به گزارش پول و تجارت، با فعال‌شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران، کشور وارد مرحله‌ای تازه از فشارهای چندجانبه بین‌المللی شده هست. این شرایط، با پیچیدگی‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی همراه هست و نیازمند بازطراحی اساسی در سیاست‌های داخلی و خارجی کشور هست.
فعالان اقتصادی معتقدند؛ با فعال‌سازی مکانیسم ماشه به لحاظ اقتصادی شاهد «بازگشت تحریم‌های همه‌جانبه نفتی، بانکی، تسلیحاتی و بیمه‌ای»، «دشواری شدید در جذب سرمایه‌گذاری خارجی»، «مختل شدن صادرات و واردات رسمی»، «خطر رکود تورمی و بی‌ثباتی ارزی» روبرو می‌شویم و با این شرایط سهم ایران از کیک تجاری دنیا کوچک‌تر خواهد گردید.
مرتضی حاجی‌آقامیری عضو اتاق مشترک ایران و ترکیه، در گفتگو با «پول و تجارت» به بررسی برنامه‌‌های حاکمیت در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت پرداخت.
مشروح گفتگوی اقتصادنیوز با مرتضی حاجی‌آقامیری را در ادامه بخوانید؛
***
*آقای حاجی‌آقامیری! با فعال شدن مکانیسیم ماشه و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل این سوال مطرح می‌شود که حاکمیت برای شرایط فعلی چه برنامه باید داشته باشد و چه مسیری را باید پیش بگیرد، نگاه شما چیست؟
تا آنجا که من خبر دارم اقدام جدی و موثری از سوی دولت یا حاکمیت برای مقابله با وضعیت کنونی مشاهده نشده و تنها موضوعی که مطرح خواهد گردید، کاهش قیمت کالاها برای بهبود معیشت مردم هست. البته این تنها سیاست ملموسی که از سوی دولت اتخاذ شده، مورد تایید نیست و واقعا جای سوال دارد که چرا در سال 2024 باید به سیاست‌های دهه‌های گذشته بازگردیم؛ همان سیاست‌هایی که بارها در آن شکست خورده‌‌ایم.
متأسفانه در کشور ارزیابی دقیقی از وضعیت وجود ندارد و به نوعی شاهد تلاش برای ساده‌انگاری و تقلیل‌گرایی مسائل هستیم. این نوع نگاه، باعث خواهد گردید برنامه‌ریزی درستی برای شرایط پیچیده فعلی صورت نگیرد.
تنها راه عبور از بحران، تقویت دیپلماسی و مذاکرات بین المللی هست
به نظر من، مهم‌ترین اقدامی که باید در این شرایط انجام شود -اگرچه بسیار دشوار هست- تقویت و پیش بردن مذاکرات بین‌المللی هست. چرا که ما به واسطه فعال شدن مکانیزم ماشه، وارد فصل فصل هفتم منشور سازمان ملل شده‌ایم؛ شرایطی که خروج از آن به شدت پیچیده و تقریبا غیرممکن ظاهراً. با این وجود، معتقدم تنها راه موثر برای عبور از این بحران، تمرکز بر تقویت دیپلماسی و مذاکرات بین‌المللی هست.
سیاست‌های مُسکن‌گونه جواب نمی‌دهد
*اطلاع دارید که آیا تا‌کنون برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای اقتصاد کشور از سوی دولت برای عبور از شرایط کنونی در نظر گرفته شده است؟
ما بالاخره باید مشکلات خودمان را حل کنیم؛ چه در شرایط جنگی، چه در شرایط تحریمی، و حتی در شرایطی که وضعیت از این هم وخیم‌تر شود، مانند فعال شدن مکانیسم ماشه که عملا تمامی تهدیدات را به یک سطح بالاتر می‌رود. سیاست‌های مُسکن‌گونه سال‌های گذشته هیچ‌گونه پاسخ‌گویی واقعی نداشته‌اند و تا زمانی که ارزیابی درستی صورت نگیرد، نمی‌توان انتظار دارای بود برنامه‌ای دقیق و کارآمد برای مقابله با این وضعیت وجود داشته باشد.
در حوزه تجارت هم برای دو بخش مهم، هنوز هیچ اقدام مشخصی صورت نگرفته هست؛ حتی دولت هنوز وارد مذاکرات جدی با بخش خصوصی برای یافتن راهکارهای موثر نشده هست..
