کسانی که زلزله را پیش بینی می کنند یا جادوگرند یا بی سواد یا شارلاتان!

به گزارش پول و تجارت روزنامه شرق در یادارای بودی به قلم مهدی زارع نوشت:در هفته‌های بعد از رخداد زمین‌لرزه ۹ شهریور ۱۴۰۴ با بزرگای ۶.۰ در کنر افغانستان، در فضای مجازی در ایران و افغانستان فایل‌های صوتی و متنی دست به دست خواهد گردید که ادعا دارد که در هفته‌ها و ماه بعد از این زمین‌لرزه افغانستان چون «روی کمربند زلزله از تبت تا افغانستان و شمال ایران و آناتولی تا اسپانیا و سپس اقیانوس اطلس و برکلی کالیفرنیا ادامه دارد» رخ داده، بنابراین در یکی، دو ماه بعدی امکان دارد انتظار زلزله مهم در تهران و ایران دارای بود.ادعای پیش‌بینی یک زلزله خاص در آینده -شامل بزرگی، مکان و یک بازه زمانی مشخص- هنوز بر پایه شواهد علمی با هیچ مدل علمی قابل توضیح نیست. البته یک زلزله بزرگ امکان داردد احتمال وقوع زلزله‌های دیگر در همان منطقه را افزایش دهد، ولی پیش‌بینی قطعی اینکه چه زمانی یک رویداد خاص مانند یک زلزله با بزرگی هفت در کوتاه‌مدت به صورت قطعی رخ خواهد داد، غیرممکن هست.هرکسی که ادعا انجام می‌دهد هر سه این عناصر را برای یک زلزله در آینده نزدیک می‌داند، ادعایی انجام می‌دهد که خارج از مرزهای علم تثبیت‌گردیده هست، بنابراین یا کم‌دان هست یا جادوگر یا شارلاتان! چنین ادعاهایی اغلب براساس شواهد روایی، داده‌های نادرست تفسیرگردیده یا «پیش‌بینی‌های» مبهم آن‌قدر کلی هستند که سرانجام بر‌اساس ادعا «درست» خواهند قرار دارای بود. از جهات دیگر افراد دارای مدرک دکترا در شاخه غیر‌مرتبط با زلزله‌شناسی، صرف اینکه «دکتر» هستند، مجاز نیستند در حوزه غیرتخصصی به کار خطیری مانند پیش‌بینی زلزله بپردازند. البته امکان داردند پیش‌بینی کنند ولی «دکتر»‌قرار دارای بودن‌شان در چنین موردی به معنای اعتبار بیان کردارشان نیست. چنین اظهارنظرهای علمی از مصداق‌های بارز شبه‌علم هستند.بیشتر پس‌لرزه‌ها کوچک‌تر از زلزله اولیه هستند، احتمال کمی (پنج تا 10 درصد) وجود دارد که یک زلزله بزرگ‌تر -که پس از وقوع به ‌عنوان «پیش‌لرزه» شناخته خواهد گردید- پس از زلزله اول رخ دهد. احتمال عمومی وقوع یک زلزله بزرگ‌تر در نزدیکی رخداد اول در عرض یک هفته حدود پنج، شش درصد هست. اگرچه این ممکن هست عدد کمی به نظر برسد، اما نشان‌دهنده افزایش درخور توجه خطر لرزه‌ای در مقایسه با نرخ پس‌زمینه لرزه‌خیزی طبیعی هست. با این حال، زلزله‌شناسان نامکان داردند با اطمینان بدانند که آیا یک زلزله خاص، پیش‌لرزه هست یا زلزله اصلی. آنها فقط امکان داردند پیش‌بینی‌های احتمالی درباره احتمال فعالیت لرزه‌ای آینده ارائه دهند، نه یک پیش‌بینی قطعی.