به گزارش پول و تجارت، زمزمه گران شدن بنزین این روزها باز هم شنیده می شود. ورود ایران به دوره جدیدی از فشارهای تحریمی این احتمال را جدی تر کرده هست.
طباطبایی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور نیز روز گذشته تاکید کرد بنزین در ایران بسیار ارزان هست و اصلاح قیمت آن ضرورت دارد. او با وجود تأکید بر لزوم افزایش نرخ سوخت بیان کرد احتمال وقوع گرانی بنزین در سال جاری را کم می‌داند.
اما آیا واردات بنزین در دوران بازگشت تحریم‌های شورای امنیت با مشکل مواجه خواهد گردید؟ آیا فضا برای گران شدن بنزین در صورت ورود دولت به اصلاحات اقتصادی فراهم هست؟
در این باره علی‌اصغر صادقی مجرد، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در گفتگو با اقتصادنیوز بیان میکند: « افزایش قیمت بنزین در شرایط فعلی چندان محتمل نیست و نوسان قابل‌توجهی در بازار دیده نمیشود.»
او معتقد هست تا زمانی که ساختارهای اساسی حوزه انرژی اصلاح نشود و جلسات شورای عالی انرژی که در 20 سال گذشته تاکنون کمتر از 20 بار جلسه برگزار کرده هست، به صورت مداوم برای بحران اصلی کشور، یعنی بحران انرژی برگزار نشود، هرگونه تصمیم برای تغییر قیمت سوخت میتواند تبعات جدی اقتصادی و اجتماعی داشته باشد.
گفتگوی پول و تجارت را با علی‌اصغر صادقی مجرد را در می‌خوانید.
*****
*آقای صادقی! با شدت گرفتن تحریم‌‌ها، و فشارهای اقتصادی که پیش بینی می شود برخی تحلیلگران از ضرورت اصلاحات اقتصادی سخن می گویند و تاکید آنها بر اصلاح بر خی قیمت ها از جمله قیمت حامل های انرژی است. براین اساس آیا احتمال افزایش قیمت بنزین وجود دارد؟
قراردادهای بنزین به طور عمومی قراردادهای ترم و اسپات هست، یعنی کسی که نمی‌‌رود یک کشتی بنزین بخرد، بعد بگوید شاید روز آتی قیمت بالا برود. این رفتار در بازار انرژی معنا ندارد؛ بلکه برایش یک منطق و ترم مشخص وجود دارد. نکته دوم اینکه، بالاخره حتما دو تا چهار درصد هزینه خرید غیرمستقیم به قیمت خرید بنزین اضافه میشود؛ چون تا روز گذشته به صورت مستقیم خرید بنزین انجام می‌‌گردید، اما حالا باید یک عدد اضافه هم پرداخت شود. با این حال، من نوسان خاصی در شرایط فعلی نمی‌‌بینم.
دولت بنزین را می‌خرد و احتمالا منابعی در میتواند که آن را به تهاتر تبدیل انجام می‌دهد. یعنی می‌گویند من این مقدار پول دارم، در ازایش بنزین بدهید. مگر اینکه بخش خصوصی بخواهد وارد شود و خودش اقدام به خرید بنزین کند که به طور طبیعی شرایط متفاوت خواهد قرار دارای بود. بنابراین بعید می‌دانم تفاوت چشمگیری رخ دهد.
ارائه مجوز به چند شرکت خصوصی برای واردات بنزین
*پس این امکان وجود دارد بخش خصوصی وارد عمل شود و اقدام به خرید بنزین کند؟
بله، الان دولت تمایل دارد بخش خصوصی در این حوزه به خصوص در زمینه واردات بنزین سوپر وارد میدان شود. البته این تمایل دوطرفه هست؛ هم دولت علاقه‌‌مند هست و هم بخش خصوصی. تا جایی که اطلاع دارم، به چندین شرکت بزرگ مجوز فعالیت در این حوزه داده شده هست. اما نکته اصلی اینجاست که الان بنزین معمولی تقریبا لیتری 30 هزار تومان تمام خواهد گردید و بنزین سوپر احتمالاً باید بین 38 تا 40 هزار تومان باشد.
