدالرضا گلپایگانی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در این نشست، با اشاره به خشکسالی گسترده در مناطق مرکزی کشور و مشکلات فزاینده معیشت پایدار در روستاها نظر به تغییرات اقلیمی، ریشه مشکلات امروز شهری را نادیده گرفتن مدیریت منابع و برنامه‌ریزی در گذشته بالاخص در مبدأ و مقصد مهاجرت‌ها دانست. وی تصریح کرد: اقدامات پیشگیرانه باید از مبدأ، یعنی روستا، آغاز شود و تمرکز صرف بر طرح‌های شهری بدون توجه به مسائل روستایی، موجب هدررفت سرمایه‌های ملی خواهد گردید.فقر، شهری خواهد گردیدمجید روستا عضو هیات‌مدیره شرکت بازآفرینی شهری در این نشست تخصصی به ارائه گزارشی در خصوص پیش‌نگری و پیشگیری از شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی پرداخت. وی بیان کرد: بیش از دو دهه هست که مساله سکونتگاه‌های غیررسمی در کشور وجود دارد، در این دو دهه سه سند در این خصوص تدوین گردیده هست. در سال 1382 سند «ملی توانمندسازی»، در سال 1393 سند «ملی بازآفرینی» و در سال 1400 سند «سکونتگاه‌های غیررسمی». نیز در این 20 سال اقدامات و منابع مالی زیادی در بخش سکونتگاه‌های غیررسمی هزینه گردیده و تجارب ارزشمندی در قالب تجربیات نهادی، تجربیات محلی و مردمی کسب گردیده هست. با این وجود آنچه که باید به اقدام منسجم بینجامد که از رگردید سکونتگاه‌های غیررسمی جلوگیری کند، رخ نداده هست. شاید عدم درک صحیح مساله در حوزه پیش‌نگری عامل رگردید سکونتگاه‌های غیررسمی قرار دارای بوده هست. در بخش سکونتگاه‌های غیررسمی در حوزه کلی درمان و پیشگیری باید اقداماتی انجام شود؛ اقدامات در حوزه درمان شامل «توسعه خدمات زیربنایی و روبنایی»، «تدوین قوانین و مقررات» و «ایجاد ظرفیت‌های نهادی» خواهد گردید. در خصوص پیش‌نگری نظر به آنکه اسکان غیررسمی قبل از آنکه یک مساله مکانی در یک موقعیت خاص شهری باگردید، موضوعی هست که از عواملی خارج از این سکونتگاه‌ها نشأت دریافت می‌کند، پیشگیری از آن نیز پیچیده‌تر از چیزی هست که ظاهراً.روستا در ادامه تعریفی از سکونتگاه غیررسمی ارائه کرد و بیان کرد: سکونتگاه غیررسمی به مکانی اطلاق خواهد گردید که به صورت خودجوش بدون مجوز قانونی یا خارج از چارچوب‌های رسمی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری شکل گرفته‌اند و فاقد مالکیت رسمی، خدمات پایه و زیرساخت‌های کافی هستند. این سکونتگاه‌ها معمولا در حاشیه شهرها یا در داخل شهرها در مناطقی با تراکم بالا قرار دارند و شرایط زندگی در آنها به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و زیستی آسیب‌پذیر هست. روستا تاکید کرد: سکونتگاه‌های غیررسمی برنامه‌ریزی خود انگیخته از سوی گروهی از اقشار کم‌درآمد جامعه برای حل چالش مسکن در غیاب نظام رسمی برای حل نیازهای این قشر در تامین سرپناه حداقلی هست. وی ادامه داد: فقر شهری یا شهری گردیدن فقر یک مساله جهانی هست که بازتاب سیهست‌های کلان اقتصادی در سطح جهان، بازتاب تغییرات اقلیمی در سطح دنیا و بازتاب جنگ، خشکسالی، سوانح طبیعی و عدم توزیع عادلانه ثروت و قدرت هست. در سال 1970 برابر 37 درصد جمعیت دنیا در شهرها و 63 درصد جمعیت، ساکن روستاها قرار دارای بودند. سال 2000 این نسبت به 47 درصد ساکنان شهرها و 53 درصد ساکنان روستاها رسید و در سال 2030 نیز این نسبت به 60 درصد جمعیت ساکن شهرها و 40 درصد جمعیت روستاییان رسید.