اختلافات بانک مرکزی و وزارت اقتصاد شرایط را متشنج کرده
* شما به عدم مذاکره جدی با بخش خصوصی اشاره کردید؛ دبیر شورای عالی امنیت ملی اخیرا در جمع فعالان بخش خصوصی حضور داشت. در آن نشست، چه موضوعاتی مورد بحث و بررسی قرار گرفت؟
متاسفانه، این نشست هم خروجی ملموس و خاصی نداشت و عمدتا برای توضیح وقایع رخ‌داده تشکیل گردید. در این جلسه، وعده‌هایی نظیر کوچک‌سازی دولت، کاهش بروکراسی اداری، و تسهیل فضای کسب‌وکار مطرح گردید؛ اما نظر به سابقه عدم تحقق وعده‌های مشابه، امید چندانی به عملی شدن آن‌ها وجود ندارد.
در کنار مشکلات موجود، متاسفانه اختلافات قابل توجهی نیز میان بانک مرکزی و وزارت اقتصاد وجود دارد. این اختلافات موجب ایجاد شرایط متشنجی در درون دولت شده هست که امکان برنامه‌ریزی صحیح را از بین می‌برد.
*با این شرایط، از چه مسیری می‌توان بروکراسی موجود در کشور را کاهش داد؟
یادم هست زمانی که آقای طیب‌نیا وزیر اقتصاد بودند، در یک جلسه گفتند که هدف دولت باید کوچک‌تر شدن باشد. خود من هم در آن جلسه حضور داشتم. ایشان اشاره کردند که هر جا دولت بخواهد کوچک شود، گروه‌هایی که منافع‌شان با این تغییرات در تضاد هست، مقاومت می‌کنند و مانع پیشرفت آن می‌شوند. در حالی که عزم و اراده برای این کار وجود دارد، اما اقتدار لازم برای اجرای آن به‌طور کامل وجود ندارد.
سرانجام، بروکراسی همچنان پیچیده و فربه باقی ماند. نظر به اینکه کشور درگیر مشکلات جدی هست و احتمالا در شرایط جنگی قرار خواهیم گرفت، به نظر من هم‌اکنون هیچ اقدام عملی در راستای کوچک‌سازی دولت و اصلاح نظام اجرایی نمی‌شود. به‌طور کلی، اینگونه اظهارات بیشتر در چارچوب صحبت‌های عمومی و برای جلب رضایت شنوندگان بیان خواهد گردید، نه اقدامی عملی در شرایط بحرانی..
در بخش صنعت مدتهاست با ناترازی روبرو هستیم
*با اجرای مکانیسم ماشه علاوه بر مشکلات بین‌المللی، در بخش صنعت با چه موانعی روبرو خواهیم شد؟
هم‌اکنون، در حوزه صنعت با مشکلات ابتدایی و اساسی روبرو هستیم. بسیاری این مشکلات را به ناترازی انرژی ربط می‌دهند، اما باید بگویم که ما مدتهاست با این ناترازی روبرو هستیم. هم‌اکنون مشکل بزرگ این بخش عدم ورود سرمایه‌گذاران خارجی هست، مشکلی که در شرایط کنونی قادر به حل آن نخواهیم قرار دارای بود. در شرایط تحریم، صنعت عملا نمی‌تواند فعالیت مناسبی داشته باشد.
وقتی که ما نتوانیم اولین و بدیهی‌ترین مشکلات را حل کنیم، بعید هست که بتوانیم پیشرفت داشته باشیم. سرانجام، اگر مذاکرات به نتیجه برسد و مسیر تعاملات خارجی باز شود، شاید بتوانیم چندین از مسائل را حل و فصل کنیم؛ اما اگر این اتفاق نیفتد، عملا صنعت کشور زمین‌گیر خواهد گردید.
