دودی که از اگزوز خودروها خارج خواهد گردید، غبار سیاهی که از دودکش کارخانه‌ها می‌آید و غباری که هوای شهر را خاکستری انجام می‌دهد، توانایی کشتن انسان‌ها را دارد. فقط در سال 1403، براساس مطالعات انجام شده، بیش از 35 هزار و 540 مرگ منتسب به آلودگی هوا در ایران ثبت شده هست.
ردپای اثر تحریم بر آلودگی هوا در صحبت مسئولان
هرچند که چندین مسئولان مانند، علیرضا زاکانی، شهردار تهران معتقد هست که حدود 95 درصد مسائل کشور به تحریم ارتباطی ندارد اما چندین از کارشناسانی که در حوزه محیط زیست فعالیت دارند، در سال‌های اخیر از ارتباط میان آلودگی هوا و تحریم گفته‌اند. نمونه آن محمد صادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران که آذر پارسال در گفتگو با ایرنا تاکید کرده قرار دارای بود که اثر تحریم‌ها در آلودگی هوا محرز هست: «همه متوجه تاثیر تحریم‌ها در زندگی خود شده‌ایم، بنابراین اینکه تحریم اثرگذار نیست حرف درستی نیست قطعا اثر دارد، اگر سرمایه گذاری درستی در این بخش انجام می‌گردید نیروگاه‌های ما مستهلک نمی شدند و می توانستند راندمان بالاتری داشته باشند.» او در ادامه از تولید چندین از تکنولوژی‌ها در داخل کشور هم بیان کرد و تاکید کرد: «مساله این هست که یک سری از تجهیزات کنترلی در داخل کشور هم تولید خواهد گردید و امکان دارد از آنها استفاده کرد، بله اگر از تجهیزات روز دنیا استفاده کنیم، قطعا راندمان بالاتری خواهیم دارای بود اما در شرایط کنونی می‌توانیم از داشته‌های خود بهره ببریم.»
یوسف رشیدی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با اکوایران اثر تحریم بر آلودگی هوا را به بیان دیگری شرح می‌دهد؛ او بیان می‌کند: «فارغ از تحریم، تجربه نشان داده هست که مسائل محیط زیستی کاملا با شرایط اقتصادی هرکشوری رابطه مستقیم دارد، یعنی اگر کشوری وضعیت اقتصادی مطلوبی داشته باشد، وضعیت محیط زیست و وضعیت آلودگی هوای مطلوبی هم دارد. نمونه آن را امکان دارد در کشورهای متعددی مانند چین هم دید. نمی‌توان وضعیت اقتصادی خوبی نداشت و توقع دارای بود که محیط زیست و آلودگی هوا خوب و مطلوب باشد.» او معتقد هست که تحریم روی آلودگی هوا تاثیر داشته: «وجود تکنولوژی‌های جدید در بحث آلودگی هوا، در بحث احتراق محدودیت ایجاد خواهد گردید یا گران تمام خواهد گردید، به همین دلیل تاثیر منفی روی بحث آلودگی هوا خواهد دارای بود.»
تحریم هم تاثیر دارد؛ هم راه‌حل و راهکار!
فاطمه کریمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران معتقد هست که تحریم تاثیراتی در آلودگی هوا اما بدون راهکار نیست. او در گفتگو با اکوایران، تاکید دارد: «با یک بله یا خیر نمی‌توان به این موضوع پاسخ جامع و دقیقی داد. باید کمی دقیق‌تر و با مرور منابع به این موضوع پاسخ داد. از جنبه‌های مختلف امکان دارد به موضوع پرداخت، اینکه آیا تحریم‌ها روی وسایل اندازه‌گیری آلاینده‌ها و تجهیزات موثر هست، ابزاری که می‌تواند به شناسایی یا سنجش و پایش و اندازه‌گیری منابع آلاینده کمک کند، طبیعتا بسیاری از این‌ها ابزار خارجی هستند و ممکن هست، مشمول تحریم هم باشند. اما امکان دارد از این جنبه هم به این پرسش پاسخ داد که ما اگر چه مسائلی را حل کنیم، میزان آلودگی کاهش پیدا انجام می‌دهد، مثل بحث‌های مربوط به خودرو، سوخت و صنعت.» کریمی بیان می‌کند تحریم‌ها بی‌تاثیر نیست اما: «قطعا تاثیراتی دارد و بدون تاثیر نخواهد قرار دارای بود اما بدون راهکار نخواهد قرار دارای بود.»
