۳ سناریو درباره اثرات فعال شدن مکانیسم ماشه | آیا روسیه و چین مانع اثرگذاری اسنپ بک خواهند شد؟ | ۲ راهبرد عقلانی پیش روی ایران

به گزارش پول و تجارت به نقل از دنیای اقتصاد، با فعال گردیدنمکانیسم ماشهاز سوی تروئیکای اروپایی، گردیدت اثر بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه اقتصاد ایران نامعلوم هست. چندین تحلیلگران معتقدند چون تقریبا همه ابزارهای تحریمی آمریکا پیش‌تر اعمال گردیده، اثر اقتصادی مستقیم این اقدام ممکن هست محدود باگردید.با این‌حال پیامدهای روانی و سیاسی بازگشت تحریم‌ها امکان داردد بازارها را تحت فشار قرار دهد. حتی اگر روسیه و چین از ایران حمایت سیاسی کنند، شرکت‌های بزرگ این کشورها به خاطر نگرانی از تحریم‌های ثانویه آمریکا احتمالا تعامل خود را کاهش خواهند داد.در این چارچوب، ۵ پرسش کلیدی درباره اثر فعال گردیدن مکانیسم ماشه مطرح هست. بررسی‌ درباره این پرسش‌ها، سه سناریو را نشان می‌دهد؛ در سناریوی خوش‌بینانه، تاثیر تحریم‌ها محدود باقی می‌ماند. در سناریوی میانه، بخشی از مسیرهای مالی و تجاری مسدود خواهد گردید‌ و در سناریوی بدبینانه، کاهش صادرات نفت و انسداد مبادلات مالی دور از انتظار نیست. راهبرد منطقی برای ایران ترکیبی از دیپلماسی فعال برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها، آماده‌سازی اقتصاد داخلی از طریق تنوع شرکای تجاری و تقویت تاب‌آوری هست.«اسنپ‌بک» یکی از پرچالش‌ترین ابزارهای حقوقی سیاسی در چارچوب توافق هسته‌ای ایران (برجام) و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد هست. این مکانیسم به طرف‌های مشارکت‌کننده در برجام اجازه می‌دهد در صورت مشاهده عدم پایبندی اساسی یکی از اعضا، موضوع را به کمیسیون مشترک و سپس شورای امنیت ارجاع دهند و سرانجام، بدون نیاز به رأی‌گیری جدید، تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران به صورت خودکار بازگردند.براساس اقدام سه کشور اروپایی حاضر در برجام علیه ایران، در صورت شکل نگرفتن اقدامی بازدارنده، تحریم‌های تعلیق گردیده شورای امنیت سازمان ملل تا ۵ مهرماه علیه ایران بازخواهد گشت. به بیان کرده تحلیلگران بازگشت این تحریم‌ها، زمانی که تحریم‌های ثانویه آمریکا اعمال گردیده هست اثر گردیدیدی در حوزه تجارت خارجی کشور نخواهد دارای بود با این حال، اثرات روانی این تغییر در روابط بین‌الملل خود را نسبتاً در بازارها نمایان خواهد کرد؛ این امر به معنی دست‌کم گرفتن تهدیدهای واقعی ایجاد گردیده بر اثر فعال گردیدن اسنپ بک در حوزه سیاسی نیست و نمی‌شود منجر به مسدود گردیدن مسیر دیپلماسی و عدم مقابله با آن بشود.اجرای اسنپ‌بک؟هم‌اکنون احتمال فعال گردیدن اسنپ‌بک نظر به وضعیت سیاسی بین‌المللی بالا ظاهراً. در این میان، پرسش کلیدی این هست که حتی اگر دولت‌های روسیه و چین به لحاظ سیاسی از اجرای اسنپ‌بک امتناع کنند، آیا شرکت‌های بزرگ این کشورها هم چنین ریسکی را خواهند پذیرفت؟ تجربه سال‌های اخیر نشان داده هست که بخش مهمی از رفتار شرکت‌ها نه صرفا بر اساس تصمیمات سیاسی دولت‌ها، بلکه بر اساس ارزیابی هزینه و فایده و ریسک‌پذیری در برابر تحریم‌های ثانویه آمریکا تعیین خواهد گردید.