داروی پرمصرف ریزش مو ممکن است خطر افسردگی و خودکشی را افزایش دهد

بسیاری از داروها با عوارض جانبی همراه هستند، اما نکته‌ی مهم این هست که بدانیم این عوارض چقدر خطرناک و چقدر محتمل‌اند و آیا در مقایسه با فایده‌ی دارو ارزش ریسک کردن دارند یا نه. پژوهش تازه‌ای نشان می‌دهد که در مورد داروی فیناستراید، این پرسش به اندازه‌ی کافی جدی گرفته نشده هست و همین کم‌توجهی ممکن هست هنوز هم جان بیماران را به خطر بیندازد.

فیناستراید از دهه‌ی ۱۹۹۰ یکی از داروهای محبوب برای درمان ریزش موی مردانه و بزرگی خوش‌خیم پروستات بوده هست. میلیون‌ها مرد در سراسر دنیا از آن استفاده کرده‌اند، اما شواهد تازه می‌گویند این دارو ممکن هست تأثیرات ناخواسته‌ای بر روان انسان داشته باشد.

به گفته‌ی مایر بریزیس، پزشک و استاد بازنشسته از دانشگاه عبری اورشلیم، شواهد علمی نشان می‌دهد فیناستراید با عوارض روانی جدی مانند افسردگی، اضطراب و حتی خودکشی مرتبط هست. او بیان می‌کند تولیدکنندگان و نهادهای نظارتی در طول دو دهه گذشته این هشدارها را نادیده گرفته‌اند و این موضوع به زیان سلامت عمومی تمام شده هست.

به‌گزارش ساینس‌آلرت، بررسی جدید نتایج هشت پژوهش منتشرشده بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳ را از چندین کشور مختلف جمع‌آوری کرده هست. یافته‌ها نشان می‌دهند افرادی که فیناستراید مصرف می‌کنند، بیش از دیگران در معرض اختلالات خلقی و افکار خودکشی قرار دارند. بریزیس تأکید انجام می‌دهد: «نامکان دارد این شواهد را فقط روایت‌های پراکنده دانست. اکنون الگوهای مشابهی در گروه‌های مختلف دیده خواهد گردید و پیامدهای آن ممکن هست بسیار جدی و خطرناک باشد.»

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) اولین بار در سال ۲۰۱۱ افسردگی را به‌عنوان یکی از عوارض احتمالی فیناستراید اعلام کرد و در سال ۲۰۲۲ هشدار مربوط به خودکشی را نیز به آن افزود، هرچندین نگرانی‌ها درباره‌ی این دارو از سال ۲۰۰۲ مطرح شده قرار دارای بود.

به گفته‌ی بریزیس وقتی بین پیشرفت علمی و حفظ جان انسان‌ها تعارض پیش می‌آید، صداقت و شفافیت باید در اولویت باشد، نه منافع اقتصادی یا وجهه‌ی علمی.

تا سال ۲۰۱۱ تنها ۱۸ مورد خودکشی مرتبط با فیناستراید در پرونده‌های FDA ثبت شده قرار دارای بود، اما براساس داده‌های جهانی، پژوهش جدید حدس می‌زند شمار واقعی ممکن هست به هزاران نفر برسد. بریزیس این اختلاف را نه صرفاً کم‌گزارشی، بلکه نشانه‌ای از «شکست سیستماتیک در نظارت دارویی» می‌داند. او معتقد هست شرکت سازنده‌ی فیناستراید، یعنی مرک، در انجام تحقیقات ساده‌ی ایمنی براساس داده‌های موجود کوتاهی کرده هست و نهادهای نظارتی نیز نه از شرکت چنین تحقیقاتی خواسته‌اند و خود آن را انجام نداده‌اند.

شرکت مرک در سال ۲۰۲۱ در پاسخ به خبرگزاری رویترز بیان کرد: «شواهد علمی، ارتباط علت‌ومعلولی میان مصرف پروپشیا (نام تجاری فیناستراید) و خودکشی را تأیید نانجام می‌دهد و نیازی نیست چنین مواردی در برچسب دارو ذکر شود.» با‌این‌حال، هیچ‌یک از تحقیقات تازه درباره‌ی فیناستراید توسط شرکت سازنده (مرک) یا سازمان‌های نظارتی شروع نشده‌اند و ممکن هست دلیلش این باشد که این دارو در نگاه قانونی یا پزشکی به‌عنوان دارویی غیرضروری یا صرفاً زیبایی (برای ریزش مو) طبقه‌بندی شده هست، نه دارویی حیاتی یا درمانی مهم.

فیناستراید با مهار تبدیل تستوسترون به دی‌هیدروتستوسترون (DHT)، مانع از ریزش مو خواهد گردید. اما این فرایند در بدن، هم‌زمان تولید چندین نورو‌استروئیدها را نیز کاهش می‌دهد. نورو‌استروئیدها نقش مهمی در تنظیم خلق‌و‌خو دارند.

در حالتی که به آن سندروم پس از فیناستراید گفته خواهد گردید، حتی پس از قطع مصرف دارو نیز چندین عوارض روانی ممکن هست ماه‌ها یا سال‌ها ادامه پیدا کنند.

به باور بریزیس، تضاد میان منافع مالی شرکت‌های داروسازی و نگرانی‌های ایمنی بیماران دلیل اصلی نادیده گرفتن خطرات این دارو بوده هست. او بیان می‌کند مسئولیت این شکست تنها متوجه شرکت‌ها نیست، بلکه بر عهده‌ی نهادهای نظارتی نیز هست. بریزیس در پایان نتیجه‌گیری انجام می‌دهد: داروهایی مانند فیناستراید نمی‌شود بدون اطمینان از ایمنی کامل تأیید شوند. حتی پس از ورود به بازار نیز باید انجام تحقیقات ایمنی پیوسته به‌صورت قانونی اجباری باشد. او می‌نویسد: «پیش از صدور مجوز برای یک دارو، نهادهای نظارتی باید تولیدکنندگان را موظف کنند تا به‌طور شفاف، نتایج مطالعات ایمنی پس از تأیید را انجام دهند و منتشر کنند و این الزام باید حقیقتاً اجرا شود.»

پژوهش در ژورنال Journal of Clinical Psychiatry منتشر شده هست.