به گزارش پول و تجارت، ساعت 2:01 بامداد به وقت مرکزی اروپا، 8:01 شب به وقت نیویورک و 3:31 دقیقه بامداد به وقت تهران، و ساعاتی بعد از بازگشت مسعود پزشکیان از نیویورک، «مکانیسم ماشه» فعال گردید و روند بازگشت تحریم های شورای امنیت رسما در چرخه اجرا قرار گرفت.
ظهر شنبه مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران پیش از آنکه نیویورک را به مقصد تهران ترک کند بیان کرد: «اگر قرار باشدبین خواسته‌های غیرمنطقی و اسنپ بک یکی را انتخاب کنیم، اسنپ بک را انتخاب می‌کنیم. »
ایران طی یک ماه گذشته، تلاش کرد تا با استفاده از دیپلماسی، مانع از بازگشت تحریم‌ها شود. توافق قاهره میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای هر چندین می‌توانست قدمی مثبت باشد؛ اما سرانجام راه به جایی نبرد و همین توافق هم با فعال شدن مکانیسم ماشه تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت.
مقامات ایران شامل مسعود پزشکیان و عباس عراقچی وزیرخارجه کشورمان می‌گویند بازگشت مکانیسم ماشه، بیش از آنچه تصمیم اروپایی‌ها باشد، تصمیم آمریکا بوده هست.
عراقچی در جلسه روز جمعه شورای امنیت سازمان ملل خطاب به فرانسه و دیگر کشورهای تروئیکای اروپایی بیان کرد که برادر بزرگ شما نگذاشت که استقلال از خود نشان دهید و پزشکیان هم تاکید کرد ایران با اروپا به نتیجه رسیده قرار دارای بود؛ اما نگاه آمریکا چیز دیگری هست و طبیعی هست که درخصوص مکانیسم پس‌گشت به تفاهمی نرسیدیم چرا که درخواست آمریکایی‌ها غیرقابل قبول هست و می خواهند تمام اورانیوم غنی شده خود را به آنها بدهیم و در عوض آنها به ما سه ماه فرصت بدهند که به هیچ وجه قابل قبول نیست.
کدام تحریم‌ها باز می‌گردند؟
با فعال شدن مکانیسم ماشه شش قطعنامه‌ای که طی سال‌های 1385 تا زمان امضای برجام وضع شده بودند؛ بازخواهند گشت. این قطعنامه‌ها شامل ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹، محدودیت‌هایی را از برنامه هسته‌ای و موشکی تا حمل و نقل و کشتیرانی را در برمی‌گیرد. با فعال شدن مکانیسم ماشه، ایران در فهرست کشورهایی قرار دریافت می‌کند که برای نظم و امنیت جهانی غیرقابل اعتماد به حساب می‌آیند.
تحریم‌ها شامل محدودیت‌های مالی، بانکی، نفتی و صادرات فناوری‌های حساس هسته‌ای هست که قبلا در چارچوب برجام لغو شده بودند. تحریم‌هایی که از سال 2006 به این سو علیه ایران وضع شده بودند، با هدف فشار بر تهران با افزایش محدودیت‌های مالی، ممانعت از سرمایه‌گذاری‌های خارجی و کاهش میزان صادرات نفت و همکاری‌های مالی بین‌المللی تنظیم شده‌اند.
مثلا قطعنامه ۱۶۹۶ در ژوئیه ۲۰۰۶ صادر گردید و ایران را ملزم کرد تمام فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم و بازفرآوری پلوتونیوم، شامل تحقیقات و توسعه در این حوزه‌ها را تعلیق کند.
قطعنامه ۱۷۳۷ در دسامبر ۲۰۰۶ فهرستی از اقلام و فناوری‌های حساس هسته‌ای و موشکی را مشمول تحریم کرده هست. در واقع با بازگشت تحریم‌ها کشورهای دیگر اجازه فروش یا خرید تسلیحات از یا به ایران را ندارند.
قطعنامه ۱۹۲۹ سرمایه‌گذاری ایران در فعالیت‌های چرخه سوخت هسته‌ای یا فناوری‌های موشکی در خارج از کشور را هم ممنوع کرده هست.
قطعنامه ۱۸۰۳ شورای امنیت در سال ۲۰۰۸ از همه دولت‌ها خواست در چارچوب قوانین ملی و با رعایت حقوق بین‌الملل، محموله‌های ایران را در فرودگاه‌ها و بنادر خود بازرسی کنند.