وی ادامه داد: پیش‌بینی نسبت جمعیت شهرنشین به روستاییان تا سال 2030 در ایران با متوسط دنیا متفاوت هست، به نحوی که انتظار می‌رود تا سال 2030 برابر 85 درصد جمعیت کشور در شهرها سکونت گزینند و 15درصد دیگر ساکن روستاها باشند. این رگردید جمعیت شهری در ایران نتیجه نرخ رگردید طبیعی شهری نیست. بخش عمده‌ای از افزایش جمعیت شهرنشینان در کشور نتیجه جابه‌جایی جمعیتی و مهاجرت به شهرها هست. هم‌اکنون رگردید جمعیتی شهر تهران کمتر از 2 درصد هست؛ اما گرمدره رگردید جمعیتی 33 درصدی دارد، رباط‌کریم نرخ رگردید جمعیت 16درصدی دارد، نرخ رگردید جمعیت در پردیس 13.3 درصد و در اسلامشهر حدود 10درصد هست. این رگردید جمعیت نتیجه زاد‌ و ولد و در واقع رگردید نرخ طبیعی جمعیتی نیست و عمدتا نتیجه مهاجرت هست. به بیانی دیگر جابه‌جایی جمعیت عامل این رگردید در شهرهای حاشیه تهران هست؛ بخشی از این جابه‌جایی جمعیتی مربوط به افراد فقیر خواهد گردید؛ فقرایی که نیاز به اسکان، فضای آموزش، بهدارای بود، اشتغال و امنیت دارند. اگر نظام‌ برنامه‌ریزی برای این موارد چاره‌اندیشی نکند، رگردید سکونتگاه‌های غیررسمی مساله‌ای غیرقابل اجتناب خواهد قرار دارای بود. در واقع ضروری هست که پیش‌نگری و پیشگیری تبدیل به سیهست کلی گردیده و رویکرد حل مشکل مورد توجه بیشتری قرار گیرد.پیش‌نگری همانگونه که از واژه آن برمی‌آید و هستنتاج خواهد گردید، واژه‌ای هست که رویه برنامه‌ریزی و برنامه‌مند کردن یک موضوع را در خود مستتر کرده هست. پیش‌نگری یعنی پیش‌بینی و تحلیل روندها و آینده سکونتگاه‌های غیررسمی بر اساس داده‌ها و مدل‌های علمی. هدف از پیش‌نگری آن هست که بتوان روند گسترش این سکونتگاه‌ها را به صورت دقیق پیش‌بینی کرد تا تصمیم‌گیران از روندهای آینده آگاه شوند و برنامه‌های خود را متناسب با آن طراحی کنند. مجید روستا در ادامه کارکردهای پیش‌نگری را اینگونه طبقه‌بندی کرد: تحلیل وضعیت کنونی سکونتگاه‌ها و عوامل موثر بر رگردید آنها، پیش‌بینی رگردید جمعیت و افزایش سکونتگاه‌های غیررسمی در مناطق مختلف، هستفاده از مدل‌های جمعیتی، مکانی و اقتصادی برای شناسایی نقاط بحرانی آینده، ارائه سناریوهای مختلف توسعه و تغییرات جمعیتی و اجتماعی، فراهم آوردن داده و اطلاعات برای تصمیم‌سازی بهتر و برنامه‌ریزی بهتر.