به گزارش پول و تجارت، بازگشت تحریم های شورای امنیت تا چه اندازه معیشت روزمره مردم از یک سو و بنگاه های اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهد؟ آیا دولت باید به سمت اقدامات ویژه حرکت کند؟ چه راهکارهای اقتصادی باید در پساماشه برای حمایت از قشر متوسط و فقیر و البته تولیدکنندگان باید دنبال شود؟
این سوالاتی هست که اقتصادنیوز با مرتضی افقه اقتصاددان در میان گذاشته هست. او تاکید دارد؛« دولت و حاکمیت الان باید بپذیرند شرایط کشور به شدت ویژه هست و با روش های معمولی که مجلس تصویب می کند یا دولت بخشنامه ای ابلاغ و جلسه ای برگزار می کند، کار پیش نمی رود.»
گفتگوی پول و تجارت را با مرتضی افقه، اقتصاددان می خوانید.
******
*آقای افقه! بازگشت تحریم های شورای امنیت که ابعاد مختلفی را در بر می گیرد، کدام قشر را بیشتر هدف خواهد گرفت؟
همان طور که تا الان مطرح شده هست، بسیاری از تحریم ها قبلاً اعمال شده قرار دارای بود. این تحریم های جدید به طور مستقیم بیشتر بر صنایع نظامی و هسته ای متمرکز شده اند. در گذشته فقط آمریکا پشت تحریم ها قرار دارای بود ولی الان چون کاملاً قانونی شده و همه کشورها در این تحریم مشارکت می کنند، احتمالاً بر فروش و دور زدن نفت ما نیز بر چندین بخش های تجاری تأثیرگذار باشد.
اگر ایران نتواند دور زدن تحریم را ادامه دهد...
اگر ایران نتواند دور زدن را ادامه دهد که احتمال افزایش محدودیت ها زیاد هست یا بر واردات کالای ما محدودیت بیشتری اعمال شود، به طور طبیعی اغلب بخش های اقتصادی و تولید ما به خصوص در صنعت تحت تأثیر قرار می گیرند. اما بخش نفت، پتروشیمی و فولاد که تکنولوژی پیشرفته ای دارند، بیشتر از تحریم ها تأثیر می پذیرند.
به علاوه به صورت غیرمستقیم، نظر به فضای جنگی و ملتهب تری که ایجاد شده هست، احتمالاً سرمایه گذاری در همه بخش های اقتصادی فروکش می کند و به هر حال روی تولید کالاها تأثیرگذار هست. اما بنگاه های کوچک و متوسط و شبکه های صنعتی کمتر تحت تأثیر این فضا هستند.
دولت چگونه می تواند از مردم حمایت کند؟
*راهکارهای پیش روی دولت برای افزایش تاب آوری اقتصادی مردم و کم کردن شوک معیشتی به مردم چیست؟ خصوصا که در چند سال اخیر هم فشارهای معیشتی به مردم افزایش یافته است...
الان کار دولت یا حاکمیت کلاً خیلی سخت شده هست. در این شرایط همه دولت ها حتی دولت های سرمایه داری وارد میدان می شوند و از طرق مختلف، اقشار کم درآمد، آسیب پذیر یا دهک های زیر ۵ را حمایت می کنند. این حمایت ها در همه کشورها مشترک هست مثل یارانه کالا، برق، پرداخت یارانه مستقیم، جیره بندی و کنترل قیمت. این ها روش هایی هست که قاعدتاً دولت باید انجام بدهد. اما چون دولت خودش به لحاظ درآمدی الان در مضیقه شدید هست، احتمالاً در تأمین معیشت مردم در این مواردی که اشاره کردم دچار مشکل شود.
مگر اینکه همانطور که بارها گفته ام، دولت و حاکمیت الان باید بپذیرند شرایط کشور به شدت ویژه هست و با روش های معمولی که مجلس تصویب می کند یا دولت بخشنامه ای ابلاغ و جلسه ای برگزار می کند، کار پیش نمی رود. همان کاری که در دولت رئیسی برای فروش اموال دولتی انجام گردید که خارج از ضوابط معمول قرار دارای بود.
این روش باید شامل گرفتن مالیات بیشتر از ابر ثروتمندان باشد و واحدهای بزرگتری که تا به حال معاف از پرداخت مالیات بودند، باشد و این گروه را مجبور به پرداخت مالیات کند تا منابع لازم برای کمک های حمایتی فراهم شود. در غیر این صورت، متأسفانه منبعی برای یارانه ها و بسته های حمایتی وجود ندارد.
