«نجات آب» ــ ۲۴| توسعه کشت گلخانه‌ای مدرن

- اخبار اقتصادی -خبرگزاری تسنیم؛ گروه اقتصادی ــموضوع بهره‌وری آب در کشاورزی، امروز به‌طور مستقیم با امنیت غذایی، تاب‌آوری اقلیمی و پایداری اقتصادی پیوند خورده هست. در چنین بستری،کشت گلخانه‌ای مدرنیکی از راهکارهای مؤثر برای تولید پایدار در اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک هست؛ زیرا امکان کنترل دقیق آب، تغذیه و اقلیم مزرعه را می‌دهد و اتلاف را به‌طرز معنی‌داری کاهش می‌دهد. تجربه‌های فنی نشان می‌دهد با مدیریت چرخشی محلول، بسته‌بندی اصولی آبیاری/تغذیه (فرتی‌گیشن)، و بازیافت زه‌آب، امکان دارد به بهره‌وری بالاتر از روش‌های ‌باز دست یافت.بااین‌حال، گلخانهٔ «صرفاً سازه» نیست؛ شبکه‌ای از تصمیم‌ههست: کیفیت منبع آب، نوع بستر کشت، طراحی سامانهٔ آبیاری موضعی، راهبرد کنترل اقلیم، و سرانجام،سازوکارهای حمایتیکه هزینهٔ سرمایه‌گذاری اولیه و ریسک‌های بازار را مدیریت انجام می‌دهد. به‌همین دلیل، اگرچه بنیهٔ فنی برای افزایش بهره‌وری آب فراهم هست، اما بدونبسته‌های حمایتی هوشمندــ از یارانهٔ مشروط به عملکرد آبی گرفته تا تسهیلات سبز و بیمهٔ درآمد ــ نامکان دارد انتظار دارای بود که مقیاس‌پذیری رخ دهد.بیشتر بخوانید«نجات آب» ــ 20 | بازیافت آب گلخانه‌ای، در خدمت بهره‌وری آب«نجات آب» ــ 21 | آبیاری با سیستم‌های مه‌پاش در مناطق گرم و کم‌آبضرورت و اهمیتگلخانه‌ها با فراهم‌کردن شرایط رگردید پایدار، وابستگی به بارش و دمای بیرون را کم می‌کنند و امکان تولید باردپای آبی کمتر به‌ازای هر کیلو محصولرا ایجاد می‌نمایند. در سامانه‌های بسته و نیمه‌بسته، محلول غذایی به‌صورت چرخشی بازگردش می‌یابد و با پایش مداومEC/pHو تنظیمات فصلی، مصرف آب و کود کاهش می‌یابد. در اقلیم‌های گرم و کم‌آب، هستفاده ازکنترل اقلیم کارآمد(سایه‌دهی پویا، مه‌پاشی هدفمند، پد و فن، تبرید تبخیری با مدیریت نمک، و بازیافت تراکم) امکان داردد تنش گرمایی را محدود و بازده مصرف آب (WUE) را بالا ببرد. از منظر سیهستی نیز، اسناد بین‌المللی در حوزهٔکشاورزی آب‌هوشمندبر ترکیب «افزایش بهره‌وری + سازگاری اقلیمی + کاهش آلاینده‌ها» تأکید دارند و سرمایه‌گذاری در گلخانهٔ مدرن را به‌عنوان مصداقی روشن ازگردیدتِ مصرفِ آبِ کمترمعرفی می‌کنند.اندازه‌گیری بهره‌وری آب(SDG 6.4.1)و ارزیابی سیهست‌های آب و کشاورزی دقیقاً بر همین هم‌رهستایی دلالت دارد: پول عمومی باید به سمت نتایج قابل‌اندازه‌گیری در کاهش بردارای بود و آلاینده‌ها هدایت شود. اهمیت موضوع از این‌رو دوچندینان هست که گلخانه، هم برایکاهش فشار از آبخوان‌هاو هم برایحفظ تولید در خشکسالی‌های مکررابزار کارآمدی فراهم انجام می‌دهد.چالش‌های فعلیباوجود ظرفیت بالا، چندین مانع جدی پیشِ‌روست. نخست،سرمایه‌بر قرار دارای بودنورود به گلخانهٔ مدرن—از سازه و پوشش تا اتوماسیون آبیاری و سنسورها—که بدون تسهیلات بلندمدت و نرخ ترجیحی، برای بسیاری از تولیدکنندگان سنگین هست. دوم،کمقرار دارای بود مهارت‌های فنیدر مدیریت محلول‌های چرخشی، ضدعفونی و کنترل زیستیِ سامانه‌های بسته؛ خطای کوچک در مدیریت نمک‌ها و عناصر کم‌مصرف امکان داردد به افت عملکرد منجر شود. سوم،مدیریت اقلیم در مناطق گرمکه اگر بار سرمایشی