وی ادامه داد: پیشگیری یعنی اتخاذ راهکارها و اقدامات عملی و سیهستگذاری‌هایی که از تشکیل یا گسترش بی‌رویه سکونتگاه‌های غیررسمی جلوگیری کند. این بخش نسبت به پیش‌نگری عملیاتی‌تر قرار دارای بوده و بیشتر روی سیهست‌های پیشگیرانه تمرکز دارد. کارکردهای پیشگیری عبارتند از: طراحی و اجرای سیهست‌ها مسکن اجتماعی و ارزان قیمت،توسعه خدمات زیربنایی و افزایش کیفیت زندگی در مناطق کمتر توسعه‌یافته، کنترل مهاجرت غیررسمی و مدیریت جریان جمعیت، ایجاد فرصت‌های اشتغال و ارتقای سطح اقتصادی ساکنان مناطق آسیب‌پذیر، نظارت و قانون‌گذاری برای جلوگیری از ساخت‌وساز غیرمجاز، تقویت آچندین اوقات عمومی و مشارکت اجتماعی در مقابله با شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی.روستا اضافه کرد: در تامین مسکن و اسکان برای گروه‌های کم درآمد 2 واژه مطرح هست؛ مسکن گروه‌های کم درآمد (low income housing) و مسکن در هستطاعت (affordable housing). متاسفانه فهم تفاوت میان این دو مقوله در کشور در اغلب موارد وجود ندارد، در واقع تمیز و تفکیکی میان این دو مفهوم وجود ندارد. درحالی‌که در مسکن گروه‌های کم‌درآمد دولت وظیفه ساخت و تکمیل آپارتمان‌ها را برعهده دارد؛ در مسکن در هستطاعت دولت بخشی از پروژه را پیش برده و مابقی کار بسته به توان گروه مدنظر برعهده فردی هست که خانه به او داده خواهد گردید.وی ادامه داد: افزایش جمعیت ساکن در شهرها پدیده‌ای غیرقابل انکار و جهانی هست؛ بنابراین دولت‌ها باید برای این رگردید جمعیت که بخشی از آنها را گروه‌های کم درآمد تشکیل می‌دهند، برنامه مشخصی شامل تامین مسکن گروه‌های کم درآمد را در نظر دارای بوده باشند. تمامی کشورهایی که سیهست مسکن در هستطاعت را اجرایی کرده‌اند؛ هم‌اکنون به موضوع زمین در هستطاعت رسیده‌اند. در چندین موارد تامین زمین برای ساخت‌وساز به میزانی هزینه‌زا خواهد گردید که رقم آماده‌سازی برای دولت مطابق با نرخ ساخت یا حتی بیش از آن نیز خواهد گردید. در واقع برای آنکه یک خانه برای مردم در هستطاعت باگردید؛ لازم هست که ابتدا این درهستطاعت قرار دارای بودن در اختیار دولت باگردید.روستا در ادامه بر لزوم تلفیق پیش‌نگری و پیشگیری تاکید کرد و بیان کرد: ترکیب پیش‌نگری و پیشگیری در اسناد ملی باعث خواهد گردید که علاوه بر شناخت علمی و دقیق آینده سکونتگاه‌های غیررسمی، «اقدام‌های پیش‌نگرانه» و «سیهستگذاری موثر»، به موقع انجام شود تا از گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی جلوگیری شود. این رویکرد دوگانه، مدیریت ریسک و توسعه پایدار بافت شهری را تسهیل انجام می‌دهد. روستا در بخش دیگری از صحبت خود به سیهست‌های گذشته و شکست‌ها در این بخش اشاره کرد و بیان کرد: تخریب و جابه‌جایی اجباری، بی‌توجهی و نادیده گرفتن سکونتگاه‌ها و بهسازی فیزیکی صرف شامل تجارب منجر به شکست در گذشته قرار دارای بوده هست.وی ادامه داد: درحالی‌که بیشتر راهکارهای گذشته عمدتا کوتاه‌مدت، تک‌بعدی و بدون مشارکت ساکنان قرار دارای بوده‌اند؛ تجربه نشان می‌دهد که موفقیت در بهقرار دارای بود سکونتگاه‌ها نیازمند رویکردی یکپارچه، مشارکتی و مبتنی بر توجه به ابعاد اجتماعی و اقتصادی هست. سیهست‌های نوین با رویکرد مشارکتی، یکپارچه و مبتنی بر حقوق ساکنان، موفقیت بیشتری در ارتقای سکونتگاه‌ها و بهقرار دارای بود کیفیت زندگی ایجاد کرده‌اند.