به گزارش پول و تجارت، روزنامه فرهیختگان نوشت:
با گرم‌شدن زمین و کاهش بارش‌های آسمانی، بحران کم‌آبی در ایران به نقطه اوج خود رسیده هست؛ تا جایی که سخنگوی دولت از واقعیتی نگران‌کننده پرده برداشته و در تاریخ 16 مهرماه گفته هست: «تهران باید به‌دلیل کمبود شدید آب تخلیه می‌گردید، اما با اقدامات وزارت نیرو، شامل طرح‌های انتقال آب و مدیریت منابع، جلوی بحران گرفته گردید.»
این اظهارات در حالی مطرح گردید که تنها حدود یک ماه از پایان فصل گرم سال گذشته هست. با آغاز مهر و ورود به دو فصل سرد سال، انتظار می‌رفت بارش‌ها بتواند کمبود منابع آبی کشور، به‌ویژه در استان‌ها و شهر‌های پرجمعیت را جبران کند؛ اما پیش‌بینی‌های کارشناسان هواشناسی نوید پاییزی کم‌بارش را می‌دهد که می‌تواند بر شدت بحران بی‌آبی بیفزاید. در چنین شرایطی طرح بارورسازی ابرها به‌عنوان راهکاری برای عبور از بحران کم‌آبی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته هست. در همین راستا محمدمهدی جوادیان‌زاده، رئیس سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوّی از آغاز عملیات بارورسازی ابرها خبر داده و گفته هست: «فصل عملیاتی بارورسازی ابرها از نیمه آبان‌ماه آغاز خواهد گردید و هم‌اکنون مراحل تجهیز هواپیما‌ها، پهپاد‌ها و تعیین مناطق هدف در حال انجام هست.»
با مطرح‌شدن این ایده به‌عنوان راه‌حلی برای عبور از کم‌آبی پرسش‌هایی اساسی در این باره مطرح شده هست؛ بارورسازی ابرها تا چه اندازه می‌تواند مشکل کم‌آبی شهر‌های ایران را حل کند؟ آیا باتوجه‌به هزینه‌های قابل‌توجه، این روش به همان اندازه اثربخش هست؟ و آیا جز این طرح، راهکار‌های پایدارتر و کم‌هزینه‌تری برای مقابله با بحران آب در ایران وجود ندارد؟
بارورسازی ابرها قرار نیست تمام مشکلات کم‌آبی ما را حل کند
مهدی اسماعیلی، استاد دانشگاه تهران در خصوص بحران کم‌آبی در ایران بیان کرد: «ابتدا باید به این نکته توجه کنیم که مسئله و بحران آب در کشور ما یک مقوله تک‌وجهی نیست؛ یعنی ابعاد مختلفی دارد شامل ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، طبیعی و بعضاً سیاسی. در واقع، یک بحران چندوجهی هست، نه مقوله‌ای که تنها یک بعد داشته باشد و بتوان با پرداختن به همان یک بعد، آن را حل کرد. از طرف دیگر، این مسئله مقوله دفعی هم نیست؛ یعنی پدیده‌ای نیست که یک‌باره رخ‌داده باشد. نمی‌توان بیان کرد ناگهان وضعیت آب در کشور ما بحرانی شده هست. این یک فرایند و معضل مزمن هست که طی چندین دهه گذشته، از پیش از انقلاب تا به امروز، شکل گرفته و به نقطه‌ای رسیده که اکنون در آن قرار داریم.»
وی در ادامه می‌افزاید: «وقتی صحبت از روش‌های مختلف برای کمک به رفع آثار ناشی از خشکسالی یا کم‌آبی خواهد گردید شامل روش بارورسازی ابرها، باید به این نکته توجه دارای بود که این روش‌ها تنها روش‌های کمکی و تقویتی هستند، نه راه‌حل‌هایی برای برون‌رفت از معضل. آدرس غلط نمی‌شود به مردم داده شود و نمی‌شود در میان سیاست‌مداران، تصمیم‌گیرندگان یا مسئولان کشور چنین القا شود که با بارورسازی ابرها، تمام مشکلات کم‌آبی و بی‌آبی کشور قرار هست حل شود؛ چنین چیزی وجود ندارد و دلایل خاص خودش را هم دارد.»
