به گزارش پول و تجارت به نقل از روزنامه ایران، نمایندگان مجلس روز گذشته یک بار دیگر به حذف 4 صفر از پول ملی رأی موافق دادند. تنها با این تفاوت که اگر در لایحه‌ای که 6 سال قبل، دولت وقت به مجلس فرستاد، پیشنهاد شده قرار دارای بود واحد پول از «ریال» به «تومان» تغییر کند و 10 هزار ریال با حذف صفرها، معادل یک تومان و معادل 100 «پارسه» باشد؛ حالا با مصوبه روز گذشته مجلس، همین مبلغ معادل یک «ریال» و معادل «100 قِران» خواهد قرار دارای بود. به این ترتیب «ریال» واحد پول ملی 93 ساله ایران، در آستانه صد سالگی به «ریال» جدید تبدیل خواهد گردید و «قِران» به عنوان واحد پولی 200 ساله ایران، از میان متن‌های تاریخی، به محاوره مردم کوچه و بازار بازخواهد گشت.
روز گذشته نمایندگان مجلس در فرآیند رفع ایرادهای شورای نگهبان به «لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور» با ۱۴۴ رأی موافق به ماده واحدهای رأی داد که بر اساس آن «بند الف ماده 58 قانون بانک مرکزی» مصوب 30 خرداد 1403 این گونه اصلاح گردید: «واحد پول جمهوری اسلامی ایران، ریال هست که برابر ۱۰هزار ریال جاری و معادل «۱۰۰ قران» هست.» نیز بر اساس محتوای تبصره‌های پنجگانه‌ای که به این بند از ماده 58 الحاق گردید، دوره گردش موازی و اعتبار همزمان ریال (جدید) و ریال جاری، به عنوان دوره گذار یک دوره 3 ساله خواهد قرار دارای بود؛ یعنی تا سه سال اسکناس‌های قدیم و جدید به‌صورت همزمان در کار خواهند قرار دارای بود. بانک مرکزی نیز موظف گردید تا دو ظرف سال از تاریخ لازم الاجرا شدن قانون ترتیبات اجرایی این دوره گذار را فراهم کند.
با وجود این، هنگام رأی به این واحده، احتمالاً مسأله اصلی 108 نماینده‌ای که رأی مخالف داشتند و بسیاری از کارشناسان اقتصادی و ناظران، نه سرنوشت «ریال»، بلکه تأثیری قرار دارای بود که این تغییر بر اقتصاد کشور به‌ویژه مهار تورم می‌گذارد؛ پرسشی که نمایندگان موافق و مخالف پاسخ‌های متفاوتی برای آن داشتند.
دفاع کمیسیون‌های اقتصادی از ریال جدید
حذف چهار صفر از واحد پول ملی به عنوان تصمیمی که در تعدادی از دیگر کشورها سابقه داشته و نتایج متفاوتی را به دست داده هست، با دفاع رؤسای کمیسیون‌های اقتصادی و برنامه و بودجه همراه قرار دارای بود. غلامرضا تاجگردون رئیس کمیسیون برنامه و بودجه بیان کرد که «معتقدم با حذف چهار صفر عملاً مقداری از فشار روانی مسائل اقتصادی بر جامعه کاسته خواهد گردید.» سید شمس‌الدین حسینی به عنوان رئیس کمیسیون اقتصادی هم با بیان اینکه «واحد پول ملی ریال باقی می‌ماند»، بیان کرد: «حذف چهار صفر از پول ملی به‌صورت تدریجی و با اطلاع‌رسانی کامل انجام خواهد گردید و هدف نهایی، تسهیل زندگی مردم و بهبود ساختار پولی کشور هست.»
حسینی در دفاع از این تغییر اضافه کرد: «تسهیل معاملات روزمره مردم از طریق کاهش تعداد صفرها، کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس و جلوگیری از چاپ اسکناس‌های با رقم‌های بسیار بالا، کاهش پیچیدگی‌های نرم‌افزاری، آماری و حسابداری که ناشی از وجود صفرهای زیاد در مبادلات هست و تقویت وجهه بین‌المللی پول ملی از طریق حذف صفرها و ارتقای ارزش اسمی ارز، از اهداف اجرای این طرح هست.» وی به تجربه کشور ترکیه که در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۵ دو بار واحد پول خود را اصلاح کرد، بدون آنکه لزوماً نام پول ملی را تغییر دهد اشاره کرد، اما بیان کرد: «این اصلاحات به تنهایی نمی‌تواند بر کنترل تورم تأثیرگذار باشد و به عنوان یک سیاست پولی مستقل مطرح نیست.»
حسین صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی هم در تذکری از باب غیر ضروری دانستن حذف چهار صفر با این استدلال که کشورهایی که این کار را انجام دادند با تورم‌های سه‌رقمی مواجه بودند که در ایران حتی در دهه 1320 هم تجربه نشده قرار دارای بود، اظهار کرد: «اینکه گفته شود حذف صفر باعث افزایش پرستیژ پول ملی خواهد گردید نادرست هست. پرستیژ پول ملی فقط با تقویت ارزش واقعی پول ملی بازمی‌گردد.»