قطعنامه ۱۹۲۹ در ادامه قطعنامه قبلی به دولت‌ها اجازه داد همه محموله‌های به مقصد یا مبدا ایران را نه تنها در خاک خود بلکه حتی در آب‌های آزاد -با رضایت کشور صاحب پرچم -بازرسی کنند.
قطعنامه ۱۷۳۷ نخستین محدودیت‌های مالی را وضع کرد که شامل انسداد دارایی‌ها و منابع اقتصادی چندین اشخاص و نهادها و ممنوعیت تامین وجوه یا منابع برای آنها قرار دارای بود.
قطعنامه ۱۸۰۳ محدودیت‌های مالی را گسترش داد که شامل دعوت کشورها به هوشیاری در اعطای حمایت‌های مالی عمومی برای تجارت با ایران، شامل اعتبارات و بیمه‌های صادراتی می‌گردید.
اثرات اقتصادی فعال شدن مکانیسم ماشه
در ایران مقامات می‌گویند مکانیسم ماشه نمی‌تواند اثر اقتصادی عمیقی داشته باشد. دلیل آنها برای بیان این حرف آن هست که پیش از این دولت آمریکا به رهبری دونالد ترامپ در پروسه فشارحداکثری، بیشترین میزان تحریم‌ها را برای تهران تدارک دیده قرار دارای بود.
مثلا فرزانه صادق وزیرراه و شهرسازی روز شنبه در این زمینه بیان کرد:این مساله چیز جدیدی برای کشورمان نداشت و بند و تبصره‌ای به تحریم‌های موجود اضافه نکرد، بلکه همه تحریم‌هایی که سبب سختی و دشواری زندگی مردم شده قرار دارای بود تکرار شده هست. این عضو کابینه دولت چهاردهم تصریح کرد: سال‌هاست در ایران با این تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کنیم و از نوزادان و کودکان این مرز و بوم گرفته تا مهندسان، نخبگان، ورزشکاران، دانشمندان هسته ای و ... همه به نوعی با این تحریم‌ها مواجهیم و اثری که بر معیشت مردم گذاشته قابل کتمان نیست.
علی لاریجانی دبیر شورایعالی امنیت ملی کشور هم به نکات مشابهی اشاره کرده هست.دبیر شورای عالی امنیت ملی در پاسخ به اینکه اگر قطعنانه ها برگردد چه اتفاقی می افتد؟ بیان کرد: اتفاقی از نظر نظامی نمی افتد بیشتر با تحریم ها بازی می کنند. بسیاری از این تحریم ها همین الان وجود دارد یعنی اگر شرکتی بخواهد با ایران کار کند تحریم می شود یا کسی از ایران نفت بخرد یا کشتی بدهد، و غیره تحریم شود. بنابراین ۹۵ درصد تحریم هایی که احتمالا با مکانیسم ماشه برگردد الان هم وجود دارد و پنج درصدشان متفاوت هست به این شکل که مثلاً کشورهای دیگر هم به لحاظ سازمان مللی بودن تحریم ها، بخواهند این تحریم ها را اجرا کنند.
لاریجاتی تاکید کرد: موضوع افزایش قیمت دلار تحت تاثیر این مساله بیشتر از اینکه به خاطر تبعات اقتصادی باشد، موضوعی روانی هست.
مسعود پزشکیان اما راهکاری ارائه کرده هست و بیان می‌کند اگر ایران بتواند با 17 کشور همسایه خود مراوده و تجارت داشته باشد، آنوقت تحریم‌ها بی‌معنی می‌شوند.
مدنی زاده وزیر اقتصاد هم می گوید؛«تمام سناریوها و احتمالات مختلف، از قبل پیش‌بینی شده و وظایف، میان وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت تقسیم شده هست.»
وی می گوید؛« هرچند چندین قصد وارد کردن شوک اقتصادی به کشور را دارند، اما ما کاملاً مجهز و آماده ایستاده‌ایم و با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، از تمامی بازارها دفاع خواهیم کرد. برنامه‌های متعددی در حوزه ارزی و سیاست‌های پولی برای مقابله با این موضوع تدوین شده هست.»