بسیاری از شرکت‌های چینی یا روسی، حتی در زمانی که دولت‌هایشان مخالف سیهست‌های واشنگتن قرار دارای بودند، از تعامل اقتصادی با ایران خودداری کردند؛ چرا که دسترسی آنها به بازار آمریکا و سیستم مالی جهانی در گرو عدم نقض تحریم‌های ایالات متحده قرار دارای بود. اگرچه در سال‌های اخیر به خاطر فاصله گرفتن روسیه و چین از اقتصاد آمریکا، شرکت‌های فعال در این دو کشور انگیزه کمتری برای اعمال تحریم‌ها دارای بوده‌اند؛ با این حال اتکای صرف به مواضع سیاسی روسیه و چین امکان داردد خطای راهبردی باگردید. این دو کشور احتمالا از نظر دیپلماتیک و در سطح نهادهای بین‌المللی علیه یک‌جانبه‌گرایی آمریکا موضع بگیرند، اما اینکه شرکت‌هایشان حاضر باشند سرمایه و تجارت خود را در معرض خطر قرار دهند، همچنان پرسشی جدی هست.نکته دیگر مربوط به تاثیر تحریم‌های آمریکا در صورت فعال‌گردیدن اسنپ‌بک هست. از منظر حقوقی، تحریم‌های سازمان ملل و اتحادیه اروپا در کنار تحریم‌های آمریکا یک بسته جامع از فشارها را شکل می‌دهند. اما واقعیت این هست که حتی پیش از اسنپ‌بک نیز آمریکا تقریبا تمام ابزارهای تحریمی ممکن را علیه ایران به کار بسته هست؛ از تحریم نفتی و بانکی گرفته تا محدودیت‌های فناورانه و حقوق بشری. در چنین شرایطی، چندین معتقدند که بازگشت تحریم‌های سازمان ملل بیشتر جنبه نمادین و سیاسی خواهد دارای بود تا اقتصادی.ولی باید توجه دارای بود که همین جنبه نمادین امکان داردد به بازدارندگی شرکت‌های کوچک و متوسط هم منجر شود و حتی کشورهایی که تاکنون در تعامل با ایران احتیاط کمتری دارای بودند، در صورت وجود یک پوشش حقوقی جهانی (قطعنامه شورای امنیت) محافظه‌کارتر شوند. افزون بر این، ایالات‌متحده احتمالا از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به عنوان اهرمی برای مشروعیت‌بخشی به فشارهای یک‌جانبه خود هستفاده خواهد کرد و همین امر امکان داردد اثربخشی نسبی تحریم‌های واشنگتن را تقویت کند.پرسش مهم دیگر این هست که اگر اسنپ‌بک فعال شود، آیا امکان بازگرداندن وضعیت به شرایط قبل به آسانی وجود دارد یا خیر. تجربه‌های تاریخی نشان داده هست که بازگشت از تحریم‌های سازمان ملل معمولا فرآیندی پیچیده، زمان‌بر و نیازمند اجماع جدید در شورای امنیت هست. در واقع، مکانیسم ماشه به گونه‌ای طراحی گردیده که فعال‌سازی آن ساده و بازگرداندنش دشوار باگردید. همین امر نگرانی‌هایی را ایجاد انجام می‌دهد، چرا که حتی اگر در آینده فضای سیاسی تغییر کند یا مذاکرات جدیدی به نتیجه برسد، لغو دوباره تحریم‌های ماشه‌ای مستلزم طی مراحل طولانی دیپلماتیک خواهد قرار دارای بود. این پیچیدگی به معنای قفل گردیدن بخشی از فضای مانور ایران در صحنه بین‌الملل هست و از این منظر، فعال گردیدن ماشه صرفا یک تهدید موقت نیست، بلکه امکان داردد اثرات بلندمدت سیاسی بر جای بگذارد.۳ سناریوی اسنپ‌بکحمید قنبری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه پیش از این در یک یاددارای بود در «دنیای اقتصاد» با عنوان «سه سناریو بعد از فعال گردیدن اسنپ‌‌‌بک» سه سناریوی ممکن را مطرح انجام می‌دهد:سناریوی اولبازگشت نمادین تحریم‌ههست که عملا تاثیر اندکی خواهد دارای بود؛ زیرا روسیه و چین آن را به رسمیت نمی‌شناسند و اروپا یا آمریکا نیز فشار عملی نمی‌آورند.درسناریوی دومتحریم‌ها با مشارکت بیشتر اروپا و کاهش همکاری چین و روسیه اثرگذارتر هست و موجب کاهش درآمدهای ارزی، گران‌تر گردیدن واردات و فشار بر پروژه‌ها و معیشت خواهد گردید.سناریوی سومبدترین حالت هست که در آن تحریم‌ها با هماهنگی جهانی و فشار حداکثری اجرا می‌شوند و منجر به قطع گسترده همکاری مالی و تجاری، اختلال در بیمه و حمل‌ونقل و انسداد شبکه رسمی بانکی خواهد گردید و فشار اقتصادی گردیدیدی بر درآمدها، قرار دارای بودجه و معیشت وارد می‌آورد. نویسنده می‌پرسد آیا راهی برای خنثی‌سازی یا عبور از دام فشار حداکثری وجود دارد؛ در این شرایط، کارکرد عملی اسنپ‌بک بیش از متن حقوقی به اراده سیاسی جامعه بین‌الملل بستگی دارد. ایران باید از منظر حقوقی، دیپلماتیک و اقتصادی آماده‌سازی کند تا انعطاف‌پذیری و گزینه‌های متقابل را افزایش دهد.