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران ادامه می‌دهد: «اکنون بخش قابل توجهی از شرکت‌های داخلی و دولت رویکردش این هست که به صورت خودکفا، با رویکرد پیشرفته و توسعه‌ای درخصوص کاهش آلودگی هوا راهکارهایی را انجام دهد یا برنامه‌های توسعه‌ای داشته باشد، مثل موضوعاتی که برای استانداردسازی سوخت هست، این موضوع نیازمند عزم ملی یا برنامه‌ریزی بین دستگاهی هست، ما قانون و مستندات آن را داریم، یعنی در این جنبه امکان دارد جلوی چندین از فعالیت‌هایی که محصولش آلودگی هواست را گرفت. طبیعتا تحریم هم مانند همه موضوعات دیگر روی این ماجرا سایه بیندازد اما قطعا راهکار دارد.» او با ذکر یک مثال از شرکت‌های دانش بنیان داخلی‌ای بیان می‌کند که به موضوع دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا و آلودگی صوتی ورود کردند: «هرچند که نیاز به کار بیشتر و تحقیقات وسیع‌تری وجود دارد، ما کارهای سخت‌تر از این را در کشور انجام دادیم و قطعا روزی در این موضوع هم به خودکفایی می‌رسیم.»
این مدیر مسئول توضیح می‌دهد که در در داخل کشور سنسورهای ارزان قیمتی وجود دارد که چندین شرکت‌های دانش بنیان تا حد قابل قبولی، می‌توانند آن را تولید کنند.
سنسورهای ارزان قیمت، براساس تعریف، یک تکنولوژی نوظهور در زمینه سنجش آلودگی هوا هست و در کنار ایستگاه‌های مرجع کیفیت هوا می‌تواند داده‌های ارزشمندی در زمینه پخش و پراکنش آلودگی هوا با رزولوشن (وضوح) بالا در اختیار مردم و مدیران شهری قرار دهد که می‌تواند منجر به شناخت پدیده آلودگی هوا با دقت بالایی شوند.
به گفته کریمی، شرکت کنترل کیفیت هوا از یک سنسور ارزان در برج میلاد استفاده انجام می‌دهد که در ارتفاعات مختلف می‌تواند به صورت لحظه‌ای، میزان آلایندگی را اندازه‌گیری کند: «چندین ابزارهای دقیق سنجش، سالها تکنولوژی و فناوری پشت خود دارند و ممکن هست، ابزاری سالها و دهه‌ها در کمپانی به صورت تخصصی داشته باشد و این تجربه در کشور ما تجربه جدیدی هست طبیعتا اگر روی این موضوع کار مطالعاتی انجام شود، قطعا ما هم به این تکنولوژی به صورت دقیق دست پیدا می‌کنیم.» او معتقد هست که چندین از دستگاه‌ها همین الان هم کاربردی هستند اما برای رقابت با نمونه‌های خارجی باید کار بیشتری انجام شود.
پژوهش‌ها درباره آلودگی هوا چه بیان می‌کند؟
در سال 2022، پژوهشی با عنوان: «آلودگی هوا: تاثیر تحریم‌ها و فرضیات رقیب» منتشر گردید. پژوهشی که علی بغیری، استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران آن را نوشته قرار دارای بود. این پژوهش تایید می‌کرد که سه متغیر، دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد و دی اکسید نیترژن به تحریم‌ها مرتبطند و از این میان فقط دی اکسید نیتروژن هست که رابطه مستقیمی با تحریم داشته هست: «در این میان، احتمالا دولت با استفاده از روش‌ها و اعمال استانداردها، توانسته میزان CO و SO2 را مدیریت کند، در حالی که به خاطر نیاز به مازوت برای حفظ اقتصاد انرژی، NO2 افزایش یافته هست.»
پژوهش دیگری که در سال 2023 منتشر شده و سوده صابریان، دانشیار دانشگاه مانیتابا در کانادا یکی از نویسندگانش بوده، تایید کرد که تحریم‌ها اثرات ناگهانی و قابل توجهی بر آلودگی هوا داشتند، اثری که نویسندگان این پژوهش آن را بیش از همه در نزدیکی جاده‌های اصلی مشاهده کرده بودند. این پژوهش نیز نتیجه گرفته قرار دارای بود که دانش آموزان در مدارسی که در نزدیکی این جاده‌ها بودند، عملکرد تحصیلی متفاوت و گاه پایینی داشتند.
غیر از این پژوهش‌ها اما ظاهراً که مطالعه مخصوصی در دانشگاه‌ها درباره تاثیر تحریم بر آلودگی هوا صورت نگرفته هست. به گفته یوسف رشیدی، شاید دلیل آن نبود تقاضا برای این موضوع بوده باشد. با این حال از صحبت‌های مسئولان و پژوهش‌هایی که تاکنون انجام شده، امکان دارد نتیجه گرفت که تحریم‌ها بر آلایندگی هوا تاثیر داشته هست، تاثیری که دولت‌ها به دنبال کاهش آن دست به اقداماتی هم زدند اما اینکه اقدامات تا چه اندازه موفق بوده را باید شهروندانی پاسخ دهند که همه ساله با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کنند.
دیدگاه‌ها