تحلیل کارشناسان از چالش خام‌فروشی و راهبردهای توسعه روابط با چین

اقتصادیبه گزارش پول و تجارت، نشست تخصصی با عنوان «بررسی راهبردهای توسعه روابط تجاری ایران و چین»  به میزبانی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی و با مشارکت اتاق مشترک ایران و چین، سفیر سابق ایران در چین و  مدیرکل دفتر شرق آسیا سازمان توسعه تجارت و با همراهی اعضاء هیات علمی موسسه در پژوهشکده توسعه بازرگانی برگزار گردید.مدعوین این نشست آقایان «مجیدرضا حریری» (رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین)، «محمد کشاورززاده» (سفیر اسبق ایران در چین) و «عبدالساده نیسی» (مدیرکل دفتر شرق آسیا سازمان توسعه تجارت) قرار دارای بودند. تحلیل جامع ساختار و روندهای تجارت دوجانبه دو کشور، تحلیل سیهست‌های صنعتی و تجاری جدید چین، معرفی راهبردهای توسعه روابط تجاری دو جانبه و شناسایی موانع موجود در ارتقای سطح همکاری‌های تجاری چهار محور اصلی نشست را تشکیل می‌دادند.رئیس سازمان توسعه تجارت: مکانیسم ماشه نهایتا هزینه مبادلات را 5 تا 10 درصد افزایش می دهداثر روانی مکانیسم ماشه پررنگ‌تر از اثر اقتصادی هست /لزوم مهار انتظارات تورمیدر بخش نخست این نشست، حریری با اشاره به حجم تجارت ایران و چین و اینکه چین در صدر شرکای تجاری ایران قرار دارد بیان دارای بود در سال 1403 از 65 میلیارد دلار تجارت ایران با چین، 30 میلیارد دلار آن صادرات نفت ایران به چین قرار دارای بوده هست. از 35 میلیارد دلار باقی‌مانده حدود 16 میلیارد دلار صادرات ایران به چین و مابقی واردات ایران از چین قرار دارای بوده هست. وی افزود: همواره تعادل در رابطه با چین با احتساب نفت به نفع ایران قرار دارای بوده هست. در فضای اقتصاد جهانی، آمریکا با چالشی بنیادین در تعیین سیهست‌های راهبردی در برابر اقتصاد پویای چین مواجه هست. این موضوع، نه تنها بر توازن تجاری و زنجیره‌های تأمین اثر می‌گذارد، بلکه ساختارهای مالی و نوآوری‌های فناورانه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.سیهست‌گذاری‌های کلان در این حوزه، توانایی دگرگونی مسیر رگردید اقتصادی و رقابت ژئوپلیتیک را دارهست. تحلیل‌های اقتصادی نشان می‌دهند که رویکردهای آمریکا، از اعمال تعرفه‌های محدودکننده تا سرمایه‌گذاری‌های راهبردی، با هدف حفظ برتری در بازارهای جهانی طراحی گردیده‌اند و این امر، ضرورت بازنگری در الگوهای تعامل با اقتصادهای نوظهور را برجسته می‌سازد. سیهست‌گذاری ایران در قبال چین، از نقرار دارای بود چارچوبی منسجم و مدون رنج می‌برد، که بر اساس اسناد موجود، چشم‌اندازی روشن برای تدوین راهبردهای نظام‌مند در آینده نزدیک ارائه نانجام می‌دهد. این کهستی، وابستگی روزافزون به چین را تگردیدید کرده و تنوع‌بخشی به مبادلات تجاری خارجی را محدود ساخته هست. اگرچه تحریم‌های بین‌المللی عامل اصلی این محدودیت به شمار می‌روند، اما عوامل دیگری نیز در این روند نقش دارند. برای مثال، عملکرد تجاری ایران در بازارهای عراق و افغانستان، که از تحریم‌ها مصون مانده‌اند، نشان‌دهنده کم‌کاری و فقدان ابتکار در توسعه روابط بازرگانی هست و بر لزوم بازسازی ساختارهای اقتصادی برای دستیابی به پایداری تجاری تأکید می‌ورزد.