به‌درستی طراحی نشود، مصرف انرژی بالا می‌رود و هزینهٔ تولید افزایش می‌یابد؛ ادبیات جدید برکنترل بهینه و یکپارچهٔ اقلیمتأکید انجام می‌دهد. چهارم،حکمرانی آب: بدون قواعد «صفر‌تخلیه یا تخلیهٔ حداقلیِ زه‌آب»، خطر آلودگی منابع وجود دارد؛ رویکردهای «صفر‌تخلیه» در گلخانهٔ بدون خاک، راه‌حل فنی و سیهستی ارائه کرده‌اند. پنجم،ناهم‌سویی حمایتی: هنگامی‌که حمایت‌ها به سطح زیرکشت یا نهاده گره می‌خورد، نه به عملکرد آبی، انگیزهٔ ارتقا به فناوری‌های کارآمد تضعیف خواهد گردید. این چالش‌ها نشان می‌دهد که بستهٔ حمایتی باید دقیق، نتیجه‌محور و همراه با خدمات ترویج باگردید.اثر راهکارِ «گلخانهٔ مدرن + بسته حمایتی» در رفع چالش‌هاترکیب فناوری و سیهست، ظرفیت حل هم‌زمان چندین مسئله را دارد.سامانه‌های بسته/نیمه‌بسته با بازچرخانی محلول، نشت مواد غذایی به محیط را به حداقل رسانده و در صورت اجرای پروتکل‌های پایش و ضدعفونی، بهصفر‌تخلیه(ZLD)نزدیک می‌شوند.فرتی‌گیشن هوشمندــ با حسگر رطوبت/شوری بستر و الگوریتم‌های کنترل آبیاری ــ مصرف آب را دقیقاً به تقاضای لحظه‌ای گیاه متصل انجام می‌دهد و اتلاف تبخیر/رواناب را می‌کاهد.کنترل اقلیم مبتنی بر مدلنیز با تنظیم هم‌زمان سایه، تهویه، پدوفن و مه‌پاشی، به حداقل آب مصرفی برای سردسازی می‌رسد و تنش گرمایی را مهار انجام می‌دهد.امابستهٔ حمایتی نتیجه‌محورهست که این منافع را بالفعل انجام می‌دهد: یارانهٔ سرمایه‌گذاری مشروط به نصب کنتور، ثبت‌داده و رعایت حداقلِ بازچرخانی؛ وام بلندمدت برای پوشش، پدوفن و سامانهٔ ضدعفونی زه‌آب؛ بیمهٔ درآمد برای فاز یادگیری؛ و اعتبار مالیاتی برایصفر‌تخلیه. این طراحی، با شاخص‌های SDG 6.4 هم‌خوان هست و به دولت امکان می‌دهدپرداخت را به نتیجه(کاهش بردارای بود آب به‌ازای هر کیلو محصول) گره بزند.روش انجام راهکاراجرای موفق، نیازمند نقشهٔ راه عملیاتی هست:الف) انتخاب فناوری کِشت.در اقلیم‌های گرم/خشک، سامانه‌هایهیدروپونیکِ مدار‌بستهیا ساب‌هستریت با زه‌آبِ بازچرخانی، مزیت آبی دارد. اسناد فنی FAO و WUR، دستورکار طراحی و پایش محلول، حد آلودگی سدیم/بور، و برنامهٔ ضدعفونی را روشن کرده‌اند.ب) طراحی آبیاری/فرتی‌گیشن.نصب حسگر رطوبت-EC در چندین عمق بستر، زمان‌بندی پالس‌های کوتاه، و کالیبراسیون فصلی EC/pH نظر به تبخیر-تعرق و مرحلهٔ رگردید، هستهٔ بهره‌وری هست.ج) مدیریت اقلیم.سایه‌انداز پویا، تهویهٔ جانبی/سقفی، پد و فن، مه‌پاشی هدفمند و بازیافت تراکم—با کنترل پیش‌بین مبتنی بر هواشناسی—مصرف آب و انرژی را به تعادل می‌رساند.د) آب منبع و ذخیره.در مناطق کم‌آب، ترکیبباران‌اندوزیواسمزمعکوسِ اقتصادی—به‌ویژه برای گلخانه‌های ساحلی—در ادبیات فنی بررسی و برای چندین محصولات مقرون‌به‌صرفه ارزیابی گردیده هست.ه) پایش و شفافیت.نصب کنتور حجمی بر ورودی، شمارندهٔ گردش داخلی، و گزارش ماهانهٔ نسبت بازچرخانی/بردارای بود، پایهٔ پرداخت‌های نتیجه‌محور هست.این گام‌ها در کنار آموزش مستمر و هستانداردهای بهدارای بود محلول، احتمال خطا را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.