پیش فروش سکه، سد راه سرمایه‌گذاری برای تولید نیست
به گزارش پول و تجارت، در شرایطی که با فعال شدن مکانیزم ماشه، اقتصاد ایران تحت فشار‌های خارجی و چالش‌های داخلی بیشتری قرار گرفته، اقدامات بانک مرکزی و نحوه مدیریت نقدینگی، به‌ویژه در حوزه بازار طلا، به محور بحث کارشناسان اقتصادی تبدیل شده هست. فرشاد پرویزیان، اقتصاددان، استاد دانشگاه و کارشناس ارشد مسائل اقتصادی، در مکالمهیی تفصیلی، برداشت‌های رایج از نقدینگی و امکان هدایت آن به سمت تولید را به چالش کشید.
او با رد تشبیه نقدینگی به جریان سیال قابل هدایت، تاکید کرد که پول ماهیتی صرفاً داده‌ای و اعتباری در سیستم بانکی دارد و مسیر مشخصی پیدا نانجام می‌دهد. پرویزیان معتقد هست بسیاری از تصورات رایج، ناشی از نگاه مهندسی‌وار به اقتصاد هست که موجب شکل‌گیری سیاست‌های نادرست در حوزه پولی شده و ریشه مشکلات تولید نیز در موانع ساختاری نهفته هست، نه در عدم هدایت نقدینگی.
وی ضمن دفاع از ابتکار بانک مرکزی در سوق دادن نقدینگی به سمت خرید طلا و جلوگیری از ورود آن به بازار ارز، توضیح داد که تبدیل پول به طلا آن را از چرخه معاملات روزانه خارج انجام می‌دهد و اثر تورمی آن را کاهش می‌دهد. پرویزیان حتی یادآور گردید که سازوکار‌هایی برای تبدیل طلا به پول در بستر تکنولوژی و خرید و فروش‌های آنلاین در حال شکل‌گیری و فراگیر شدن قرار دارای بود که آثار تورمی شدیدی به همراه می‌داشت، اما با هشدار و مداخله به‌موقع مهار شدند.
این اقتصاددان که پیش‌تر منتقد عملکرد بانک مرکزی بوده، اکنون روش فعلی این نهاد را در شرایط موجود قابل قبول دانسته و آن را ابزاری برای فریز کردن نقدینگی و جلوگیری از فشار بیشتر بر تورم ارزیابی انجام می‌دهد، هرچندین تاکید دارد که پول همچنان در بانک‌ها وجود دارد و در صورت نیاز امکان داردد به سمت تولید هدایت شود.
اما مشروح این گفت‌و‌گو به شرح زیر هست:
تصور هدایت نقدینگی مانند جریان یک سیال؛ خطایی رایج و برداشتی ناقص در سیاست‌های پولی
پرویزیان در پاسخ به پرسش نخست درباره اقدام بانک مرکزی در فروش سکه با وجود تمرکز شعار سال بر «سرمایه‌گذاری برای تولید»، ضمن اشاره به نگاه‌های رایج نسبت به مدیریت پول و نقدینگی، بیان کرد: در آغاز باید به یک نکته مهم اشاره کنم. از سوالی که مطرح کردید و نیز از رویکرد کسانی که چنین موضوعاتی را بیان می‌کنند، به‌وضوح برمی‌آید که یک تفکر مهندسی نسبت به پول، سرمایه و نقدینگی وجود دارد. این تفکر، پول را به مثابه و از جنس مکانیک سیالات می‌بیند؛ یعنی این نقدینگی را سیال، لیکوئید و قابل هدایت از یک کانال به کانال دیگر فرض انجام می‌دهد.
وی ادامه داد: این تصور، به‌طور کامل اشتباه هست و نسبت به اقتصاد و نقدینگی انحرافی ایجاد انجام می‌دهد، چرا که اساساً پول قابل هدایت نیست. این نگاه سبب خواهد گردید در سیاستگذاری، بین اهدافی مانند رشد تولید و اقداماتی نظیر فروش سکه، همخوانی واقعی دیده نشود.