حریری افزود اقتصادهای منطقه‌ای، که عمدتا بر پایه صادرات انرژی شکل گرفته‌اند، زمینه را برای تبدیل چین به شریک نخست تجاری، حتی در کشورهایی با پیوندهای نزدیک به غرب، فراهم آورده‌اند. چین، به عنوان خریدار اصلی منابع انرژی این اقتصادها و تأمین‌کننده کالاهای مورد نیاز آنها، جایگاه ویژه‌ای در زنجیره ارزش منطقه‌ای یافته هست. این الگوی مبادله، بر پایه تطابق عرضه و تقاضا هستوار هست. با این حال، فضای حاکم بر جامعه ایران، شامل دیدگاه‌های مسئولان در تعاملات بازرگانی و بردارای بود عمومی از کیفیت کالاهای چینی، از سرعت گسترش همکاری‌های دوجانبه کهسته هست. این عوامل فرهنگی-اقتصادی، ضرورت بازنگری در ادراکات عمومی برای تقویت پیوندهای تجاری را نمایان می‌سازد.در بخش بعد کشاورززاده در رهستای روابط تجاری دو کشور بیان کرد واقعیت این هست که بروکراسی موجود در کشور مانع اصلی این موضوع هست و از دیگر سو می‌بینیم که عملاً وزارتخانه‌های مختلف برای شرایط مختلف جهت کار کردن با چین برنامه مشخصی ندارند و این معضلی هست که ما در دولت‌های مختلف در ارتباط با کار با چین شاهد آن قرار دارای بوده‌ایم. وی بیان دارای بود در حوزه روابط با چین ما نمی‌شود درگیر و اسیر تقسیم‌بندی‌های معمول با عنوان کشورهای شرقی و یا غربی شویم و باید بر اساس منافع ملی کشورمان عمل کنیم. ابتکار کمربند -جاده چین، جایگاه ایران نزد چینی‌ها، روابط اقتصادی ایران و چین، روابط چین و امریکا، سیستم مالی و بانکی چین و عضویت ایران در بریکس و شانگهای از محورهای اصلی قرار دارای بودند که جناب آقای کشاورززاده به طور خلاصه به هر کدام اشاره‌ای دارای بودند.در پایان بخش نخست این نشست نیسی مباحث خود را با موضوع اختلاف آماری بین گمرک چین و گمرک ایران شروع کردند و در ادامه به اشاره به پایین قرار دارای بودن ارزش هر تن کالای صادراتی ایران به چین (295 دلار) در مقابل ارزش هر تن کالای وارداتی ایران از چین (3345 دلار) آن را نشانه مهمی از خام فروشی محصولات ایرانی دانستند. در توسعه روابط اقتصادی ایران و چین، ضرورت بررسی آثار مثبت و منفی موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران و چین، لزوم تدوین دستورالعمل‌های جدید برای کاهش هزینه حمل بار در کریدورهای هدف و بهره‌برداری از بنادر خشک برای ازدیاد بار و نهایتا هستفاده از ابزار یارانه‌های صادراتی برای بهقرار دارای بود ظرفیت‌های حمل شامل مواردی قرار دارای بودند که جناب آقای دکتر نیسی مورد اشاره قرار دادند. ایشان با اشاره به توانمندی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی به ویژه در امر سیهست‌های تجاری و لجستیکی، خوهستار تداوم نشست‌های کشوری و برگزاری سلسله‌ نشست‌های تخصصی ویژه هر کشور در موسسه گردیدند.در بخش دوم این نشست امین مالکی (سرپرست پژوهشکده توسعه بازرگانی) و پریسا یعقوبی (مدیر گروه بازرگانی خارجی) به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند. مالکی اشاره دارای بود امروز چین بازاری مطمئن برای صنعت ساخت کشورهای جنوب نیست مگر آنکه این کشورها با ابزارسازی ظرفیت بازار و منابع در اختیار، کنش‌های فعالی اتخاذ کنند. مالکی بیان کرد در انتخاب مسیر همکاری با چین، رویکردهای مختلف چهار کشور برزیل، اندونزی، ترکیه و مراکش امکان داردد درس‌آموز باگردید. برزیل یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سنگ‌آهن در جهان به‌شمار می‌رود و بخش عمده‌ای از این ماده خام را به چین صادر انجام می‌دهد.