تأثیرات اقتصادیاز منظر اقتصادِ آب، معیار اصلیارزش‌افزوده به‌ازای هر مترمکعبهست. گلخانهٔ مدرن با افزایش ضریب بردارای بود و کاهش تلفات، این شاخص را بهقرار دارای بود می‌دهد؛ مشروط به آن‌که هزینهٔ سرمایه‌ای باتسهیلات بلندمدتِ ترجیحیو ریسک بازار بابیمهٔ درآمدمدیریت شود. مطالعات سیهستی نشان می‌دهد پیوند دادن یارانه‌ها بهنتیجهٔ محیط‌زیستی(کاهش بردارای بود/کاهش تخلیه) به‌مراتب کارآمدتر از حمایت‌های غیرهدفمند هست. نیز گزارش‌های بین‌المللی بر شکاف مزمن سرمایه‌گذاری در سامانه‌های غذایی تأکید کرده وبازآرایی یارانه‌ها به‌سوی اقدامات کم‌مصرف آبرا پیشنهاد داده‌اند.در سطح مزرعه، کاهش مصرف آب و کود، همراه با ثبات کیفیت محصول و امکانکشت خارج‌فصل، سود خالص را بهقرار دارای بود می‌دهد. در سطح حوضه، کاهش تخلیهٔ آلاینده و زه‌آب، هزینه‌های تصفیه و پیامدهای محیط‌زیستی را کم انجام می‌دهد. از منظر اقتصاد کلان، توسعهٔ خوشه‌های گلخانه‌ایِ کم‌مصرف آب—با زنجیرهٔ سرد، بسته‌بندی و لجستیک—به ایجاد اشتغال و صادرات محصولات با ارزش افزودهٔ بالا کمک انجام می‌دهد، بی‌آن‌که فشار بیشتری بر آبخوان‌ها وارد شود.بستهٔ حمایتی: اصول طراحی و ابزارهابستهٔ حمایتی بایدساده، نتیجه‌محور و قابل‌پایشباگردید. اصول کلیدی:1. سرمایه‌گذاریِ مشروط به عملکرد.وام بلندمدت با تنفس ساخت، مشروط به نصب کنتور، سامانهٔ بازچرخانی و ثبت‌دادهٔ برخط؛ نرخ ترجیحی در صورت دستیابی به هدف‌های کاهش بردارای بود.2. یارانهٔ تجهیزاتِ کلیدی.پوشش‌های با دوام، سایه‌انداز پویا، پدوفن با راندمان بالا، فرتی‌گیشن دقیق، و واحد ضدعفونی/فیلتراسیونِ زه‌آب.3. بیمهٔ درآمد و صندوق تثبیت.برای فاز یادگیری و ریسک بیماری/بازار، به‌ویژه در گذار از ‌فضای باز به گلخانه.4. ترویج و گواهی‌نامه.آموزش اپراتوری محلول، گواهی «صفر‌تخلیه» و «ردپای آبیِ کاهش‌یافته» که دسترسی به بازارهای ممتاز را بهقرار دارای بود می‌دهد.5. هم‌رهستاسازی باSDG 6.4 وCSA.شاخص‌های پرداخت با بهره‌وری آب و کاهش آلاینده همسو شوند تا امکانتأمین مالی سبز(GCF/GEF) فراهم گردد.این ابزارها، زمانی مؤثر می‌شوند که دادهٔ معتبر و سازوکار ارزیابی مستقل وجود دارای بوده باگردید؛ در غیر این‌صورت، حمایت‌ها به هدف نمی‌رسد.هستانداردهای فنی: آب، محلول و زه‌آبهستانداردسازی، شرط موفقیت هست.کیفیت آب ورودی(هدایت الکتریکی، قلیائیت، سدیم/کلر/بور) باید با خطوط راهنمای FAO/IFAS و تجربهٔ WUR تطبیق یابد؛ در سامانه‌های بازچرخانی، آستانه‌های سدیم و تنظیم pH/قلیائیت حیاتی هست.مدیریت محلول غذاییشامل برنامهٔ نمونه‌برداری هفتگی، تنظیم EC به‌تناسب فصل و مرحلهٔ فنولوژیک، و تعادل کاتیون/آنیون هست.ضدعفونیِ محلول(UV، ازن، گرمایی یا فیلتراسیون غشایی) برای کاهش خطرهای بیماری و بیوفیلم توصیه خواهد گردید.اهداف بازچرخانیباید به‌طور شفاف تعیین شود؛ برای نمونه، نسبت بازچرخانی >80٪ و برنامهٔ «صفر‌تخلیه» در فصل‌های خشک. در اقلیم‌های گرم، ترکیبپایش ریزاقلیمبا الگوریتم‌های کنترل، تبخیر غیرمولد را می‌کاهد. در کنار این‌ها،باران‌اندوزی/تانک ذخیرهو سناریونویسی برای اندازهٔ تانک در مطالعات جدید مطرح هست و امکان داردد وابستگی به آب زیرزمینی را کاهش دهد.