۴ مانع کلیدی بر سر عرضه نفت در بورس | راه حل اساسی چیست؟

به گزارش پول و تجارت، روزنامه ایران نوشت:با گذشت بیش از یک دهه از تصویب قوانینی که الزام انجام می‌دهد عرضه نفت خام، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی از طریق بورس انرژی ایران انجام شود، همچنان بخش قابل توجهی از این منابع هستراتژیک خارج از این بستر شفاف معامله خواهد گردید. این در حالی هست که بورس انرژی، ظرفیت‌هایی گسترده برای شفاف‌سازی معاملات، رقابت‌پذیری، کشف قیمت واقعی و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی فراهم کرده هست.بررسی عملکرد سال‌های اخیر نشان می‌دهد با وجود فراهم قرار دارای بودن زیرساخت‌های عملیاتی، اراده جدی برای هستفاده از این ظرفیت در بدنه اجرایی کشور دیده نخواهد گردید. عدم اجرای کامل قوانین بالادستی، هستمرار قیمت‌گذاری دستوری و کاهش انگیزه نهادهای متولی برای واگذاری نقش بازار در فرآیندهای صادرات و قیمت‌گذاری، شامل دلایلی هست که باعث گردیده نفت و فرآورده‌های آن خارج از بورس و با شفافیت حداقلی معامله شوند.قوانین چه می‌گویند؟قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب سال ۱۳۹۱، یکی از اولین اسناد صریح در الزام عرضه نفت و فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی هست. در این قانون، وزارت نفت موظف گردیده برای شفاف‌سازی و بهقرار دارای بود فرآیند فروش حامل‌های انرژی، از سازوکار بورس بهره بگیرد. نیز در قانون «رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور» مصوب ۱۳۹۴، هستفاده از بستر بورس انرژی برای معاملات نفت خام، میعانات گازی، فرآورده‌های نفتی و انرژی برق در اولویت قرار گرفته هست.در کنار این قوانین، سیهست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نیز که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ گردیده‌اند، بر شفاف‌سازی اقتصاد و توسعه بازارهای مالی تأکید دارند. از این منظر، بورس انرژی امکان داردد به عنوان ابزاری برای تحقق این اهداف عمل کند. با این حال، در عمل، نه‌تنها نفت خام، بلکه بخش عمده‌ای از میعانات گازی و فرآورده‌های پالایشی نیز از طریق مسیرهایی خارج از بورس معامله می‌شوند؛ معاملاتی که اغلب شفافیت کمتری دارند و فرصت کشف قیمت واقعی را از بازار سلب می‌کنند.چرا عرضه نفت در بورس جدی گرفته نخواهد گردید؟بررسی‌ها نشان می‌دهد که چندین عامل کلیدی مانع اجرای مؤثر قوانین در حوزه عرضه نفت و فرآورده‌های آن از طریق بورس انرژی گردیده‌اند:۱. ادامه معاملات خارج از بورسنفت خام و بسیاری از فرآورده‌های کلیدی نفتی، هنوز خارج از چهارچوب بورس کشف قیمت می‌شوند. این در حالی هست که هدف اصلی از ایجاد بورس انرژی، ایجاد بستری شفاف برای معاملات حامل‌های انرژی قرار دارای بود. معاملات خارج از بورس نه‌تنها امکان نظارت دقیق را کاهش می‌دهد، بلکه زمینه بروز فساد، رانت و ناکارآمدی در نظام توزیع و صادرات را فراهم انجام می‌دهد.۲. کاهش صادرات فرآورده‌هادر سال ۱۴۰۲، صادرات فرآورده‌های نفتی با کاهش محسوسی همراه گردید. بر اساس آمار رسمی، صادرات فرآورده‌ها از حدود ۱۵ میلیون تن در سال ۱۴۰۱ به حدود ۱۰ میلیون تن در سال ۱۴۰۲ رسید. این کاهش، فرصت بهره‌برداری از ظرفیت‌های بورس برای فروش صادراتی را نیز محدودتر کرده هست.۳. فقدان تنوع در روش‌های فروشیکی از مزیت‌های بورس انرژی، امکان هستفاده از ابزارهای مالی متنوع برای انجام معاملات هست، اما نهادهای مسئول، تاکنون اقدام مؤثری در رهستای بهره‌برداری از این ابزارها و توسعه بازارهای جدید انجام نداده‌اند. محدود ماندن روش‌های فروش به قراردادهای سنتی و عدم هستفاده از روش‌هایی مانند قراردادهای آتی، سلف موازی و ابزارهای پوشش ریسک، باعث عقب‌ماندگی در بازار انرژی کشور گردیده هست.۴. قیمت‌گذاری دستورییکی از مهم‌ترین موانع توسعه بورس انرژی، هستمرار قیمت‌گذاری دستوری هست. بر اساس قوانین موجود، کالاهایی که در بورس عرضه می‌شوند، باید از نظام قیمت‌گذاری دولتی خارج گردیده و براساس مکانیسم عرضه و تقاضا قیمت‌گذاری شوند. اما در عمل، همچنان قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی مانند نفت، گاز طبیعی و برق، تحت کنترل دولت باقی مانده هست. این موضوع، انگیزه عرضه‌کنندگان را برای هستفاده از بورس کاهش می‌دهد و عملاً مکانیسم رقابتی بورس را خنثی انجام می‌دهد.مسیر پیش‌ رو: بازگشت به قانون و تقویت بازار سرمایهکارشناسان اقتصادی بر این باورند که بازگشت به اجرای کامل قوانین و هستفاده حداکثری از ظرفیت‌های بورس انرژی امکان داردد نقش مهمی در شفاف‌سازی، مقابله با فساد، افزایش رقابت‌پذیری و توسعه صادرات انرژی ایفا کند.در حالی‌که قوانین و زیرساخت‌های لازم برای هستفاده از بورس انرژی در معاملات نفت و فرآورده‌های نفتی از سال‌ها پیش مهیا گردیده، اما در عمل این بستر هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده هست. تداوم فروش خارج از بورس، نه‌تنها به کاهش شفافیت و افزایش ریسک فساد منجر خواهد گردید، بلکه کشور را از منافع اقتصادی ناشی از رقابتی گردیدن بازار انرژی نیز محروم انجام می‌دهد. بازنگری در سیهست‌ها و بازگشت به اجرای دقیق قوانین بالادستی امکان داردد راهگشای توسعه بازار انرژی کشور و افزایش نقش‌آفرینی بورس انرژی در اقتصاد ملی باگردید. وقت آن رسیده که اقتصاد ایران، نفت را هم به بازار بسپارد.نیز بخوانیدتلاش ترامپ برای یارکشی مقابل هند و چینواکنش پاک‌نژاد به ادعای فروش نفت به بابک زنجانی | هیچ کجا نیامده که طرف قرارداد شرکت نیکو، بابک زنجانی باگردید | مصوبه شعام درباره جلوگیری از فروش نفت به زنجانی را ندیده اماگر نتوانیم نفتمان را بفروشیم، اجازه نمی‌دهیم هیچ کشوری نفت بفروگردید/ دستمان بسته نیستاسنپ‌بک؛ تهدید یا فرصت؟+ فیلم