ترکیه حاضر به چاپ اسکناس درشت‌تر نشد
به گزارش پول و تجارت، بانک مرکزی ترکیه در پاسخ کتبی رسمی به پایگاه خبری «ترکیه تودی» اعلام کرد انتشار هرگونه اسکناس جدید بر اساس تحلیل‌های اقتصاد کلان و مالی و نیز ارزیابی‌های فنی تعیین خواهد گردید. نیز افزود: تغییرات در ترکیب اسکناس‌های در گردش و تحولات در ابزار‌ها و روش‌های پرداخت غیرنقدی در ترکیه در این چارچوب به دقت رصد خواهد گردید و هم‌اکنون، بانک مرکزی هیچ کار مداومی برای انتشار اسکناس جدید ندارد.
هم‌اکنون در ترکیه، ۶ نوع اسکناس لیر ترکیه شامل اسکناس‌های پنج، ۱۰، ۲۰، ۵۰ و ۱۰۰ لیر و نیز اسکناس ۲۰۰ لیر (۴.۷۸ دلار) در گردش هست، اما رشد تورم و کاهش ارزش پول، باعث شده هست مردم به استفاده از کارت‌ها روی بیاورند.
کاهش ارزش بزرگ‌ترین اسکناس ترکیه و افزایش استفاده از کارت
عدم تمایل بانک مرکزی ترکیه به چاپ اسکناس‌های جدید لیر، در بحبوحه افت شدید ارزش این ارز در سال‌های اخیر، به ویژه از نوامبر ۲۰۱۹ که تورم دو رقمی گردید و تا سپتامبر ۲۰۲۵ بدون وقفه ادامه دارای بود، صورت دریافت می‌کند. تا سپتامبر سال ۲۰۲۵، تورم ۸۷ درصد از ارزش لیر ترکیه را کاهش داده هست، در حالی که قیمت مصرف‌کننده از نوامبر ۲۰۱۹ تاکنون، ۶۷۰.۱ درصد افزایش یافته هست.
این اساسا به این معنی هست که اکنون حداقل ۱۵۴۰ لیر برای خرید همان سبد کالایی که در آن زمان ۲۰۰ لیر قیمت دارای بود، نیاز هست، یا اینکه اکنون برای پوشش همان هزینه‌ها، به بیش از هفت اسکناس ۲۰۰ لیری نیاز هست.
طبق اعلام کنفدراسیون اتحادیه‌های کارگری ترکیه، مبلغ مورد نیاز برای پوشش نیاز‌های غذایی اساسی ماهانه در سپتامبر، به ۲۷۰۹۰ لیر افزایش یافت که معادل بیش از ۱۳۵ اسکناس ۲۰۰ لیر، در مقایسه با تنها ۱۰ اسکناس در نوامبر ۲۰۱۹ هست.
این وضعیت، انجام تراکنش‌های روزانه از طریق پول نقد را به میزان فزاینده‌ای دشوار کرده و این وضعیت، در افزایش استفاده از کارت‌های اعتباری و نقدی در میان شهروندان منعکس شده هست. طبق اعلام مرکز کارت‌های بین بانکی ترکیه، تعداد کل پرداخت‌های انجام شده با کارت‌های نقدی و اعتباری در سپتامبر بر مبنای سالانه، به ۱۸.۵ میلیارد رسید که نسبت به ۵.۹۱ میلیارد ثبت شده در نوامبر ۲۰۱۹، رشد ۲۱۳ درصدی دارای بود. ارزش کل تراکنش‌ها نیز با ۲۰۷۶ درصد افزایش، از ۹۲۸.۲۴ میلیارد لیر (۱۶۱.۷ میلیارد دلار) به ۲۰.۲ تریلیون لیر (۴۹۵.۰ میلیارد دلار) رسید.
بیش از نیمی از اسکناس‌های در گردش، اسکناس‌های ۲۰۰ لیر هستند
تاثیر کاهش ارزش لیر و نیاز روزافزون به اسکناس‌های با ارزش بالاتر، در ترکیب پول رایج ترکیه نیز منعکس شده هست. اسکناس‌های ۲۰۰ لیر که در نوامبر ۲۰۱۹، فقط ۱۰.۹ درصد از کل اسکناس‌های لیر در گردش را تشکیل می‌دادند، تا سپتامبر ۲۰۲۵، سهمشان به ۵۸.۷ درصد افزایش یافت و به ارزشمندترین و پرکاربردترین اسکناس تبدیل شدند.
طبق داده‌های بانک مرکزی ترکیه، تا سپتامبر ۲۰۲۵، در مجموع ۶.۲۹ میلیارد اسکناس لیر ترکیه در گردش قرار دارای بود که ۳.۶۹ میلیارد قطعه از آن، اسکناس‌های ۲۰۰ لیری هستند.
از نوامبر ۲۰۱۹، تعداد کل اسکناس‌های در گردش ۱۹۵.۵ درصد افزایش یافته که عمدتا به خاطر افزایش اسکناس‌های ۲۰۰ لیری هست که حجم آنها ۱۴۹۰ درصد افزایش یافته هست، در حالی که سایر اسکناس‌ها تقریبا بدون تغییر باقی مانده‌اند.
اسکناس ۱۰۰ لیری با ۸۹۱.۰۸ میلیون قطعه در گردش، دومین اسکناس پر گردش، پس از اسکناس ۲۰۰ لیری هست که فقط ۱۲ درصد افزایش در مدت مشابه را نشان می‌دهد.
