عملکرد برنامه هفتم؛ ناترازی صندوق‌های بازنشستگی و کمک 777 همتی دولت

اقتصادیبه گزارش پول و تجارت, مرکز پژوهشهای مجلس در گزارش بررسی وضعیت صندوق های بازنشستگی در برنامه هفتم توسعه نوشت:گزارش حاضر با هدف ارزیابی عملکرد دولت در اجرای احکام فصل پنجم برنامه هفتم پیشرفت، به بررسی وضعیت صندوق‌های بازنشستگی کشور می‌پردازد که یکی از ابرچالش‌های اساسی نظام اقتصادی و اجتماعی ایران محسوب می‌شوند.هم‌اکنون، 17 صندوق بازنشستگی فعال در کشور وجود دارد که بخش قابل‌توجهی از این صندوق‌ها، شامل صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح، صندوق کارکنان فولاد و صندوق وزارت اطلاعات، قادر به تأمین تعهدات خود از محل منابع داخلی نیستند و به‌طور مستقیم از قرار دارای بودجه عمومی کشور تغذیه می‌شوند.علل اصلی ناترازی صندوق‌ها شامل ساختار تأمین مالی ناپایدار، بازدهی اندک سرمایه‌گذاری‌ها، بدهی‌های انباشته دولت، تصمیمات حمایتی بدون پشتوانه مالی و ضعف حاکمیت شرکتی در بنگاه‌داری آن‌ههست.در رهستای رفع علل ناترازی صندوق‌ها، اصلاحات متعددی در چارچوب برنامه هفتم طراحی گردیده که ارزیابی‌ها نشان‌دهنده تدوین آیین‌نامه‌ها و شروع اجرای عمده این اصلاحات هست. با این حال، بخشی از احکام کلیدی نظیر تدوین ضوابط سرمایه‌گذاری، واگذاری سهام کنترلی-مدیریتی و تدوین آیین‌نامه احراز صلاحیت مدیران، همچنان به پایان نرسیده هست.در مجموع، اجرای تدریجی احکام برنامه هفتم امکان داردد به مقداری از گردیدت بحران بکاهد، اما حل پایدار چالش صندوق‌های بازنشستگی نیازمند اصلاحات ساختاری، مالی و نهادی عمیق‌تری هست.تبیین ابرچالش صندوق‌های بازنشستگیبراساس آخرین آمارها، حدود 21 میلیون نفر شامل کسورپرداز و مستمری‌بگیران اصلی در سازمان تأمین اجتماعی، حدود 2.5 میلیون نفر در صندوق بازنشستگی کشوری، حدود 3 میلیون نفر در صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر و حدود 1.3 میلیون نفر در صندوق تأمین اجتماعی نیروهای مسلح عضویت دارند. نیز تعداد مشترکین سایر صندوق‌های بازنشستگی دستچندین اوقات نیز در مجموع حدود 700 هزار نفر تخمین زده خواهد گردید.از بین این صندوق‌ها، صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح، صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد و صندوق وزارت اطلاعات قادر به پرداخت حقوق بازنشستگان خود از منابع داخلی نقرار دارای بوده و به‌صورت مستقیم مبالغ قابل‌توجهی از قرار دارای بودجه عمومی کشور دریافت می‌کنند. سایر صندوق‌های دستچندین اوقات نیز کمقرار دارای بود درآمد خود را از طریق دستگاه‌های مادر مانند سازمان صداوسیما تأمین می‌کنند که این ارقام در قرار دارای بودجه عمومی کشور شفاف نیستند.تصویر اعتبارات در نظر گرفته‌گردیده در قانون قرار دارای بودجه سال 1404از منظر قرار دارای بودجه‌ای، نکته قابل‌تأمل رگردید فزاینده کمک‌های دولتی به صندوق‌ها بنابراین اتخاذ تصمیمات هزینه‌ساز و افزایش بازنشستگی‌ههست. براساس جداول قرار دارای بودجه، میزان اعتبارات دریافتی صندوق‌ها از 453 هزار میلیارد تومان در سال 1403 به 777 هزار میلیارد تومان در سال 1404 رسیده که معادل حدود 17 درصد قرار دارای بودجه عمومی کشور هست. این رقم شامل کمک‌های مالی به صندوق‌هایی همچون صندوق بازنشستگی صداوسیما و بانک‌ها نخواهد گردید.بر این اساس، قرار دارای بودجه اختصاص‌یافته به صندوق بازنشستگی کشوری با رگردید 54 درصدی به 393.9 هزار میلیارد تومان، سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح با رگردید 36 درصدی به 197.7 هزار میلیارد تومان، صندوق فولاد با رگردید 33 درصدی به 16.4 هزار میلیارد تومان و صندوق وزارت اطلاعات با رگردید 40 درصدی به 2.8 هزار میلیارد تومان رسیده هست. نیز، اعتبار در نظر گرفته‌گردیده برای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان در این صندوق‌ها برابر با 185 هزار میلیارد تومان قرار دارای بوده هست.