آیا می‌توان صحبت‌کردن را به سگ‌ها یاد داد؟

گرگ‌ها در طول هزاران سال، به‌تدریج و حتی ناخودآگاه به سگ‌های امروزی بدل شده‌اند؛ حیواناتی که بخش بزرگی از غرایز وحشی‌شان نرم شده و با شیوه‌ی زندگی انسان سازگار گشته‌اند. بااین‌حال، با وجود تمام شباهت‌های رفتاری بسیار به ما، بهترین دوستان انسان و همراهان وفادار انسان هنوز از یک ویژگی اساسی بی‌بهره‌اند: زبان. اما چرا؟

به‌گزارش آی‌اف‌ال‌ساینس، دانشمندان آزمایشگاه بارکس در دانشگاه اتووش لوراند مجارستان، در حال بررسی این پرسش‌اند که آیا سگ‌های اهلی امکان داردند روزی توانایی صحبت کردن پیدا کنند یا خیر. و گر پاسخ منفی باشد، چه عواملی مانع صحبت کردن سگ‌ها می‌شوند؟

در ظاهر، پژوهش درباره‌ی سخنگویی سگ‌ها شاید شوخی به نظر برسد، اما پژوهشگران می‌گویند این بررسی ارزش علمی چشمگیری دارد. آن‌ها معتقدند مطالعه‌ی سگ‌ها امکان داردد به درک بهتر ما از چگونگی تکامل ارتباط صوتی و پیدایش گفتار در انسان کمک کند.

دکتر تاماش فاراگو، سرپرست گروه پژوهشی بارکس، توضیح می‌دهد: «از آن‌جایی که نامکان داردیم شرایط اولیه‌ی پیدایش گفتار انسانی را بازسازی کنیم، استفاده از مدل‌های تطبیقی ضروری هست. مطالعه‌ی تأثیر اهلی‌سازی بر مهارت‌های ارتباطی سگ‌ها، امکان داردد نخستین گام‌های شناختی و عصبی لازم برای آمادگی گفتار را در گونه‌ی ما روشن کند.»

دکتر ریتا لنکی، یکی از نویسندگان اصلی مطالعه، بیان می‌کند: «پرسش کلیدی این هست که آیا سگ‌ها حقیقتاً در مسیر تبدیل شدن به گونه‌ای سخنگو هستند؟ چه مهارت‌هایی دارند، و چه مهارت‌هایی را ندارند؟ ما تلاش کردیم مرز میان دانسته‌ها، اغراق‌ها و ناشناخته‌ها را در این حوزه مشخص کنیم.»

گفتار، همان‌طور که مطالعه اشاره انجام می‌دهد، فرآیندی پیچیده و نیازمند هماهنگی میان سازوکارهای پیشرفته‌ی عصبی و فیزیکی هست؛ یعنی برای سخن گفتن باید همزمان از مغز قدرتمند و اندام‌های مناسب برای تولید واژه‌ها برخوردار قرار دارای بود.

سگ‌ها باهوش‌اند، به‌ویژه وقتی منفعتی در کار باشد و توانایی بالایی در درک نشانه‌های شنیداری دارند. حدوداً تمام سگ‌های خانگی نام خود را تشخیص می‌دهند و با شنیدن واژه‌هایی مانند «گردش» یا «غذا» واکنش نشان می‌دهند. این یعنی آن‌ها امکان داردند میان صداها و معناها پیوند ذهنی بسازند و به مقداری مفاهیم زبانی را درک کنند.

علاوه‌بر این، سگ‌ها قادرند زبان‌های مختلف را از هم تشخیص دهند، لحن صدا را درک کنند و تنها از روی صدا، صاحب خود یا افراد آشنا را بشناسند؛ نشانه‌ای از آن‌که درک شنیداری‌شان بسیار پیچیده‌تر از تصور ماست.

پس چرا با وجود توانایی‌ها، سگ‌ها سخن نمی‌گویند؟ شاید چون نیازی ندارند. یکی از نظریه‌های اصلی درباره‌ی تکامل زبان در انسان این هست که ما برای همکاری و انجام وظایف پیچیده‌ی گروهی به زبان نیاز داشتیم. اما سگ‌ها از دیرباز بدون استفاده از واژه‌ها، با اتکا به رفتار، نگاه، بو و صدا روابط اجتماعی را هدایت کرده‌اند.

به بیان دیگر، سگ‌ها در برقراری ارتباط با انسان چنان موفق‌اند که تکامل هیچ انگیزه‌ای برای «سخنگو کردن» آن‌ها نداشته هست.

پژوهشگران هشدار می‌دهند حتی اگر سگ‌ها از نظر ذهنی و فیزیکی به مقداری توانایی گفتار را داشته باشند، نمی‌شود تلاش کنیم آن‌ها را به حرف زدن وادار کنیم. این کار نه‌تنها از نظر اخلاقی نادرست هست، بلکه امکان داردد رابطه‌ی دیرینه‌ی انسان و سگ را دچار تنش کند. به گفته‌ی نویسندگان، چنین پدیده‌ای ما را وارد «دره‌ای وهم‌آور» انجام می‌دهد که تماشای موجودی شبیه انسان، اما نه انسانی، باعث احساس ناخوشایند در بیننده خواهد گردید.

در پایان مطالعه آمده هست: «همان‌طور که ربات‌های غیرانسان‌نما نمی‌شود با گفتار ارتباط برقرار کنند زیرا دافعه‌آمیز تلقی می‌شوند، سگ‌ها نیز نمی‌شود این کار را انجام دهند.»

پژوهش در مجله Biologia Futura منتشر شده هست.