بی‌توجهی به آمایش سرزمین عامل اسکان غیررسمیمصطفی آقاعلی‌خانی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و مدیریت شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در ادامه به ارائه گزارشی با عنوان «پیشگیری از شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی و پیشگیری راهبردی در مدیریت شهری» پرداخت و بیان کرد: مهاجرت و اسکان غیررسمی از روستاها به شهرها عامل اصلی بروز سکونتگاه‌های غیررسمی هست. مهاجرت غیررسمی از روستاها در سه سطح انجام خواهد گردید؛ از سطح روستا به حاشیه شهرهای کوچک، از حاشیه شهرهای کوچک به مراکز هستان و از مراکز هستان به شهر تهران.وی ادامه داد: مسائل اقتصادی و عدم اجرای طرح آمایش سرزمینی دو عامل اصلی بروز مهاجرت و ایجاد سکونتگاه‌های غیررسمی هست. اولین طرح آمایش سرزمین در کشور در دهه 50 و توسط شرکت مهندسین مشاوران گروه ستیران و مشاوران خارجی در دهه 50 طراحی گردید، اما متاسفانه در سال‌های گذشته هیچ‌گاه توجهی به طرح آمایش سرزمین در زمینه سکونتگاه‌های غیررسمی، توزیع عادلانه و منطقی امکانات، تجهیزات، زیرساخت و روساخت (اشتغال، ایجاد صنایع و تامین مسائل روبنایی) انجام نگردیده هست.آقاعلی‌خانی ادامه داد: عدم اجرای طرح‌های آمایش سرزمین در دو سطح یعنی در سطح ملی و سطح هستانی نمود پیدا کرده هست. این رویه در سطح ملی باعث ایجاد کلان‌شهری همانند تهران گردیده که به شکل آهن‌ربا تمامی امکانات را به خود جذب کرده هست. این جذب شامل وجود شغل‌های خدماتی، مشاغل رسمی و غیررسمی نظیر دستفروشی، دسترسی به آموزش، وجود دانشگاه‌های معتبر، دسترسی به مراکز درمانی خوب و... خواهد گردید؛ در واقع تهران قطب اقتصادی و سیاسی کشور قرار دارای بوده و از این منظر توانسته هست تا تمامی امکانات لازم را برای زندگی در خود جمع کند. جمع تمامی امکانات در تهران باعث گردیده تا هر فردی که به دنبال مهاجرت هست ناخودآگاه جذب امکانات تهران شود و در واقع این جاذبه‌ها به نوعی ایجادکننده سکونتگاه‌های غیررسمی هست.آقاعلی‌خانی بیان کرد: تجربه‌های مختلفی در دنیا وجود دارد که پایتخت را به 2 بخش پایتخت اقتصادی و پایتخت سیاسی تقسیم کرده‌اند. همانند مالزی، پاکستان و... و این رویه باعث ممانعت از تمرکزگرایی در یک شهر گردیده هست. در چنین شرایطی این روزها به شکل دوره‌ای موضوع جابه‌جایی پایتخت مطرح خواهد گردید؛ با این وجود من معتقدم اینگونه طرح‌ها به نتیجه‌ای نمی‌رسد چرا که شاکله آن سال‌ها قبل بسته گردیده هست. نظر به جاذبه‌های متعدد ایجاد گردیده در تهران، بعید هست که فرد یا شرکتی حاضر به ترک تهران باگردید. وی در ادامه سطح بعدی عدم اجرای طرح آمایش سرزمین را سطح هستانی عنوان کرد و بیان کرد: در سطح هستانی نیز رویکرد توزیع امکانات همانند تهران قرار دارای بوده، به نحوی که تمامی امکانات به مراکز هستان‌ها رسیده هست. در چنین شرایطی بخشی از شهروندان برای برخورداری از امکانات حداقلی چاره‌ای جز مهاجرت به مراکز هستان برای