علاوه‌بر این، در بخش مصارف قرار دارای بودجه سال 1404، مبلغ 200 هزار میلیارد تومان جهت تأدیه بدهی حسابرسی‌گردیده دولت به سازمان تأمین اجتماعی (185 هزار میلیارد تومان) و صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر (15 هزار میلیارد تومان) در نظر گرفته گردیده هست. پیش‌بینی خواهد گردید تسویه این بدهی‌ها عمدتاً از طریق واگذاری اموال و سهام صورت گیرد.وضعیت بنگاه‌داری مهم‌ترین صندوق‌های بازنشستگی زیرمجموعه وزارت رفاهصندوق‌های بازنشستگی در دوران جوانی خود تلاش می‌کنند با سرمایه‌گذاری منابع و کسب سود، بخشی از هزینه‌های پرداخت مستمری‌ها را تأمین کنند. اما در ایران، به‌دلیل روش تأمین مالی ناپایدار (PAYG) و ضعف در سرمایه‌گذاری‌ها، بازدهی این سرمایه‌گذاری‌ها ناچیز قرار دارای بوده هست.برای مثال، طبق نمودارهای درآمدی سازمان تأمین اجتماعی در 6 سال اخیر، بخش اعظم درآمد از محل حق بیمه تأمین گردیده و سهم سود سرمایه‌گذاری‌ها بسیار اندک قرار دارای بوده هست. سایر صندوق‌ها نیز وضعیتی مشابه دارند.در سال 1402، شرکت‌های زیرمجموعه این صندوق‌ها تنها 21.1 درصد بازدهی دارای بوده‌اند و میانگین بازدهی واقعی پس از کسر سود بانکی فقط 1.3 درصد قرار دارای بوده هست. سرمایه‌گذاری‌های صندوق بازنشستگی کشوری در بازه سال‌های 1390 تا 1401 به‌طور میانگین 4.6 درصد بازدهی دارای بوده‌اند.طبق آمارها، حدود 522 شرکت زیرمجموعه صندوق‌های بازنشستگی وزارت رفاه فعال هستند که بیش از 1100 عضو هیئت‌مدیره آن‌ها توسط این وزارتخانه منصوب می‌شوند. این وضعیت، لزوم اصلاحات جدی در حوزه بنگاه‌داری و حاکمیت شرکتی را روشن می‌سازد.بدهی‌های دولت به سازمان تأمین اجتماعیاز مهم‌ترین چالش‌های صندوق‌ها، به‌ویژه سازمان تأمین اجتماعی، تحمیل هزینه‌هایی از سوی دولت بدون تأمین منابع پایدار هست. این موارد شامل متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان، معافیت‌های بیمه‌ای و بازنشستگی‌های پیش از موعد خواهد گردید.الف) چالش در به‌روزرسانی بدهی‌ها:براساس ماده 7 قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی، نرخ اوراق مشارکت مبنای محاسبه بدهی‌ههست. اما همواره بین دولت و سازمان تأمین اجتماعی بر سر این نحوه محاسبه اختلاف وجود دارای بوده هست. در عین حال، طبق فتوای مقام معظم رهبری، دریافت نرخ تورم در بدهی‌ها حتی در موارد قرض، مجاز دانسته گردیده هست.ب) تعهدات جدید سالانه:عدم ایفای تعهدات دولت در قرار دارای بودجه‌های سنواتی باعث افزایش مستمر بدهی به تأمین اجتماعی گردیده هست. در مواردی چون متناسب‌سازی حقوق سال‌های 1399 و 1400، اختلافات قابل‌توجهی بین دولت و این سازمان وجود دارد که باید حل‌وفصل شود.ج) تسویه بدهی‌های دولت در 5 سال گذشته:گرچه تلاش‌هایی برای تسویه بدهی‌ها صورت گرفته، اما هستفاده از ابزارهایی چون واگذاری بنگاه‌ها باعث گردیده صندوق‌ها از مأموریت اصلی خود منحرف شوند. این انحراف بر عملکرد تخصصی صندوق‌ها و ذی‌نفعان آن‌ها اثر منفی گذاشته هست.ارزیابی محتوایی عملکرد فصل پنجم قانون برنامه هفتم پیشرفتفصل پنجم قانون برنامه هفتم پیشرفت، احکامی را برای حل بحران صندوق‌های بازنشستگی مصوب کرده هست. شامل آن‌ها تادیه دیون دولت به سازمان تأمین اجتماعی و صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر هست. بررسی‌ها نشان می‌دهد دیون سازمان تأمین اجتماعی در سال 1403 تا حد زیادی پرداخت گردیده، اما درباره صندوق بیمه روستاییان گزارشی ارائه نگردیده هست.انتهای پیام/