نقدینگی فقط داده‌ای در بانک هست، نه جریان قابل هدایت به تولید
این کارشناس ارشد مسائل اقتصادی در ادامه پاسخ خود نسبت به امکان هدایت نقدینگی و ارتباط آن با فروش سکه، تأکید کرد: پول اصلاً مسیر مشخصی پیدا نانجام می‌دهد و قابل هدایت نیست. افرادی که سکه خریده‌اند، فقط پولی که در اختیار داشتند را خرج کرده‌اند و از یک حساب بانکی به حساب دیگری در بانک منتقل شده هست.
پرویزیان با ذکر یک مثال اینگونه توضیح داد: اجازه بدهید با یک مثال توضیح بدهم؛ فرض کنید شخصی به نام حسن از شما طلب دارد و شما پول را به حسابش واریز می‌کنید. اینجا چه اتفاقی می‌افتد؟ موجودی (اعتبار) از حساب شما که بدهکار هستید کم خواهد گردید و به حساب او که طلبکار هست، اضافه خواهد گردید. اما اصل پول (اعتبار) کجاست؟ هنوز در بانک هست.
وی افزود: این وضعیت قبل از انتقال هم همین بوده؛ قبلش پول در بانک بوده و بعدش هم در بانک باقی مانده هست. حالا اگر مثلاً همین حسن چیزی بخرد، در واقع از اعتبار خود در بانک خرج کرده ولی پول همچنان در بانک هست. حال اگر فروشنده آن کالا نیز معاملات دیگری انجام دهد، باز هم اصل پول در بانک می‌ماند.
این استاد اقتصاد با بیان اینکه «امروزه پول صرفاً مجموعه‌ای از داده‌هاست» تاکید کرد: بنابراین پول فقط در بانک وجود دارد و در آنجا باقی می‌ماند و یک‌بار به نام حسن و بار دیگر به نام حسین ثبت خواهد گردید.
پرویزیان تاکید کرد: پس اینکه گفته خواهد گردید قرار بوده هست پول به سمت تولید هدایت شود، اما به جای آن صرف خرید طلا شده، ناشی از همان تفکر مهندسی‌وار نسبت به پول هست؛ تفکری که نقدینگی را مانند یک جریان سیال فرض انجام می‌دهد که به جای رفتن به زمین «مش حسن»، روانه زمین «مش حسین» شده هست. این نگاه، واقعیت جریان پول در اقتصاد را نادیده دریافت می‌کند.
اصل مشکل تولید موانع ساختاری هست، نه جذب نقدینگی
استاد اقتصاد دانشگاه در تشریح نگاه غلط نسبت به نقدینگی و ارتباط آن با تولید، بیان کرد: چندین تصور می‌کنند نقدینگی به جای آنکه برای فعال‌سازی تولید به‌کار گرفته شود، به خرید و فروش طلا دامن زده و بازار سکه و طلا را رونق داده هست. این همان تصوری هست که از آن سخن گفتیم؛ اما مفهوم واقعی نقدینگی، چیزی غیر از این برداشت رایج هست و واقعیت اقتصاد به‌گونه‌ای دیگر عمل انجام می‌دهد.
وی با اشاره به رویکرد مهندسی‌وار در سیاست‌های اقتصادی افزود: این نگاه هندسی و مهندسی سبب شده چندین فکر کنند امکان دارد منابع را به سمت تولید و اشتغال هدایت کرد. یک‌عمر هست این حرف‌ها زده شده، اما پرسش اینجاست چرا این هدایت انجام نشده؟ پاسخ روشن هست، اساساً نقدینگی قابل هدایت نیست.
پرویزیان تأکید کرد: همه که خلافکار یا دزد نبودند! مشکل اینجاست که تصور و دیدگاه غلط منجر به این برداشت شده که نقدینگی به تولید هدایت نشده، در حالی که ریشه چالش‌ها جای دیگری هست. تولید مشکلات متعددی دارد که پول و اعتبار تنها یکی از آنهاست و اصل ماجرا به موانع ساختاری تولید بازمی‌گردد.