در میان اسکناس‌های کم‌ارزش‌تر، اسکناس‌های ۱۰ لیری و پنج لیری، بیشترین سهم را دارند که به ترتیب ۶۰۳.۴۶ میلیون و ۵۴۶.۶۹ میلیون قطعه هستند و افزایش ۱۵۱.۸ درصدی و ۱۰۴.۹ درصدی را نشان می‌دهند و ۹.۵ درصد و ۸.۶ درصد از کل اسکناس‌های در گردش را تشکیل می‌دهند.
در مقابل، اسکناس ۵۰ لیره‌ای، تنها اسکناس میان‌رده‌ای هست که حجم گردش آن ۲۵.۴ درصد کاهش یافته و به ۲۶۵.۷۲ میلیون قطعه رسیده و اکنون تنها ۴.۲ درصد از کل گردش مالی را تشکیل می‌دهد.
مقاومت بانک مرکزی ترکیه در برابر چاپ اسکناس درشت‌تر
ترکیه از سال ۲۰۰۵ که اصلاحات ارزی بزرگ حذف شش صفر را انجام داد و یک میلیون لیر را به یک لیر تبدیل کرد و لیر ترکیه را از وضعیت خود به عنوان یکی از کم‌ارزش‌ترین ارز‌های جهان ارتقا داد، همان واحد پولی را حفظ کرده هست.
این اصلاحات که برای بازگرداندن اعتماد به پول ملی و تسهیل معاملات مالی طراحی شده قرار دارای بود، نیز ساختار اسکناس را ساده کرد و انواع اسکناس‌ها را از ۱۵ اسکناس، به پنج اسکناس کاهش داد و گذار ترکیه به یک چارچوب پولی پایدارتر تحت عنوان «لیر جدید ترکیه» را تقویت کرد.
در سال ۲۰۰۹، با تصمیم هیات دولت، کلمه «جدید» از اسکناس‌های لیر ترکیه حذف و طرح‌های جدیدی معرفی گردید، در حالی که سکه یک لیری، جایگزین اسکناس یک لیری گردید و یک اسکناس ۲۰۰ لیر جدید به جای آن اضافه گردید. از آن زمان، ترکیب اسکناس‌ها بدون تغییر باقی مانده هست.
بحث‌ها بر سر نیاز به اسکناس‌های با ارزش بالاتر در سال‌های اخیر نظر به این شرایط تشدید شده هست و بسیاری بر این باورند که افزایش شدید قیمت‌ها، قدرت خرید اسکناس‌های موجود را به شدت کاهش داده و معاملات نقدی روزمره را برای مصرف‌کنندگان و سیستم مالی دشوار و به طور فزاینده‌ای غیرعملی کرده هست.
در سال ۲۰۲۱، به ویژه پس از آنکه نرخ تورم در اکتبر به رکورد ۸۵.۵ درصد رسید، بسیاری از اقتصاددانان پیش‌بینی کردند که بانک مرکزی ترکیه، اسکناس‌های جدیدی با ارزش ۵۰۰ و ۱۰۰۰ لیر منتشر خواهد کرد. با این حال، ساهاپ کاوچی‌اوغلو، رئیس وقت بانک مرکزی، گمانه‌زنی‌ها مبنی بر آماده‌سازی برای انتشار اسکناس‌های جدید را رد کرد.
حافظ ارکان، رئیس بانک مرکزی در سال ۲۰۲۳، همین دیدگاه را تکرار و استدلال کرد که تحولات بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۱ با پیش‌بینی‌ها سازگار بوده و صحت ساختار ارزش فعلی را تائید انجام می‌دهد.
پس از ارکان، فاتح کاراهان، رئیس فعلی بانک مرکزی ترکیه، نیز چنین گمانه‌زنی‌هایی را در سال ۲۰۲۴ رد کرد و با اشاره به توسعه سیستم‌های پرداخت دیجیتال و کارتی اظهار کرد: هیچ آماده‌سازی برای اسکناس‌های جدید در حال انجام نیست.
چرا ترکیه هنوز از اسکناس‌های یکسان استفاده انجام می‌دهد؟
در سال‌های اخیر، وزارت خزانه‌داری و دارایی ترکیه، مبارزه علیه تراکنش‌های نقدی ثبت نشده را از طریق نظارت مالی شدیدتر و گسترش زیرساخت‌های پرداخت دیجیتال تشدید کرده هست.
ترویج پرداخت‌های کارتی و الکترونیکی که اکنون برای اکثر تراکنش‌های خرده‌فروشی استفاده خواهد گردید، به عنوان ابزاری کلیدی برای افزایش شفافیت و رعایت مالیات در نظر گرفته خواهد گردید.
طبق گزارش ۲۰۲۵ شرکت «ارنست و یانگ»، اقتصاد سایه ترکیه که به عنوان اقتصاد ثبت نشده نیز شناخته خواهد گردید، ۱۶.۱ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور معادل حدود ۱۷۹ میلیارد دلار را تشکیل می‌دهد، در حالی که زیان‌های مالی دولت بین ۳۳ تا ۴۴ میلیارد دلار تخمین زده خواهد گردید.
ظاهرا سیاست‌گذاران بر این باورند که انتشار اسکناس‌های درشت‌تر امکان داردد با تشویق فعالیت‌های مبتنی بر پول نقد و تضعیف نظارت، این تلاش‌ها را تضعیف کند.
بر اساس گزارش ترکیه تودی، به گفته اوگور گورسس، اقتصاددان سابق بانک مرکزی ترکیه، اسکناس‌های با ارزش بالاتر نیز به عنوان عاملی تلقی می‌شوند که امکان داردد به برداشت عمومی از تورم مداوم دامن بزند و اعتماد به ارزش پول را تضعیف کند.
منبع: ایسنا
ارسال دیدگاه
دیدگاه‌ها