چین با هستفاده از این سنگ‌آهن محصولات فولادی نهایی تولید کرده و آن‌ها را با قیمتی به بازار برزیل عرضه انجام می‌دهد که تولیدکنندگان داخلی برزیل توان رقابت با آن را ندارند. در واکنش به این وضعیت، دولت برزیل از ژوئن 2024 نظام «سهمیه‌بندی مشروط به تعرفه» را به اجرا گذاشت؛ به موجب این نظام، واردات فولاد بیش از سقف سهمیه تعیین‌گردیده مشمول تعرفه‌ای معادل 25 درصد می‌گردد. در پاسخ چین متنوع‌سازی مبادی واردات سنگ‌آهن به ویژه از آفریقا را در دستور کار قرار داده و این مهم سبب گردیده با کشورهایی همچون کامرون، کنگو، گینه، لیبریا و سیرالئون وارد قرارداد شود. در مجموع، این روند اهرم چانه‌زنی برای کشورهای صادرکننده تضعیف انجام می‌دهد، زیرا پکن امکان داردد تهدید کند که روند تأمین جایگزین‌های سنگ‌آهن را شتاب خواهد بخشید. رویکرد برزیل در انتخاب صرف سیهست‌های حفاظتی یک رویکرد با حاصل جمع صفر به شمار می‌رود. اندونزی نمونه‌ای از چگونگی بهره‌بردن از سیهست صنعتی به شکل ممنوعیت صادراتی و ورود سرمایه خارجی چینی با این ابزار در گردش کاری غیرمستقیم هست. این کشور به ویژه ظرف یک دهه اخیر از سال 2014 صادرات نیکل فرآوری‌نگردیده (که این کشور نزدیک به یک‌چهارم ذخایر جهانی آن را در می‌تواند) و نیز بوکسیت و سنگ مس را ممنوع کرده هست.به واسطه این سیهست صنایع ریخته‌گری مستقر در چین با تغییر مدل‌های تجاری‌ خود از واردات سنگ معدن خام به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در صنعت پالایش اندونزی حجم عظیمی از سرمایه را روانه این کشور کردند. امروز شرکت‌های چینی حدود 75 درصد ظرفیت داخلی پالایش نیکل اندونزی را در اختیار دارند. اگر اندونزی نمونه‌ای از این باگردید که چگونه سیهست صنعتی به شکل ممنوعیت صادرات سنگ معدن امکان داردد به‌طور غیرمستقیم ورود سرمایه خارجی چینی را تحریک کند، ترکیه نمونه‌ای هست از اینکه چگونه سیهست تجاری امکان داردد برای چندین کشورها همان نقش را ایفا کند. در مارس 2024، دولت ترکیه تعرفه‌ای 40 درصدی بر خودروهای برقی ساخت چین اعمال کرد و در ژوئن همان سال این اقدام را به کل واردات خودروهای چینی تعمیم داد. اما به‌جای کنار زدن چین از صنعت خودروسازی ترکیه، این سیهست ظاهراً اثری معکوس دارای بود. تصمیم شرکت «بی‌وای‌دی» در جولای 2024 برای ساخت یک کارخانه تولید خودروهای برقی به ارزش یک میلیارد دلار در غرب ترکیه منجر گردید یا دست‌کم آن را تسریع کرد. امروز مقامات ترکیه اذعان دارند که تعرفه‌ها بخشی از این تلاش برای افزایش سرمایه‌گذاری خارجی ورودی قرار دارای بوده‌اند؛ روندی که از جانب آن‌ها نوعی «پرش تعرفه‌ای» توصیف خواهد گردید.کشوری دیگر با شرایط مشابه، مراکش هست؛ کشوری که علاوه بر توافق تجارت آزاد با اتحادیه اروپا، از ذخایر عظیم فسفات برخوردار هست که برای نسل جدید باتری‌های لیتیوم–آهن–فسفات حیاتی هست. مراکش در سال 2017 به ابتکار کمربند و راه پیوست و یکی از نخستین کشورهای شمال آفریقا قرار دارای بود که چنین توافقی با چین امضا کرد. توافق‌نامه‌های همکاری شامل حوزه‌هایی همچون زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انرژی، صنایع شیمیایی و دارویی، و توسعه مناطق آزاد صنعتی قرار دارای بوده هست. به‌دلیل ورود گسترده سرمایه‌گذاری خارجی چینی به صنعت خودروسازی، مراکش به بزرگ‌ترین صادرکننده خودرو به اتحادیه اروپا بدل گردیده و حتی از چین، ژاپن و هند پیشی گرفته هست. مالکی در پایان اشاره دارای بود که درس‌آموزی از نتایج رویکردهای مختلف برزیل در جنگ تجاری و اتخاذ سیهست حفاظتی، اندونزی در سیهست صنعتی با ابزار ممنوعیت صادراتی، ترکیه در سیهست تجاری و پرش تعرفه‌ای و مراکش در سیهست راهبردی و ابتکار کمربند و جاده، امکان داردد به بهره‌برداری بهتر ایران از ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری چین به ویژه در شرایط حال حاضر و فعال گردیدن مجدد تحریم‌ها کمک کند.