چندین جایگاه های بخش خصوصی با مشکلاتی مثل پرت تبخیر، قطعی سامانه و خرابی کارت‌‌ها مواجه هستند؛ آیا چنین جایگاهی میتواند بنزین را با قیمت 37 یا 38 هزار تومان بفروشد؟ چون سیاست‌گذاری کلانی برای آن وجود ندارد، نمی‌‌توان به بخش خصوصی بیان کرد خودت بفروش؛ چون این کالا مثل آووکادو نیست که تعزیرات یا وزارت جهاد کشاورزی در قیمت‌‌گذاری‌‌اش دخالت نکنند.
اگر یارانه گازوئیل به رانندگان پرداخت نشود...
در یک جایگاه، دو نازل وجود دارد؛ یکی بنزین ۱۵۰۰ تومانی و دیگری ۳۸ هزار تومانی. طبیعی هست مردم واکنش نشان می‌‌دهند. بنابراین به نظر من، باید ریشه‌ای‌‌تر با موضوع برخورد کرد. یا باید قیمت بنزین اصلاح شود و ما به تفاوت یارانه آن به مردم بازگردد، یا اینکه مثلاً فقط در حوزه دیزل اقدام کنند. مثلاً بگویند هر راننده‌‌ای که کامیون بالای ۳۰ سال دارد آن را تحویل دهد تا کامیون نو دریافت کند.
من خودم یک بار حساب کردم، اگر یارانه گازوئیل را به مدت دو تا دو سال و نیم به رانندگان پرداخت نکنند، تقریبا کل کامیون‌‌های بالای ۱۵ سال کشور را می‌‌توان با هزینه بسیار کمتر جایگزین کرد.
تولید بنزین چقدر برای دولت تمام می شود؟
*در صورت قطعی شدن این تصمیم یعنی افزایش قیمت بنزین، در قالب اصلاحات اقتصادی چقدر ضرورت دارد بسته‌های حمایتی تعریف شود تا شوک اقتصادی جدید به مردم وارد نشود؟
نفت بر اساس قانون اساسی جزو انفال هست، یعنی متعلق به مردم هست و دولت به نیابت از مردم سر یک میدان نفتی رفته هست و منابع حاصل از نفت را مدیریت میکند. دولت با بودجه عمومی، میدانهای نفتی را توسعه داده، پالایشگاه ساخته و تولید انجام داده هست. حتی پالایشگاه تهران با بودجه عمومی ساخته شده و کل زنجیره پالایش و پخش، دولتی هست. فقط یک عده به عنوان کارمند دولت در این حوزه فعالیت می‌کنند و حقوق و دستمزد می‌گیرند. از نگاه انفال، بنزین بیشتر از لیتری سه هزار تومان هم برای دولت در نمی‌آید؛ البته وقتی از نگاه شرعی به موضوع نگاه کنیم.
اما وقتی از بعد اقتصادی به موضوع نگاه می‌کنیم، اگر بنزین سه هزار تومان شود مردم هم در مصرف بنزین صرفه‌جویی نمی‌کنند و خودروساز هم خودروی با ظرفیت کمتر نمی‌آورد. مثلاً اگر عربستان بنزین گران‌‌تر از ایران دارد، دلیلش این هست که مکانیزم تولید و توسعه منابع متفاوت هست. فرض کنید پولی که میدان نفتی عربستان را توسعه می‌دهد ، پالایشگاه می‌سازد و بنزین تولید انجام می‌دهد از تگزاس اویل آمریکاست. یعنی یک کشور خارجی گفته پول می‌دهم، پالایشگاه می‌سازم و پمپ بنزین هم می‌سازم. اما در ایران، کل زنجیره اکتشاف تا توزیع در جایگاه‌ها دولتی هست. وقتی همه چیز انفال و برای مردم هست، از نظر شرعی دچار مشکل می‌شویم. پارادوکسی در این میان وجود دارد که باعث خواهد گردید قیمت بنزین افزایش نیابد؛ ما برای تولید بنزین، پول را که از کشور خارجی نگرفته‌ایم که میدانهای نفتی را توسعه دهیم؛ بلکه پولی که قرار قرار دارای بود برای مردم رفاهیات شود، به پالایشگاه تبدیل شده بعد همان پالایشگاه را با پول مردم ساخته‌ایم.
