هفته گذشته موضوع عرضه سه محصول ایران‌خودرو در بورس کالا بار دیگر به یکی از بحث‌های داغ صنعت خودروسازی تبدیل گردید. بر اساس مصوبه جلسه ۱۸۲ هیات پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا، عرضه خودروهای ری‌را، رانا و سورن در بازار اصلی بورس کالا تایید شده قرار دارای بود، اما با مخالفت وزارت صمت و شورای رقابت، این تصمیم با ابهام جدی روبه‌رو گردید.
به گزارش پول و تجارت به نقل از خط بازار؛ در این زمینه، سپهر دادجوی، سخنگوی شورای رقابت، در گفت‌وگو با ایرنا تاکید کرد که این شورا همچنان بر اجرای دستورالعمل ۵۴۳ تنظیم بازار خودرو سواری پافشاری انجام می‌دهد. او با اشاره به اختیارات قانونی شورای رقابت در چارچوب فصل نهم قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ افزود: «هر اقدامی در بازار خودرو که ناقض این دستورالعمل باشد، از نظر شورا پذیرفتنی نیست.»
از جهات دیگر، مهرداد خسروی، مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت، با انتقاد از عرضه خودرو در بورس کالا اظهار کرد: «تجربه چندین سال اخیر نشان می‌دهد که عرضه خودرو در بورس کالا نتوانسته هست اهداف مورد نظر را محقق کند. مهم‌ترین اشکال این سازوکار، ایجاد نوعی رانت جدید برای افراد و شرکت‌هایی هست که امکان حضور مستمر در فرآیند خرید دارند. بنابراین به جای اینکه خودرو با قیمت واقعی و عادلانه به دست مصرف‌کننده نهایی برسد، باز هم واسطه‌ها سود اصلی را می‌برند.»
عرضه خودرو در بورس کالا در سال‌های گذشته بارها مطرح شده و هر بار با وجود استقبال خودروسازان و سازمان بورس، مخالفت وزارت صمت به‌عنوان متولی اصلی صنعت خودرو مانع اجرای کامل آن شده هست. در حالی‌که عرضه چندین خودروهای تجاری سبک و سنگین از این مسیر انجام خواهد گردید، ورود خودروهای سواری به بورس همچنان محل مناقشه جدی هست.
علاوه بر عرضه سه خودروی ایران‌خودرو در بورس کالا، موضوع عرضه پنج خودروی وارداتی نیز مطرح شده هست. با این حال از آنجا که این خودروها مشمول دستورالعمل شورای رقابت نیستند، مخالفتی نسبت به عرضه آنها در بورس کالا صورت نگرفته هست، اما نظر کارشناسان درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا چیست؟
ایجاد تعادل در بازار خودرو از مسیر کنترل تقاضای سوداگرانه می‌گذرد
مرتضی مصطفوی، کارشناس صنعت خودروسازی، در این زمینه بیان کرد: برای بررسی تاثیر عرضه خودرو در بورس کالا باید ریشه نابسامانی‌های بازار خودرو بررسی شود. در بازار خودرو ساختار عرضه و تقاضا وجود دارد که عمده مشکل این بازار در طرف تقاضا قرار دارد. دلیل این امر آن هست که طی سال‌های اخیر، خودرو به کالایی سرمایه‌ای تبدیل شده و نگاه مردم، سوداگران و سرمایه‌گذاران به این بازار صرفاً سودمحور و غیرمصرفی هست.
اگر بخش تقاضا مدیریت شود و انگیزه‌های سوداگرانه از بازار خودرو حذف شوند، بخش بزرگی از تقاضای غیرمصرفی و غیرموثر کنترل خواهد شد
او افزود: به همین دلیل بخش قابل توجهی از فعالان بازار خودرو دلالانی هستند که با انگیزه‌های سوداگرانه فعالیت می‌کنند. بنابراین اگر بخش تقاضا مدیریت شود و انگیزه‌های سوداگرانه حذف شوند، بخش بزرگی از تقاضای غیرمصرفی و غیرموثر کنترل خواهد گردید. در چنین شرایطی قیمت‌ها نیز به‌صورت طبیعی متعادل می‌شوند. هر چندین عرضه در این بازار اهمیت دارد، اما تاثیر تقاضای سوداگرانه به‌مراتب بیشتر هست.