حکمرانی، داده و سنجش عملکردحمایت نتیجه‌محور بهحسابداری آبواندازه‌گیری قابل اتکانیاز دارد. اتصال پرداخت‌ها بهمترهای حجمی، ثبت دیجیتالِ بردارای بود، و گزارش‌های دوره‌ای نسبت «آب بردارای بود‌گردیده/محصول» منطبق با چارچوب SDG 6.4، محور حکمرانی هست. در سطح سازه، ثبت خودکارِحجم گردش محلولونسبت زه‌آب بازچرخانی‌گردیدهابزار شفافیت هست. در سطح سیهست، هم‌رهستاسازی با اصولکشاورزی آب‌هوشمندو آزمون اثربخشی حمایت‌ها ــ بر پایهٔ ارزیابی‌های مستقل ــ برای جلوگیری از انحراف منابع ضروری هست. تجربهٔ اروپا نشان می‌دهد هرجا پیوندیارانه و نتیجهضعیف قرار دارای بوده، اثرگذاری سیهست آب کاهش یافته هست. سرانجام، داشبورد عمومیِ عملکرد (بردارای بود آب، درصد بازچرخانی، تخلیهٔ صفر، و بهره‌وری آب) به اعتماد عمومی و پاسخگویی کمک انجام می‌دهد.نقشهٔ راه اجرا و جمع‌بندیبا اتصال طبیعی به مباحث قبلی، نقشهٔ راه پیشنهادی چنین هست:گام1: هدف‌گذاری کمی.تعیین شاخص‌های نتیجه (کاهش X درصدیِ بردارای بود آب به‌ازای هر کیلو محصول، بازچرخانی ≥80٪، تخلیهٔ نزدیک صفر) منطبق با SDG 6.4 ).گام2: چارچوب فنی اجباری.الزام هستانداردهای کیفیت آب، مدیریت محلول، ضدعفونی و پایش برای دریافت حمایت.گام3: بستهٔ مالی نتیجه‌محور.وام بلندمدت با نرخ ترجیحی، یارانهٔ تجهیزات کلیدی، بیمهٔ درآمد گذار، و اعتبار مالیاتی برای «صفر‌تخلیه»—همه مشروط به تحقق شاخص‌ها.گام4: زیرساخت داده.کنتورهای حجمی، ثبت دیجیتال، سنجش برخط، و داشبورد عمومی.گام 5: خدمات ترویجی و گواهی.آموزش اپراتوری محلول، گواهی «کاهش ردپای آبی»، و پیوند به بازارهای ممتاز.گام 6: ارزیابی و بهقرار دارای بود مستمر.پایش سالانهٔ بهره‌وری آب و بازنگری ابزارهای حمایتی بر پایهٔ ارزیابی مستقل.جمع‌بندی:توسعهٔ گلخانهٔ مدرن، وقتی بابسته‌های حمایتیِ نتیجه‌محورهمراه شود، امکان داردد به‌صورت پایدار بهره‌وری آب را افزایش دهد، تخلیهٔ آلاینده‌ها را کاهش دهد، و ارزش‌افزودهٔ کشاورزی را بالا ببرد. پشتوانهٔ علمی/فنی، در کنار ابزارهای مالیِ هوشمند و حکمرانی داده‌محور، مسیر عملیِ این گذار را روشن کرده هست.-----منابعی برای مطالعه بیشتر[1]FAO.Good Agricultural Practices for Greenhouse Vegetable Crops: Principles for Mediterranean Climate Areas.2013.اطلاعات بیشتر:https://www.fao.org/4/i3284e/i3284e.pdf[2]Soussi, M., et al.Comprehensive Review on Climate Control and Cooling Systems in Greenhouses under Hot and Arid Conditions. Agronomy, 2022.اطلاعات بیشتر:https://www.mdpi.com/2073-4395/12/3/626[3]van Os, E.A., et al. (WUR).Zero Liquid Discharge in Soilless Greenhouse Horticulture: Solutions to Save Water…2020.اطلاعات بیشتر:https://edepot.wur.nl/521084[4]van Ruijven, J., et al. (WUR).Towards Zero-Liquid Discharge in Hydroponic Cultivation.2019.اطلاعات بیشتر:https://edepot.wur.nl/499695[5]UF/IFAS Extension.Irrigation of Greenhouse Vegetables (HS786/CV264).اطلاعات بیشتر:https://edis.ifas.ufl.edu/publication/CV264[6]UF/IFAS Extension.Production Systems—Florida Greenhouse Vegetable Handbook (CV255).اطلاعات بیشتر:https://edis.ifas.ufl.edu/publication/CV255[7]UF/IFAS Extension.Water and Nutrient Management Guidelines for Greenhouse Vegetables (HS1274).