ادعاهای پیش‌بینی زلزله بی‌ضرر نیستند. هگردیدارهای دروغین امکان داردد منجر به ترس گسترده، اختلال اقتصادی و از دست دادن اعتماد عمومی به هگردیدارهای علمی واقعی شود. ایجاد حالت «چوپان دروغ‌گو» نیز ممکن هست، وقتی به مردم مکرر بیان کرده شود که زلزله‌ای در راه هست و اتفاق نیفتد، ممکن هست بی‌خیال شوند و اقدامات آمادگی اضطراری واقعی را نادیده بگیرند.اصطلاحات «پیش‌لرزه»، «زمین‌لرزه اصلی» و «پس‌لرزه» نسبی هستند. یک زلزله «بزرگ» اغلب با مجموعه‌ای از زلزله‌های کوچک‌تر به نام پس‌لرزه‌ها دنبال خواهد گردید. با این حال، درصد کمی از مواقع، زلزله اولیه به یک «پیش‌لرزه» تبدیل خواهد گردید که قبل از یک رویداد حتی بزرگ‌تر رخ می‌دهد. در هفته پس از یک زلزله با بزرگای هفت، احتمال وقوع زلزله دیگری با بزرگای هفت تا ۳۰۰ برابر بیشتر از هفته قبل از آن هست. احتمال وقوع یک زلزله بزرگ‌تر با گذشت زمان به‌سرعت کاهش می‌یابد. از جهات دیگر یک زلزله گردیدید با تغییر تنش امکان داردد به گسل‌های مجاور یا بخش‌های مختلف همان گسل منتقل شود. این تنش منتقل‌گردیده امکان داردد زلزله‌های دیگری را ایجاد کند. تنش جدید روی سامانه گسله مجاور امکان داردد در موارد نادر، باعث یک رویداد بزرگ‌تر شود.پدیده «دوگانه» یا «سه‌گانه» در چندین از توالی‌های لرزه‌ای، نیز ممکن هست جایی که دو یا چندین زلزله با اندازه مشابه در یک دوره کوتاه رخ دهد. یک مثال کلاسیک، زلزله‌های ۶ فوریه ۲۰۲۳ قهرمانمرش و مالاتیا در جنوب ترکیه با بزرگای به ترتیب ۷.۸ و ۷.۵ هست. نیز سلسله زلزله‌های کوماموتو ژاپن در ۱۴ آوریل ۲۰۱۶ با بزرگای ۶.۵ و دو روز بعد با یک زلزله با بزرگای ۷.۳، و زلزله‌های ورزقان با بزرگای ۶.۴ و ۶.۳ در ورزقان ایران در ۲۱ مرداد ۱۳۹۱ که به فاصله ۱۱ دقیقه رخ دادند و زلزله‌های فین بندرعباس در ۲۳ آبان ۱۴۰۰ به ترتیب با بزگای ۶.۳ و ۶.۲ که به فاصله یک دقیقه رخ داد. در سایه‌خوش بندرلنگه ۱۱ تیر ۱۴۰۱ سه زلزله با بزرگای ۶.۰، ۵.۷ و ۶.۰ با فاصله دو ساعت رخ داد، بنابراین اگرچه احتمال اینکه یک زلزله گردیدید بزرگ‌ترین رویداد در یک سلسله زلزله باگردید، بیشتر هست، اما یک احتمال مشخص و غیر‌صفر وجود دارد که این زلزله، پیش‌لرزه‌ای برای زلزله‌ای بزرگ‌تر باگردید.انکار پیش‌بینی‌های شبه‌علمی (پیشگویی) زلزله البته دشوار هست، به‌ویژه اگر زلزله‌ای در همان بازه زمانی تصادفا رخ دهد. طبیعی هست که موضع علمی صحیح این نیست که بگوییم «زلزله‌ای رخ نخواهد داد». واقعیتی که در نظر می‌گیریم، این هست که یک زلزله در همان منطقه و بازه زمانی کلی که ادعای یک پیش‌بینی‌کننده هست، ممکن هست تصادفا رخ دهد که نشان از اعتبار روش پیشگویی نیست.نیز بخوانیدوقوع زلزله پیش‌بینی پذیر گردیداخراج زلزله شناس بزرگ به خاطر پیش بینی زلزله مرگبار!زلزله ترکیه واقعا پیش بینی گردیده قرار دارای بود؟ +فیلمپیش بینی زلزله با کمک گوگل +فیلم