اثر مشروط حذف صفرها بر اقتصاد
فارغ از این ملاحظات که گفته شده حذف صفرها از پول ملی می‌تواند به کاهش پیچیدگی محاسبات و ساده‌سازی تراکنش‌ها بینجامد، آنچه کارشناسان و مردم از تغییر واحد پولی انتظار دارند، اثر آن بر شاخص‌های اقتصادی و کاهش یا کنترل تورم هست. در حالی که در عمل، تقویت پشتوانه پول ملی، کاهش کسری بودجه و کنترل نقدینگی هست که می‌تواند ابزار مهار اسب سرکش تورم باشد. بر اساس گزارش «ایران» (منتشر شده در 15 مرداد 1404 با تیتر درمان موقت زخم تورم) 5 کشوری که تجربه حذف صفر از واحدهای پولی‌شان را داشتند نتایج متفاوتی گرفتند. تجربه آرژانتین در 1985و ونزوئلا در 2018 نشان داد کاربست حذف صفر در مهار تورم‌های نجومی این دو کشور به خاطر مهار نکردن کسری بودجه و ادامه دادن به چاپ پول بدون پشتوانه به شکست انجامید و حتی فاجعه‌ساز گردید. دولت زیمبابوه هم در سال 2008 توانست در تجربه‌ای نیمه موفق تورم 231 میلیون درصدی‌اش را 55 درصد کاهش دهد. اما تغییر واحد پولی در ترکیه سال 2005 و برزیل 1994 نتایجی موفقیت‌آمیز دارای بود که به نظر مرهون اصلاحات همزمان در نظام مالی و اقتصادی و کنترل تورم از مسیر اصلاح نظام مالیاتی و جذب سرمایه خارجی قرار دارای بود. با اتکا به این تجربه‌ها باید بیان کرد، در ایران هم اثرگذاری حذف صفر به همراهی تصمیمات و تغییرات دیگری وابسته هست. اما چنانکه تعدادی از نمایندگان در بیان کرد‌و‌گو با «ایران»، اظهار کردند، ظاهراً طراحان لایحه در دولت دوازدهم و پیگیری‌کنندگان آن در مجلس دهم و دوازدهم، در گام اول بیشتر روی اثرات روانی حذف صفر حساب باز کرده‌اند.
یادداشت
حفظ ریال در مقابل فراموشی
احمد محمدی‌انارکی، عضو کمیسیون اقتصادی
حذف چهار صفر بیشتر اثر روانی بر مناسبات اقتصادی جامعه دارد و کشورهای متعددی هم از آن به عنوان حربه مهار تورم استفاده کرده‌اند. واحد پول کشور ایران ریال هست و قرار نیست با بزرگ شدن اعداد در مراودات مالی و بودجه‌ریزی‌ها واژه‌های مجعولی مانند «همت» برای اشاره به هزار میلیارد تومان جایگزین شود. مصوبه مجلس تلاشی برای حفظ واحد پول ملی کشور و فراموش نشدن ریال از ذهن ایرانیان قرار دارای بود و در عین حال می‌تواند فرصت و درنگی برای تقویت قدرت و ارزش پول ملی کشور باشد.
حذف صفرها ضروری نبود
احمد بیگدلی، عضو کمیسیون اجتماعی
حذف چهار صفر را نمی‌توان یک اقدام مهم و مؤثر در حل مسائل اقتصادی دانست. حتی شاید بتوان بیان کرد بر خلاف استدلال‌هایی مبنی بر اینکه این اقدام مبادلات اقتصادی را تسهیل انجام می‌دهد، حذف صفرها چندان ضروری هم نباشد، زیرا اصولاً در این زمانه کمتر مبادله تجاری از طریق تبادل فیزیکی پول انجام خواهد گردید و اعتبار و دارایی افراد به صورت ارقامی بر بستر تجارت الکترونیک جابه‌جا می‌شوند. فراتر از این معتقدم حذف صفر، که مستلزم انتشار اسکناس‌هایی با واحد ریال و قران و تغییر در محاسبات مالی هست، چندان روند سهل و ممتنعی نباشد. تا آنجا که مجلس یک دوره گذار 3 ساله را برای آن پیش‌بینی کرد.
حذف صفر؛ یک پیرایش اقتصادی
مصطفی طاهری، عضو کمیسیون صنایع و معادن
اقتصاد ما در شرایط مواجهه با تحریم و تشدید فشارهای اقتصادی و با وجود ناترازی‌های انباشتی که بر شاخص‌هایی همچون تورم، نقدینگی و رشد اقتصادی تأثیر نامطلوب داشته هست، همچون آدمی هست با دست و پای شکسته و آسیب‌دیده. در چنین شرایطی نمی‌توان از حذف چهار صفر واحد پولی انتظار دارای بود که این دست و پای آسیب دیده را معالجه کند. اما این کار بی‌نتیجه هم نیست، همچنان که پیراستن موی آن مصدوم بی‌دلیل و غیرضروری نیست. تغییری که با اجرایی شدن مصوبه مجلس صورت خواهد گرفت و البته فوری هم نخواهد قرار دارای بود، به مثابه همان پیراستن با کوچک کردن اعداد و ارقام در قیمت کالاها و خدمات اثر روانی بر جامعه دارد، اثر مطلوبی که می‌تواند در حد خود اثرات اقتصادی هم داشته باشد.
دیدگاه‌ها