اطلاعات بیشتر:https://edis.ifas.ufl.edu/publication/HS1274[8]Preite, L., et al.Technologies to Optimize the Water Consumption in Greenhouse Cultivation. Sustainability, 2023.اطلاعات بیشتر:https://www.mdpi.com/2071-1050/15/7/5975[9]FAO.Hydroponics systems for smallholder vegetable production.2022.اطلاعات بیشتر:https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/b920e1ae-feed-43e4-b64e-4e73a1a48a1d/content[10]WUR – Kennis Online.Recycle of Water & Recovery of Dissolved Nitrogen in Greenhouse Horticulture.اطلاعات بیشتر:https://www.wur.nl/en/research-results/chair-groups/research-funded-by-the-ministry-of-lvvn/soorten-onderzoek/kennisonline/recyle-of-water-recovery-of-dissolved-nitrogen-in-greenhouse-horticulture-closing-water-and-nitrate-cycles-towards-zero-liquid-discharge.htm[11]van der Salm, C., et al.Minimising Emissions to Water Bodies from NW European Greenhouse Horticulture. Agricultural Water Management, 2020.اطلاعات بیشتر:https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378377420302900[12]Caparrós-Martínez, J.L., et al.Public Policies for Sustainability and Water Security in Almería’s Horticultural Model. Sustainable Cities and Society, 2020.اطلاعات بیشتر:https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2351989420302250[13]FoodUnfolded.Environmental Impacts of Greenhouse Agriculture in Almería, Spain.2021.اطلاعات بیشتر:https://www.foodunfolded.com/article/the-environmental-impacts-of-greenhouse-agriculture-in-almeria-spain[14]FAO & UN-Water.Progress on Change in Water-Use Efficiency (SDG 6.4.1).2021.اطلاعات بیشتر:https://www.unwater.org/sites/default/files/app/uploads/2021/08/SDG6_Indicator_Report_641_Progress-on-Water-Use-Efficiency_2021_ENGLISH_pages-1.pdf[15]OECD.Measuring Progress in Agricultural Water Management.2021.اطلاعات بیشتر:https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2021/06/measuring-progress-in-agricultural-water-management_b6543a2a/52b4db7e-en.pdf[16]OECD.Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2021.اطلاعات بیشتر:https://www.oecd-ilibrary.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2021/06/agricultural-policy-monitoring-and-evaluation-2021_18dc9f5f/2d810e01-en.pdf[17]OECD.Assessing the Impacts of Agricultural Support Policies on the Environment.2025.اطلاعات بیشتر:https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2025/05/assessing-the-impacts-of-agricultural-support-policies-on-the-environment_80c643f2/808f110c-en.pdf[18]World Bank.Climate-Smart Agriculture (CSA).اطلاعات بیشتر:https://www.worldbank.org/en/topic/climate-smart-agriculture[19]World Bank.Climate-Resilient Irrigation.اطلاعات بیشتر:https://www.worldbank.org/en/topic/climate-resilient-irrigation[20]World Bank.Climate-Smart Agriculture: From Knowledge to Implementation (Results, 2024).