وی خاطرنشان کرد: پول در بانک‌ها خوابیده هست؛ پول دیگر ماهیت فیزیکی ندارد، اکنون فقط مجموعه‌ای از کد‌های صفر و یک هست، اعتباری هست که در سیستم بانکی جریان دارد. اسکناس نیست که شما آن را از فردی بگیرید و به دیگری بدهید تا در گردش فیزیکی به جریان بیفتد.
هدایت نقدینگی و اعتبار یا جذب آن؟
کارشناس ارشد مسائل اقتصادی، بار دیگر با تأکید بر برداشت نادرست از سیال بودن نقدینگی بیان کرد: سیال بودن نقدینگی به این معنا نیست که پول قابل هدایت باشد یا نقدینگی همچون مایع، راه بیفتد و از این سو به آن سو حرکت کند.
پرویزیان در پاسخ به امکان هدایت نقدینگی و اعتبار به سمت تولید بیان کرد: اساساًً چیزی به اسم هدایت نقدینگی وجود ندارد و این پرسش ناشی از داشتن نگرش و ذهنیت مهندسی نسبت به اقتصاد و پول هست.
استاد اقتصاد دانشگاه در ادامه توضیح داد: پول اساساً ممکن هست جذب یک فعالیت اقتصادی یا تولیدی بشود یا نشود، که البته اختیار این موضوع سرانجام در دست بانک هست.
ابتکار بانک مرکزی مانع از هجوم نقدینگی به بازار ارز گردید و آن را به سمت طلا برد
وی در مورد نگاه خود نسبت به عرضه و پیش فروش سکه توسط بانک مرکزی و اینکه این موضوع نافی امکان سرمایه‌گذاری برای تولید نیست، توضیح داد: همانطور که عرض گردید، پول از ابتدا قرار نبوده هدایت شود که حالا گفته شود بانک مرکزی آن را به سمت طلا برده و مانع از رفتنش به سمت تولید شده هست.
این اقتصاددان با ذکر مثالی بیان کرد: این نوع نگاه به هدایت نقدینگی مثل تصور میرابی هست که دیشب مسیر آب را بسته تا به جای رفتن به این طرف، به طرف دیگر برود. در حالی که این پول، که اصولاً قرار بوده جذب دلالی در بازار ارز شده، به سمت خرید دلار برود و دلار را از کف بازار جمع کند با ابتکار عمل بانک مرکزی متوقف یا حداقل کند گردید.
وی خاطرنشان کرد: طلا یک شیء فیزیکی هست که پس از خرید، در منازل مردم قرار دریافت می‌کند و عملاً امکان استفاده از آن برای خرید و فروش و دادوستد‌های دیگر بسیار محدود خواهد گردید. درک این فرایند، به معنای درک دقیق و علمی از واقعیت اقتصاد هست.
پرویزیان افزود: دلیل برگزاری پیش فروش و حراج‌های سکه در بانک مرکزی، محدودیت فیزیکی در عرضه دلار قرار دارای بود؛ اگر این پول‌ها وارد بازار ارز می‌شدند، تماماً صرف خرید دلار می‌شد در حالی که بانک مرکزی با سیاست خود، این نقدینگی را به سمت خرید طلا و سکه سوق داد.
تبدیل نقدینگی به طلا چگونه آن را از چرخه اقتصاد خارج و تورم را کنترل انجام می‌دهد؟
این کارشناس ارشد مسائل اقتصادی، در ادامه تحلیل خود درباره اقدامات بانک مرکزی بیان کرد: تا زمانی که پول در دست مردم هست، با آن خرید و فروش انجام می‌دهند و این روند اثر تورمی دارد. اما به محض اینکه این نقدینگی صرف خرید طلا شود، دیگر طلا ماهیت پولی ندارد؛ به کالایی فیزیکی تبدیل خواهد گردید که در گوشه‌ای می‌ماند و از چرخه داد و ستد روزمره خارج خواهد گردید.