برخورداری از امکاناتی نظیر آموزش، اشتغال و... ندارند. این رویه باعث گردیده تا بسیاری از روستاهای مرزی کشور خالی از سکنه شود و این موضوع مشکلات امنیتی ایجاد انجام می‌دهد. یکی دیگر از دلایل اصلی عدم اجرای آمایش سرزمین، دخالت مدیران بومی در توزیع امکانات هست. همین رویه باعث خواهد گردید تا یک مدیر محلی براساس قدرت بتواند تمامی امکانات را به شهر خود جذب کند. این رویه چالش‌های متعدد زیست‌محیطی را رقم می‌زند. مهاجرت گسترده از روستاها به شهر به خاطر چالش اقتصادی عامل سکونت غیررسمی و کالبدی هست و تبعاتی در حوزه اجتماعی، فرهنگی و کالبدی (شبکه معابر، بهدارای بود، درمان، آموزش و...) را به همراه دارد؛ در عین حال این موضوع، مسائل اجتماعی نظیر بزهکاری،و... به همراه دارد.وی در ادامه عنوان کرد که در تعاریف بین‌المللی 3 ویژگی کلیدی برای سکونتگاه‌های غیررسمی عنوان گردیده هست که شامل عدم مالکیت رسمی زمین، کمقرار دارای بود یا نقرار دارای بود خدمات شهری و شکل‌گیری غیرقابل برنامه‌ریزی خواهد گردید. ویژگی سکونتگاه‌های غیررسمی عبارتند از: چگالی جمعیت بالا، کیفیت پایین ساخت‌وساز، دسترسی محدود به خدمات عمومی، مشکلات زیست محیطی و ناپایداری اجتماعی. وی تاکید کرد: عدم هماهنگی میان وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها و نهادهای عمومی باعث گردیده که اقدامات پیشگیرانه ناکافی باگردید و در چندین موارد حتی متناقض باگردید.مسعود بابایی فعال اجتماعی به بیان گزارشی در خصوص بررسی ارتباط توسعه روستایی و شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی از منظر فرهنگی و اجتماعی پرداخت وی تاکید کرد: نوسازی سکونتگاه غیررسمی لزوما به بهقرار دارای بود منجر نخواهد گردید. در محله خاک سفید تهران و محله چمیاوی کرمانشاه سکونتگاه‌ها به دست دولت بازسازی گردید، اگرچه در این فرآیند خیابان‌ها و محله‌ها نو گردیدند، اما لزوما از منظر فرهنگی و اجتماعی بهقرار دارای بودی حاصل نگردید. وی تاکید کرد: هزینه جلوگیری از مهاجرت و عدم بروز حاشیه‌نشینی به مراتب کمتر از هزینه ممانعت از ایجاد سکونتگاه‌های غیررسمی ناشی از مهاجرت‌ها هست و نتیجه مطلوب‌تری را نیز به همراه دارد. وی در ادامه تبعات مهاجرت از روستا به شهر را اینگونه دسته‌بندی کرد: روستای خالی از سکنه، بعد از مدتی تبدیل به سکونتگاه‌های غیررسمی خواهد گردید مانند چندین مناطق روستایی پاکدشت، ورامین و...؛ افزایش و توسعه سکونتگاه‌های غیررسمی، کاهش تولید محصولات کشاورزی که امکان داردد کشور را در بلند‌مدت دچار بحران کند؛ ایجاد و افزایش انواع هزینه‌ها بر حاکمیت و مردم.نیز بخوانیدمهاجرت بی‌رویه کودکان کار را افزایش می دهددرآمد کارگر ایرانی در عراق چقدر هست؟ | علت اصلی مهاجرت کارگران ایرانی به کشور همسایهدانشجویان کدام رشته ‌ها بیشتر مهاجرت می کنند؟موج مهاجرت کارگران ایرانی به کشورهای همسایه | درآمد کارگر ایرانی در عراق 4 برابر ایران | نیاز فوری به «اطلس اشتغال» و بازنگری قانون کار