البته ما در این بخش، همچنان سعی می‌کنیم که دیپلماسی اقتصادی را تقویت کرده و حداقل گزینه‌های موجود را حفظ کنیم. چندین از دوستان در اتاق بازرگانی، شامل اعضای هیئت رئیسه و نمایندگان، صحبت‌هایی کرده‌اند مبنی بر اینکه در این شرایط، تعهد می‌دهیم که صادرات را به ۱۰۰ میلیارد دلار برسانیم. به نظر من، این حرف‌ها بیش از حد خوشبینانه هست. اگرچه امیدواریم که با تدابیر مناسب بتوانیم وضعیت را بهبود ببخشیم، اما در شرایط فعلی، دستیابی به چنین هدفی دشوار هست. به‌هرحال، مسئله توسعه و پیش‌بینی‌های مربوط به برنامه هفتم و ارتباطات گسترده بین‌المللی مهم هست، به‌ویژه اگر بتوانیم حتی یک روزنه برای همکاری‌های خارجی حفظ کنیم، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
در سیاستگذاری‌ها، اقتصاد باید در اولویت باشد
نوع مدیریت در کشور ما به گونه‌ای بوده که به یک نقطه خاص رسیده‌ایم. درست هست که این وضعیت به بسیاری از حوزه‌ها در کشور گسترش یافته و در بسیاری از شئون جامعه شاهد همین مشکلات هستیم. در مورد اینکه دولت باید در شرایط کنونی چه اقداماتی انجام دهد، واقعا به این نتیجه رسیده‌ام که تنها راه حل، تمرکز بر حل مشکلات بین‌المللی و اولویت دادن به اقتصاد در سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری هست.
در واقع، باید تلاش کنیم مشکلات خود را با دنیا حل کنیم و در شبکه جهانی نقش فعال‌تری ایفا کنیم. در غیر این صورت، راه دیگری برای حل مشکلات اقتصادی فعلی وجود ندارد. ما با استفاده از انواع و اقسام ابزارها سعی در کنترل شلوغی‌ها و بحران‌ها داریم، اما این رویکردها نتیجه‌بخش نبوده هست و مدتی بعد دوباره همین مشکلات تکرار خواهد گردید.
باید جلوی فساد گسترده اداری را بگیریم و مسئله ارز چندنرخی را حل کنیم. در شرایط فعلی، هر نرخ ارز چندگانه، به نوعی موجب فساد شده و این شبکه فساد گسترده، دیگر اجازه حل و فصل مشکلات اقتصادی را نمی‌دهد.
*جناب آمیری؛ در روزهای ابتدایی فعال شدن مکانیسم ماشه خبری منتشر مسدود شدن دارایی برخی ایرانی ها و نهادهای ایرانی در ترکیه منتشر شد، این اقدام را برخی عجولانه و برخی اجبار این کشور در همراه شدن با تحریم های سازمان ملل ارزیابی کردند، نگاه شما چیست؟
در این زمینه، درباره نقش ترکیه باید بیان کرد که ترکیه در عمل واکنشی طبیعی نشان داده هست. چندین می‌گویند ترکیه با شتاب و با اقدامات قاطع وارد شده و همکاری با ایران را محدود یا متوقف کرده هست؛ اما این واکنش را امکان دارد یک رفتار عادی در عرصه بین‌الملل دانست. چرا که تفاوتی اساسی بین تحریم‌های سازمان ملل و تحریم‌های آمریکا وجود دارد. تحریم‌های سازمان ملل مبتنی بر قطعنامه‌ها برای همه کشورها لازم‌الاجراست و ماهیتی حقوقی-بین‌المللی دارد، در حالی که تحریم‌های آمریکا تابع سیاست‌های داخلی آن کشور و سازوکارهای فشار و تشویق هست.
در دوره‌ای که منافع ترکیه از ارتباط با ایران و کمک به دورزدن تحریم‌ها برایش ملموس قرار دارای بود، آن دوره با فضای کنونی بین‌المللی متفاوت قرار دارای بود. امروز منافع بزرگ‌تر و فشارهای ایالات متحده ممکن هست، اولویت‌های کشورهای دیگر را تغییر دهد. به‌همین خاطر، کشورهایی مثل ترکیه در صورت دیدن منافع بالاتر یا فشارهای خارجی، ممکن هست از تعامل با ایران فاصله بگیرند یا اعمال تحریم‌ها را اجرا کنند. این رفتار محدود به ترکیه نیست؛ هر کشوری که احساس کند منافع یا فشار خارجی اقتضا انجام می‌دهد، ممکن هست روابط تجاری و همکاری‌های خود را با ایران کاهش دهد یا قطع کند.
دیدگاه‌ها