نفت هم برای همین مردم هست که به پالایشگاه می‌رود، بعد سوخت را با قیمت حدود 40 هزار تومان به آنها می‌فروشیم. این موضوع، منطق شرعی و عقلی ندارد و برای همین اختلاف نظر وجود دارد.
چرا شورای عالی انرژی تشکیل نمیشود؟
*قرار بود ستاد تحولی در دولت برای بنزین، گازوئیل و گاز راه‌اندازی شود. آیا این ستاد فعال شد؟
نه، چنین چیزی به این شکل وجود ندارد. اجرای چنین برنامه‌‌ای مستلزم ساختار مشخص در سازمان برنامه و بودجه هست. از یک طرف ما یک شورای عالی انرژی داریم، از طرف دیگر یک سازمان عالی انرژی هم باید تشکیل شود که هم‌اکنون در دولت متوقف هست. اساسا مشکل ما هم همین موضوع هست که باید ذیل معاون رئیس جمهور این سازمان اعلام موجودیت کند . اتفاقا تشکیل این سازمان در قانون برنامه هفتم توسعه هم هست.
چرا این تکلیف برنامه هفتم توسعه که بر اساس آن وزارتخانه های نیرو، نفت، سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت و سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر باید ذیل این معاونت بیایند، عملیاتی نمیشود؟ اشکال اینجاست. در واقع ما یک به هم ریختگی داریم که تا زمانی که آن معاونت در حوزه انرژی شکل نگیرد، هر ساختاری درست کنند، حتما شرایط بدتر می شود.
درباره تخم مرغ هفته‌ای یکبار جلسه برگزار میشود، اما درباره انرژی نه
توقع این قرار دارای بود که آقای رئیس‌جمهور که بیان میکند قانون برایش مهم هست و قانونمند هست، برنامه هفتم را اجرا کند. چرا سازمان انرژی را که تکلیف برنامه هفتم هست، تشکیل نمی‌دهند. در واقع هر سال که این سازمان تشکیل نمیشود یک تخلف هست. حتی سرچ کنید ببینید شورای عالی انرژی کشور که رئیس آن رئیس‌جمهور هست در ۲۰ سال گذشته کمتر از ۲۰ بار تشکیل جلسه داده هست. یعنی کشوری که مسئله اصلی‌اش انرژی هست، شورای عالی انرژی‌اش زیر 20 بار تشکیل شده هست. مگر خواهد گردید مسئله اصلی کشور را حل کرد وقتی شورای عالی انرژی جلسه‌ای برگزار نمی‌کند؟
حتی به تکالیف برنامه هفتم در این باره عمل نشده هست. مگر خواهد گردید موضوعات کلیدی کشور را به خصوص در حوزه انرژی در یک جلسه 45 دقیقه‌ای حل کرد؟ دیوان محاسبات به عنوان مسئول تفریغ بودجه کشور باید پیگیر این موضوع باشد. سازمان بازرسی کشور باید بررسی کند و ببینید چرا جلسات شورای عالی انرژی تشکیل نمیشود؟ چرا مصوبه ندارد؟ معاون اول رئیس‌جمهور درباره تخم‌مرغ هفته‌ای یکبار جلسه برگزار انجام می‌دهد، اما در مورد انرژی کسی جلسه‌ای تشکیل نمی‌دهد.
بنابراین تا زمانی که معاونت انرژی در سطح ریاست جمهوری شکل نگیرد و ساختار مشخصی برای نظارت و هماهنگی وجود نداشته باشد، هیچ طرحی قابل اجرا نیست.
*از دیدگاه شما با توجه به اوج گرفتن تحریم‌‌ها، وضعیت تأمین بنزین چگونه است؟
بنزین، خرده‌فروشی و عمده‌فروشی و کشتی‌های 13 هزار تنی تا 400 هزار تنی دارد. اما مسئله اصلی که تجارت آن سخت هست، نفت خام هست. با این حال، بنزین میتواند در مسیرهای متعدد جابه‌جا شود. تا زمانی که نقدینگی کشور برای خرید بنزین وجود داشته باشد، تأمین آن حتی در این شرایط تحریم مشکل ساز نیست. حتی همین الان بخش مازاد بنزین با قیمت ۲۵ هزار تومان وارد میشود و از این بابت مشکلی وجود ندارد.
دیدگاه‌ها