اطلاعات بیشتر:https://projects.worldbank.org/en/results/2024/12/05/climate-smart-agriculture-from-knowledge-to-implementation[21]Asian Development Bank (ADB).From Glaciers to Farms – Regional Cooperation on Water & Food Security (CAREC Water Pillar).2025.اطلاعات بیشتر:https://www.adb.org/news/features/glaciers-farms-how-regional-cooperation-shaping-central-asias-water-issues[22]Fathidarehnijeh, E., et al.Current Perspective on Nutrient Solution Management in Hydroponics. Canadian Journal of Plant Science, 2023.اطلاعات بیشتر:https://cdnsciencepub.com/doi/10.1139/cjps-2023-0034[23]Pardossi, A., et al.Fertigation and Substrate Management in Closed Soilless Culture.2011.اطلاعات بیشتر:https://www.wur.nl/upload_mm/8/c/0/aa4b4486-a9db-429f-8b03-f19d4cec3ee6_Fertigation%20and%20Substrate%20Management%20in%20Closed%20Soilless%20Culture.pdf[24]Sun, M., et al.Effect of Rainwater Tank Size and Water Supply on Greenhouse Production. Agronomy, 2024.اطلاعات بیشتر:https://www.mdpi.com/2073-4395/14/8/1767[25]European Court of Auditors.Special Report 20/2021: Sustainable Water Use in EU Agriculture.2021.اطلاعات بیشتر:https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR21_20/SR_CAP-and-water_EN.pdf[26]WUR Knowledge Online.Recycle of Water & Recovery of Dissolved Nitrogen – Towards Zero Liquid Discharge (Programme page).اطلاعات بیشتر:https://www.wur.nl/en/research-results/chair-groups/research-funded-by-the-ministry-of-lvvn/soorten-onderzoek/kennisonline/recyle-of-water-recovery-of-dissolved-nitrogen-in-greenhouse-horticulture-closing-water-and-nitrate-cycles-towards-zero-liquid-discharge.htm[27]Chen, S., et al.A Review of Environmental Control Strategies and Models in Greenhouses. Sensors, 2025.اطلاعات بیشتر:https://www.mdpi.com/1424-8220/25/5/1388[28]FAO (Submission to UNFCCC SCF).Mobilizing Climate Finance for Agrifood Systems (GCF/GEF Portfolios).2025.اطلاعات بیشتر:https://unfccc.int/sites/default/files/resource/FAO%20SCF%20submission%202025.pdf[29]Climate Policy Initiative.The Triple Gap in Climate Finance Needs for Agrifood Systems.2024.اطلاعات بیشتر:https://www.climatepolicyinitiative.org/wp-content/uploads/2024/11/The-Triple-Gap-in-Climate-Finance-Needs-for-Agrifood-Systems.pdf[30]OECD–FAO.Agricultural Outlook 2025–2034.2025.اطلاعات بیشتر:https://www.oecd.org/en/publications/2025/07/oecd-fao-agricultural-outlook-2025-2034_3eb15914.html[31]Zhang, C.Y., et al.Water Pricing Reform for Sustainable Water Resources. Agricultural Water Management, 2023.اطلاعات بیشتر:https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378377422005923[32]Liu, G., et al. (UF/IFAS).A Practical Guide for Adjusting Fertigation Water pH in Greenhouses.2024.اطلاعات بیشتر:https://journals.flvc.org/edis/article/view/135831انتهای پیام/