ایران بیان می‌کند خود را برای حفظ وضعیت فعلی آماده کرده هست. این آمادگی شامل راه‌هایی برای فروش نفت، داشتن مشتری‌های ثابت که خریداران وفادار محصولات پتروشیمی ایران هستند و ... خواهد گردید. در این زمینه تکیه ایران بیش از همه به چین و به تازگی به هند هست که از خریداران نفت به‌حساب می‌آیند. تهران تلاش انجام می‌دهد تا سازوکارهایی را که پیش از امضای برجام تعبیه شده قرار دارای بود بازسازی کند. با این‌حال تجربه نشان می‌دهد که استفاده از این سازوکارها به‌معنای بالا رفتن هزینه صادرات برای ایران هست.
اثرات مکانیسم ماشه بر ایران اما می‌تواند روانی هم باشد. تنها ساعتی پس از آنکه پیشنویس قطعنامه روسیه و چین جمعه شب رای نیاورد، بازار طلا و ارز با جهش روبه‌رو گردید. فعال شدن مکانیسم ماشه با شوکی که به بازارهای مالی وارد انجام می‌دهد، ممکن هست اثری مشابه داشته باشد. اثری که نیازمند رسیدگی فوری دولت برای کنترل آن هست.
از آنجایی که بخش مهمی از تحریم‌ها با هدف آن تنظیم شده که صادرات نفت را تحت تاثیر قرار دهد، نگرانی‌هایی بابت میزان تخفیف احتمالی به خریداران در شرق آسیا یا وابستگی بیش از اندازه به کشوران متحد ایران از مواردی هست که می‌تواند نگران‌کننده باشد.
آیا بازگشت به میز دیپلماسی ممکن است؟
ایران بیان می‌کند با فعال شدن مکانیسم ماشه روابط ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت. این درحالیست که بعد از توافق میان تهران و آژانس در قاهره؛ بازرسان برای بازدید از چندین از مکان‌ها در ایران به کشورمان سفر کرده‌اند. از جهات دیگر در شرایطی که چندین از نمایندگان مجلس از خروج از ان‌پی‌تی یا همان پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای هستند رئیس‌جمهور اعلام کرده هست که ایران از این پیمان خارج نخواهد گردید.
ایران گزینه‌هایی را برای مقابله با فعال شدن مکانیسم ماشه روی میز دارد. علاوه بر پیشنهاد خروج از ان‌پی‌تی، اصولگرایان از گزینه‌های دیگری چون تغییر دکترین هسته‌ای یا بستن تنگه هرمز هم حرف می‌زنند. اما به‌نظر می‌رسد که دولت علاقه‌ای به هیچ‌یک از این گزینه‌ها ندارد.
در جلسه شورای امنیت بر سر مساله ایران که جمعه شب به وقت تهران برگزار گردید، مقامات اروپایی یادآور شدند که فعال شدن مکانیسم ماشه به معنای بسته شدن درهای دیپلماسی نیست.
ساعاتی قبل نیز وزیر امور خارجه فرانسه عنوان کرد: تحریم‌های سازمان ملل متحد، شامل ممنوعیت‌های جهانی بر تسلیحات، تجهیزات هسته‌ای، بانک‌ها و بیمه‌ها که ۱۰ سال پیش با توافق هسته‌ای ایران لغو شده قرار دارای بود، دوباره اعمال خواهد گردید. ما می‌خواهیم گفتگو را ادامه دهیم، گفتگوی که باید به ما امکان دهد تضمین‌های لازم را دریافت کنیم.
وزیر خارجه آلمان نیز عنوان کرد: «آماده توافق جدید با ایران هستیم و از ادامه مسیر دیپلماسی حمایت می‌کنیم.»
ایران همواره تاکید کرده هست که به دیپلماسی اعتقاد دارد. اما سوالی که مطرح شده این هست که در شرایطی که صف‌کشی اروپا و آمریکا علیه تهران را شاهدیم؛ آیا باز هم می‌توانیم به دیپلماسی تکیه کنیم؟
مخالفان اصل مذاکره معتقدند پس از جنگ تحمیلی دوازده روزه و حالا فعال شدن مکانیسم ماشه توسل به میز مذاکره به معنای سرسپردگی به غرب یا بی‌عملی و بی‌قدرتی می‌دانند. از آن سو بسیاری هم معتقدند هیچ کشوری شامل ایران نمی‌تواند تا ابد از مذاکره دوری کند. به هر حال فعال شدن مکانیسم ماشه به معنای پایان برجام هست؛ اما دیپلماسی حتی وقتی قرار هست مدت طولانی زمان ببرد، همیشگی گزینه‌ای کم‌هزینه‌تر و در دسترس‌تر به حساب می‌آید.
دیدگاه‌ها