از دیدگاه جنابعالی، بسته های حمایتی یا یارانه نقدی هدفمند یا تسهیلات برای خدمات پایه می تواند مسیری اثرگذار برای مقابله با شوک های اقتصادی جدید باشد؟
الان نظر به شرایط، دولت چندان نمی تواند اثرگذار باشد. این مسئله ربطی به دولت ندارد بلکه مرتبط با تورم های افسارگسیخته ای هست که مرتب اضافه می شود.
چندین معتقدند دولت باید قیمت ها را افزایش دهد؛ مثل دوره احمدی نژاد که قیمت ها را افزایش داد و ادعا کرد پولش را به مردم می دهد. یا دولت رئیسی که ارز ۴۲۰۰ تومانی را افزایش داد و قرار گردید ما به التفاوت را به خود مردم از طریق یارانه ها بدهد. یارانه ها هم زیاد گردید اما آن تورمی که از افزایش قیمت ها ایجاد گردید خیلی زود یارانه‌های ۴۵ هزار تومانی و بعدش ۳۰۰ هزار تومانی را محو کرد و عملاً تأثیر چندانی نداشت. ولی اینکه حالا این کار را انجام دهند و چقدر تأثیرگذار هست، بهتر از هیچ هست؛ یعنی گریزی جز اینکه در حدی که دولت می تواند جبران کند، وجود ندارد.
دولت باید شرایط ویژه اعلام کند
*تجربه نشان داده کوچک‌ترین اختلال در دسترسی به دارو، انرژی و کالاهای اساسی بلافاصله به نارضایتی اجتماعی منجر می‌شود. دولت با چه دست فرمانی باید حرکت کند که مسیر برای اعتراضات باز نشود؟
همین الان متأسفانه این بستر فراهم تر از همواره هست؛ شاید فقط به یک تلنگر وصل باشد. به نظرم دولت و حاکمیت الان باید شرایط ویژه اعلام بکنند. شترسواری دولا دولا نمی شود. هم نمی شود بگوییم شرایط جنگی داریم و هم بخواهیم با روش های معمول، کُند و بروکراسی های ناکارآمد اقدام کنیم.
شرایط باید ویژه اعلام شود تا از یک طرف حداقل های معیشتی تأمین شود و از طرف دیگر نیازهای اضطراری فوری مثل داروها و موارد مشابه به صورت خاص و ویژه دنبال شود. در غیر این صورت، حتماً بستر اعتراضات اجتماعی و سیاسی نظر به فشار هفت سال گذشته فراهم می شود.
موانع تولید بنگاه های کوچک برطرف شود
*یک نگرانی در این دوره بحث صعودی شدن تورم است، خصوصا که بیشترین تورم همیشه مربوط به اقلامی از کالاها و خدمات بوده است که سهم بزرگی در سبد مصرفی دهک‌های پایین و متوسط دارند، دولت و نهادهای اقتصادی در دوران پساماشه باید با چه راهکارهایی به سمت کنترل تورم پیش بروند؟
یک راهکار، همان فرمول های اقتصادی هست که اقتصادخوانده ها بلدند؛ در شرایط تورمی باید نقدینگی را کم کرد. اما ما الان با تورم رکودی مواجه هستیم. کاهش نقدینگی اگرچه می تواند تورم را کم کند اما منجر به رکود می شود. رکود هم یعنی تولید کم و افزایش دوباره بیکاری که بر میزان فقر می افزاید.
بنابراین الان شرایط خیلی دشوار هست. دولت ها معمولاً ابزار سیاست های پولی در اختیار دارند یعنی بازی کردن با نقدینگی. اما بهترین راه در شرایط رکود تورمی این هست که موانع تولید بنگاه های کوچک و متوسطی که خیلی هم تحت تأثیر تجارت خارجی و تحریم ها نیستند، به مقداری برطرف شود.
الان حدود 40 تا 50 درصدظرفیت بنگاه های کوچک و متوسط به خصوص در شهرک های صنعتی فعال هست. بخش قابل توجهی از مشکلات هم داخلی و ناشی از مدیریت های ناکارآمد و مزاحمت های بخش دولتی هست. اگر این مشکلات به صورت ویژه رفع شود، هم تولید افزایش پیدا می کند هم تا اندازه ای از زمینه تورم کاسته می شود.
از جهات دیگر اشتغال زیاد می شود چون این بنگاه ها، بخش مهمی از اشتغال کشور را تأمین می کنند. بنابراین، هم بیکاری کمتر می شود هم تولید بیشتر؛ که این خودش این موضوع می تواند عرضه کالا را زیاد و به کنترل تورم کمک کند.
دیدگاه‌ها