انگیزه‌های دلالی برای کنترل بازار خودرو باید کاهش یابند
مصطفوی تشریح کرد: برای کنترل بازار، انگیزه‌های دلالی باید کاهش یابند. یکی از ابزارهای اصلی در این زمینه حرکت به سمت شفاف‌سازی هست. بهترین روش برای شفاف‌سازی در بازار خودرو و دیگر بازارهای غیرمولد، ایجاد تمایز میان مصرف‌کننده واقعی و سوداگر هست. این امر تنها از طریق شفاف‌سازی معاملات امکان‌پذیر هست و این بدین معنا هست که مشخص شود چه کسانی خودرو می‌خرند، چگونه خرید می‌کنند و جریان مالی معاملات به چه صورت هست؟
این کارشناس صنعت خودروسازی یادآور گردید: در بسیاری از اقتصادهای توسعه‌یافته خودرو کالایی مصرفی هست و انگیزه‌های سوداگرانه به شکل جدی وجود ندارد؛ زیرا دولت‌ها بر جریان منابع مالی و هزینه‌کرد آنها نظارت دارند. در اقتصاد ما چنین سازوکاری وجود ندارد. بنابراین باید سامانه‌ای با عنوان «سامانه معاملات خودرو» طراحی شود تا امکان رصد پول و شناسایی خریداران و فروشندگان فراهم شود.
بورس کالا جایگاه عرضه خودرو نیست / عرضه خودرو در این بستر به بازتوزیع رانت منجر خواهد شد
مصطفوی تشریح کرد: در این میان موضوع عرضه خودرو در بورس کالا مطرح شده هست، اما باید در نظر گرفت که بورس کالا بستر مناسبی برای عرضه خودرو نیست. ماهیت بورس کالا بر پایه معاملات کالاهای واسطه‌ای و میانه‌ای هست که در فرآیند تولید به کالای نهایی تبدیل می‌شوند، در حالی‌که خودرو کالایی مصرفی محسوب خواهد گردید. در بورس کالا عرضه‌کننده (تامین‌کننده) و تقاضاکننده (تولیدکننده) محدود هستند، اما در حوزه خودرو ممکن هست میلیون‌ها متقاضی برای عرضه‌ای محدود وجود داشته باشند. بنابراین ماهیت خرید و فروش خودرو با ساختار بورس کالا هم‌خوانی ندارد.
او ادامه داد: به علاوه در بورس کالا امکان شکل‌گیری رانت، دسترسی‌های اطلاعاتی و فعالیت‌های سوداگرانه وجود دارد. در این بستر، کارگزاری‌ها یا افراد دارای رانت اطلاعاتی امکان داردند باعث قیمت‌سازی، ایجاد حباب و هدایت منابع (خودرو) به سمت گروه‌های خاص شوند. به همین دلیل عرضه خودرو در بورس کالا نه‌تنها به کاهش قیمت و اصلاح بازار خودرو منجر نخواهد گردید، بلکه زمینه‌ساز بازتوزیع رانت در قالبی جدید خواهد قرار دارای بود.
اصلی‌ترین ذی‌نفعان عرضه خودرو در بوس کالا خودروسازان و سهامداران آنها هستند
این فعال حوزه خودرو در پایان بیان کرد: اصلی‌ترین ذی‌نفعان عرضه خودرو در بوس کالا خودروسازان و سهامداران آنها هستند، چراکه از طریق قیمت‌سازی در شرایط تورمی، امکان داردند قیمت‌ها را افزایش دهند و از نظام قیمت‌گذاری دستوری فاصله بگیرند. بنابراین عرضه خودرو در بورس کالا به نفع مردم، بازار و اصلاح قیمت‌ها نیست و تنها به سود گروهی خاص تمام خواهد گردید و توزیع رانت را در قالبی تازه بازتولید انجام می‌دهد.
دیدگاه‌ها