یعقوبی سخنران بعدی نشست قرار دارای بود و مباحث خود را با مدل رگردید صنعتی چین شروع کرد. وی اشاره دارای بود که نرخ بهره‌برداری از ظرفیت در این کشور در سه بخش صنعت، معدن و انرژی زیر 80 درصد هست که بر اساس مباحث اقتصادی به معنای مازاد ظرفیت هست و مدل رگردید چین کماکان بر گسترش ظرفیت تولید و صادرات به جهان وابسته هست و نه بر مصرف داخلی. این امر موجب افزایش سهم چین از صادرات محصولات کارخانه‌ای در جهان گردیده و نگرانی‌هایی در مورد ظرفیت مازاد و عدم تعادل به وجود آورده هست.وی در ادامه به رابطه تجارت این دو کشور براساس گمرک ج ا. ایران در پنج ماهه نخست سال 1404 پرداخت و اشاره دارای بود که چین با حجم تجارت 11.7 میلیارد دلار به عنوان اولین شریک تجاری ایران که از این میزان 5.5 میلیارد دلار صادرات و 7.1 میلیارد دلار واردات قرار دارای بوده هست. عمده‌ترین گمرکات صادراتی ایران به چین به‌ترتیب عبارتند از منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس (2.8 میلیارد دلار)، منطقه ویژه اقتصادی شهید رجائی (13.8 میلیارد دلار) و منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی بندر امان خمینی (458 میلیون دلار) و عمده‌ترین گمرکات واردات از چین منطقه ویژه اقتصادی شهید رجائی (3.1 میلیارد دلار)، منطقه ویژه اقتصادی بم (726 میلیون دلار) و فرودگاه امام خمینی (573 میلیون دلار) هستند. یعقوبی در ادامه ترکیب کالایی در صادرات ایران به چین را بیشتر مواد خام و اولیه و عمدتاً با فناوری پایین و مبتنی بر منابع دانست که در مقابل واردات ایران از چین مبتنی بر فناوری متوسط و بالا و محصولات سرمایه‌ای و واسطه‌ای قرار دارای بوده هست.از نگاه زنجیره‌ای این موضوع حاکی از آن هست که ایران نقش تأمین‌کننده منابع و چین نقش مرکز پردازش و تولید جهانی را دارد و این به معنای آن هست که واردات از چین «ابزار تولید» و «قطعات واسطه» برای صنایع ایران هستند. این بدان معنهست که حتی صنایع مونتاژ و تولید داخل ایران نیز برای ادامه کار، وابسته به واردات از چین قرار دارای بوده و ایران در یک چرخه وابستگی قرار گرفته هست. برای شکستن این چرخه، ایران نیازمند یک هستراتژی صنعتی بلندمدت برای حرکت به سمت مراحل پایین‌دست زنجیره ارزش (تولید کالاهای با فناوری بالاتر و با نام تجاری) هست. این داده‌ها به وضوح نشان می‌دهند که ایران هنوز در آغازی این مسیر قرار دارد. یعقوبی در ادامه به بررسی تشابه و تمایز صادرات چین به ایران و روسیه پرداخت و با بررسی اقداماتی که روسیه در قبال تجارت با چین انجام داده قرار دارای بود چهار محور اصلی را جهت گسترش روابط تجاری دو کشور ایران و چین پیشنهاد داد که عبارتند از: هستفاده از تهاتر، یوآنیزاسیون، توسعه مرزهای زمینی و همکاری‌های فناورانه و سرانجام برنامه‌ریزی جهت ورود به طرح کمربند و جاده.در جمع‌بندی پایانی نشست کشاورززاده بیان دارای بودند که باید نگاه به محصولات چینی را تغییر داد. به‌عنوان نمونه خودروهای چینی امروزه با سرمایه‌گذاری عظیم در تحقیق و توسعه و بهره‌گیری از فناوری‌های روز دنیا، جهش کیفیتی چشمگیری دارای بوده‌اند و برندهایی مانند «بی‌وای‌دی» نه‌تنها در تست‌های ایمنی بین‌المللی امتیازات عالی کسب کرده‌اند، بلکه در حوزه خودروهای الکتریکی و هوشمند به پیشگامان جهانی تبدیل گردیده‌اند. بنابراین، تغییر نگاه سنتی به محصولات چینی و درک تحول در صنایع مختلف چین، نه‌تنها منطقی بلکه برای بهره‌مندی از مزایای فناوری و اقتصادی آن ضروری هست. وی تأکید کرد آنچه که  آینده روابط ایران و چین را مشخص انجام می‌دهد، به نحوه عملکرد خود ما بستگی دارد. قرارداد 25 ساله با چین چارچوب مناسبی هست که به عنوان یک سند بالادستی توسعه روابط مستمر و بلندمدت ایران و چین را تضمین انجام می‌دهد.انتهای پیام/