وی افزود: وقتی پول به طلا تبدیل گردید و راکد ماند، دیگر در اقتصاد نمی‌چرخد، فشار بر بازار ارز و دلار وارد نانجام می‌دهد و عملاً از جریان نقدینگی خارج خواهد گردید. این‌طور نیست که بانک مرکزی ناآگاهانه عمل کرده باشد یا متوجه مسئله نباشد، بلکه آگاهانه به جای تزریق پول به تولید، نقدینگی را به سمت طلا جذب کرده هست.
تبدیل طلا به پول در بازار‌های سوداگرانه، تورم وحشتناک ایجاد می‌کرد
استاد دانشگاه با اشاره به تجربه فعالیت‌های سوداگرانه در بازار طلا، توضیح داد: این ماجرای فروش سکه توسط بانک مرکزی با رفتار عده‌ای که کسب‌وکاری راه انداخته بودند و مردم را تشویق می‌کردند «بیایید طلا بخرید، آن همه نه فقط به صورت گرمی بلکه حتی به اندازه سوت» متفاوت هست و اگر چنین چیزی فراگیر می‌شد، طلا عملاً به پول تبدیل می‌شد.
وی در ادامه افزود: در سازوکار فروش آنلاین طلا آن هم در حد یکی ۲ سوت، دیگر یک پول جدید خلق می‌شد و طلا همانند نقدینگی، در حالت سیالان به گردش در می‌آمد. این امر آثار تورمی بسیار شدید و وحشتناکی ایجاد می‌کرد، زیرا طلا به پول واقعی تبدیل می‌شد؛ پولی که امکان داردست در دست مردم بچرخد و در مبادلات روزانه استفاده شود.
پرویزیان خاطرنشان کرد: خوشبختانه در آن مقطع، هشدار‌های لازم به‌موقع داده گردید و اقدامات مهارکننده اجرا گردید تا از ادامه این وضعیت و تشدید آثار تورمی جلوگیری شود.
فروش سکه صرفاً نقدینگی خرد را فریز کرد، پول همچنان در بانک باقی است
این کارشناس ارشد مسائل اقتصادی، در بخش پایانی صحبت‌های خود با تأکید بر تغییر نظرش نسبت به عملکرد بانک مرکزی در این موضوع خاص بیان کرد: باید اعتراف کنم که من - که همواره منتقد بانک مرکزی بوده‌ام- اکنون اقدامات این نهاد را قابل قبول می‌دانم و البته لازم هست تأکید کنم، نقد من همواره نه متوجه افراد یا اشخاص خاص در این سیستم یا نهاد، بلکه معطوف به روش‌ها هست.
استاد اقتصاد دانشگاه افزود: بنابراین باید اعتراف کرد اکنون این روش، در شرایط فعلی که با حجم بالای نقدینگی مواجه هستیم و این نقدینگی ممکن هست برای حفظ ارزش، پوشش تورم یا کسب سود بیشتر به هر سمت جذب شود، اقدامی منطقی بوده هست.
وی ادامه داد: پس چه بهتر که این نقدینگی به جایی جذب شود که رسوب کند، بماند و منجمد یا فریز شود تا دامنه اثر آن به تورم و تقاضا نرسد.
پرویزیان بار دیگر یادآور گردید: با این همه و در این وضعیت، اصل پول هنوز کجاست؟ همچنان در بانک هست. پیش از این، پول به نام حسن ثبت شده قرار دارای بود، حالا حسن از بانک مرکزی سکه خریده و این پول به نام بانک مرکزی ثبت شده هست. بنابراین، پول همچنان وجود دارد و جایی نرفته هست.
پرویزیان نهایتاً بیان کرد: چنانچه نیاز به تأمین منابع برای تولید وجود داشته باشد، همین پول امکان داردد دوباره به سمت تولید جذب شود.
منبع: مهر
ارسال دیدگاه
دیدگاه‌ها