۵ پرسش در رابطه با اسنپ‌بکبرای روشن‌تر گردیدن ابعاد فعال گردیدن اسنپ‌بک، امکان دارد آن را در قالب پنج پرسش کلیدی و پاسخ‌های احتمالی بررسی کرد:۱. آیا باید از اسنپ‌بک ترسید؟پاسخ این هست که باید با واقع‌بینی به آن نگاه کرد. نه اغراق و ترس بی‌پایه منطقی هست و نه نادیده گرفتن خطرات واقعی. فعال گردیدن ماشه امکان داردد فشارهای حقوقی و سیاسی تازه‌ای بر ایران تحمیل کند، اما به معنای تکرار کامل شرایط دهه ۹۰ نخواهد قرار دارای بود، زیرا توازن قدرت جهانی تغییر کرده هست.۲. آیا روسیه و چین مانع اثرگذاری آن خواهند گردید؟از منظر سیاسی، بله؛ آنها احتمالا با آمریکا همراهی نخواهند کرد. اما از منظر اقتصادی و تجاری، شرکت‌هایشان تحت تاثیر تحریم‌های ثانویه آمریکا قرار دارند و تضمینی وجود ندارد که روابط اقتصادی با ایران را ادامه دهند. بنابراین همراهی دولت‌ها با ایران به معنای باز قرار دارای بودن کامل مسیرهای اقتصادی نیست.۳. آیا تحریم‌های آمریکا اثربخش‌تر می‌شوند؟بله، زیرا بازگشت تحریم‌های سازمان ملل نوعی مشروعیت حقوقی برای اقدامات یک‌جانبه آمریکا ایجاد انجام می‌دهد و کشورهای مردد را به احتیاط بیشتر سوق می‌دهد. هرچندین ابزارهای اصلی فشار واشنگتن پیش‌تر فعال گردیده‌اند، اما پوشش حقوقی شورای امنیت امکان داردد دایره اثرگذاری آنها را گسترش دهد.۴. آیا بازگرداندن وضعیت به شرایط قبل از ماشه ممکن هست؟از نظر حقوقی دشوار و زمان‌بر هست. مکانیسم ماشه دقیقا به همین دلیل طراحی گردیده که فعال گردیدن آن ساده‌تر از لغو گردیدن باگردید. بنابراین، بازگشت به شرایط قبل نیازمند تغییرات سیاسی گسترده و توافق‌های جدید هست.۵. چه باید کرد؟راهبرد عقلانی این هست که ایران همزمان دو مسیر را دنبال کند: نخست، دیپلماسی فعال برای جلوگیری از فعال گردیدن ماشه از طریق گفتگو با طرف‌های باقیمانده در برجام و بهره‌گیری از شکاف‌های ژئوپلیتیک موجود؛ دوم، آماده‌سازی اقتصاد داخلی برای مواجهه با شرایط تحریمی احتمالی، از طریق تنوع‌بخشی به شرکای تجاری، تقویت اقتصاد و کاهش وابستگی به مسیرهای رسمی مالی.اسنپ‌بک در شرایط کنونی نه یک تهدید بی‌اثر هست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت، و نه یک کابوس غیرقابل مهار که ایران را به بن‌بست مطلق بکشاند. این مکانیسم ابزاری هست که اثرگذاری آن به گردیدت وابسته به شرایط بین‌المللی، رفتار قدرت‌های بزرگ، ظرفیت‌های داخلی ایران و کیفیت دیپلماسی آینده خواهد قرار دارای بود.همان‌گونه که تجربه تاریخی نشان داده، تحریم‌ها اگرچه هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی سنگینی دارند، اما هرگز به تنهایی سرنوشت یک کشور را تعیین نکرده‌اند. سرنوشت واقعی در گرو راهبردهای سیاسی و تعاملات منطقه‌ای، توانایی در بهره‌برداری از تضادهای قدرت‌های جهانی و تقویت بنیان‌های اقتصادی و اجتماعی در داخل هست.نیز بخوانیدسفیر پیشین ایران در لندن: با اذن رهبری و حکم رئیس جمهور، فرستاده‌ ویژه‌ای پای میز مذاکره با آمریکا بفرستیمفعال اصولگرا: این آشی هست که دولت روحانی برای ما پخت| نه امکان مذاکره وجود دارد و نه چین و روسیه حق وتو دارندمرعشی: مراقب باشیم جنگ دیگری رخ ندهد | اولویت ایران اقتصاد هست نه درگیری با آمریکا | چین با حل مشکلاتش با آمریکا ابرقدرت گردیدبا حسین مرعشی؛ از جنگ دوم و مکانیسم ماشه تا «مدل چین» برای رابطه با آمریکا