راهکار بارورسازی ابرها نمی‌تواند برای همه نقاط کشور قابل‌اجرا باشد
اسماعیلی با اشاره به شرایط مناسب آب‌وهوایی جهت بارورسازی ابرها بیان کرد: «وقتی می‌خواهید ابری را بارور کنید، هم باید یک‌سری شرایط جوی برای بارورسازی مناسب فراهم باشد و هم باید آن ماده اولیه‌ای که می‌خواهید بارورش کنید، موجود و از نوع مناسب باشد. ازآنجاکه هم ابر و هم شرایط جوّی، جزء مقولاتی‌اند که در دست مادر طبیعت هستند و نه انسان، شما نمی‌توانید به‌راحتی در هر نقطه از کشور بگویید «من می‌توانم ابرها را بارور کنم.» نیز نمی‌توانید بگویید در هر نقطه‌ای از کشور اگر ابری را بارور کردم، می‌توانم شاهد ریزش باران یا برف به میزان موردنظرم باشم. از جهات دیگر، حتی اگر ابری را بخواهید بارور کنید، نمی‌توانید ادعا یا انتظار داشته باشید که صددرصد شاهد ریزش قابل‌قبولی باشید. افزون بر این، آن ریزش را نیز نمی‌توان با دخالت انسانی کنترل کرد تا دقیقاً در نقطه یا مناطق هدف شما بارش اتفاق بیفتد.»
وی در ادامه عنوان کرد: «معضل کم‌آبی و بحران خشکسالی در نقاط مختلف کشور وضعیت متفاوتی دارد، مثلاً در استان‌هایی مانند یزد، اصفهان، کرمان یا حتی تهران با پدیده خشکسالی عمیق‌تر و طولانی‌مدت‌تری مواجهیم، در حالی‌که در استان‌هایی مثل گیلان، مازندران یا نواحی شمال‌غرب کشور وضعیت متفاوت هست؛ با این حال نمی‌توان بیان کرد اگر در یک منطقه ابر کافی وجود دارد که قابل بارورسازی هست، امکان دارد آن را به نقطه دیگری از کشور که دچار چالش بی‌آبی هست هدایت کرد. چون پراکنش جغرافیایی نواحی درگیر خشکسالی و کم‌آبی با پراکنش جغرافیایی ابر‌های قابل بارورسازی لزوماً یکی نیست، بنابراین راهکار بارورسازی ابرها نمی‌تواند برای همه نقاط کشور قابل اجرا باشد.»
تنها بین ۲۰ تا ۲۵ درصد می‌توانیم به توان بارشی ابرها از طریق بارورسازی کمک کنیم
اسماعیلی در ادامه با اشاره به سایر عوامل موفقیت بارورسازی ابرها اظهار کرد: «ابرها هم برای بارورسازی باید ویژگی‌های خاص خودشان را داشته باشند؛ یعنی آن ابر باید به‌اندازه کافی ضخیم و گسترده باشد تا هم پتانسیل بارورسازی و هم پتانسیل تولید نزولات جوی را به همراه داشته باشد. رطوبت کافی نیز باید در آن ابر وجود داشته باشد تا زمینه تشکیل بلور‌های موردنظر برای ریزش، چه در قالب باران و چه برف، فراهم شود. از طرف دیگر، شرایط جوی مانند جریان هوا و وضعیت پایداری باید به نحوی باشد که جریان‌های روبه‌بالا یا جریان‌های صعودی وجود داشته باشند تا به پخش کامل ترکیبات مورداستفاده برای بارورسازی در توده ابر کمک کنند و فرصت کافی برای تشکیل بلور‌های موردنظر فراهم شود.»
اساس کار به این ترتیب هست که وقتی شما ذراتی مانند یدید نقره یا در چندین موارد نمک‌های دیگر را به ابر تزریق می‌کنید، این ذرات به‌عنوان هسته اصلی زایش بلور نقش‌آفرینی می‌کنند و رطوبت موجود در ابر یا رطوبتی که به آن می‌رسد، شروع به رشد کردن پیرامون آن ذرات انجام می‌دهد. وقتی این اتفاق قرار هست بیفتد، باید خود ابر از رطوبت نسبی خوبی برخوردار باشد و شرایط جوی نیز به اندازه کافی پایدار باشد تا فرصت لازم برای شکل‌گیری این بلور‌ها فراهم شود. نیز، جریان‌های رو به بالا و صعودی باید به‌گونه‌ای باشند که بتوانند ترکیبات موردنظر را در تمام طول ابر توزیع و پخش کنند و اجازه ندهند بلور‌ها قبل از کامل شدن فرایند تشکیلشان دچار ریزش شوند. از طرف دیگر، نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این هست که خود ابر باید در بخش قابل‌توجهی از حجمش دمایی زیر صفر یا نزدیک به صفر درجه داشته باشد تا آن فرایند به‌خوبی در آن محقق شود. تازه با در نظر گرفتن تمام این موارد، امکان دارد بیان کرد که ما تنها می‌توانیم بین ۲۰ تا کمتر از ۲۵ درصد به توان بارشی یا زایشی آن ابر از طریق فرایند بارورسازی یا همان سیدینگ کمک کنیم.»
دیدگاه‌ها