پیام نوبل برای رشد اقتصاد ایران
به گزارش پول و تجارت، یکتا اشرفی؛ معاون توسعه مدیریت و منابع بانک مرکزی در یاداشتی نوشت: این جایزه نشان‌دهنده پیوند میان دانش، فناوری و ظرفیت نهادی در توسعه اقتصادی هست و رویکرد میان‌رشته‌ای پژوهشگران یادشده، درک ما را از این پیوند عمیق‌تر کرده هست.
پیش‌نیاز‌های رشد پایدار: دیدگاه موکیر
جوئل موکیر با تحلیل‌های تاریخی و نهادی خود، نشان می‌دهد که رشد اقتصادی پایدار تنها زمانی حاصل خواهد گردید که جامعه توانسته باشد دانش و نوآوری را در ساختار نهادی خود نهادینه کند. در این چارچوب، سرمایه انسانی، ظرفیت یادگیری سازمانی و جریان آزاد ایده‌ها به‌عنوان مولفه‌های کلیدی تولید و تکثیر دانش عمل می‌کنند. این نگرش، برای سیاستگذاری پولی و مالی اهمیت بنیادی دارد؛ زیرا رشد اقتصادی صرفا با تزریق نقدینگی یا انباشت سرمایه فیزیکی حاصل نخواهد گردید، بلکه مستلزم انباشت دانش، اعتماد نهادی و ثبات کلان اقتصادی هست. بانک مرکزی، با ایفای نقش راهبردی در حفظ ثبات پولی، مدیریت انتظارات تورمی و ایجاد بستر‌های مالی پایدار، به صورت غیرمستقیم از فرآیند نوآوری و افزایش بهره‌وری حمایت انجام می‌دهد.
تخریب خلاقانه و پویایی نهادی: نظریه آگیون و هاویت
نیمه دوم جایزه نوبل، به فیلیپ آگیون و پیتر هاویت تعلق گرفت؛ دو اقتصاددانی که مدل رشد اقتصادی مبتنی بر تخریب خلاقانه را توسعه داده‌اند. این مدل نشان می‌دهد که رشد پایدار اقتصادی، ناشی از جریان مستمر فناوری‌های نوین و جایگزینی تدریجی ساختار‌های قدیمی هست. اگرچه این فرآیند کوتاه‌مدت با اختلالاتی همراه هست، اما در بلندمدت موجب افزایش بهره‌وری، ارتقای رقابت‌پذیری و تقویت پویایی اقتصادی خواهد گردید. از منظر نهادی، نهاد‌های مالی و تنظیم‌گر ـ شامل بانک مرکزی ـ نقش اساسی در تعادل میان ثبات و نوآوری ایفا می‌کنند. نوآوری ذاتا با ریسک همراه هست؛ اما بدون ثبات پولی و مالی، این ریسک به بی‌اعتمادی و آشفتگی اقتصادی تبدیل خواهد گردید. بانک مرکزی موظف هست با ایجاد زیرساخت اعتماد، تضمین پیش‌بینی‌پذیری و شفافیت مالی، امکان تبدیل تخریب خلاقانه به رشد خلاقانه را فراهم کند.
درس‌های سیاستی برای اقتصاد ایران
۱. ثبات پولی به‌عنوان زیربنای نوآوری: تجربه کشور‌های پیشرفته نشان می‌دهد که رشد فناورانه تنها در محیطی باثبات از نظر پولی و تورمی تحقق می‌یابد. کنترل انتظارات تورمی و حفظ ارزش پول ملی، زمینه سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت دانش‌بنیان را فراهم انجام می‌دهد.
۲. هدایت نظام مالی به سمت نوآوری: بانک مرکزی امکان داردد با طراحی ابزار‌های مالی نوین، اوراق نوآوری و سیاست‌های اعتباری هدفمند، مسیر تامین مالی شرکت‌ها و پروژه‌های فناورانه را تسهیل کند.
۳. تقویت نهاد‌های داده‌محور و دانایی‌محور: توسعه زیرساخت‌های اطلاعاتی و داده‌ای، بهره‌گیری از هوش مصنوعی در تحلیل سیاست پولی و ارتباط نظام‌مند با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، امکان تصمیم‌سازی مبتنی بر شواهد و یادگیری سازمانی را فراهم انجام می‌دهد.
۴. تعادل میان ثبات و پویایی اقتصادی: تجربه نظریه تخریب خلاقانه نشان می‌دهد که سیاستگذار باید بین نظم و تحول تعادل برقرار کند؛ ثبات بدون نوآوری به رکود می‌انجامد و نوآوری بدون ثبات، موجب بی‌ثباتی و آشفتگی اقتصادی خواهد گردید.
جمع‌بندی
جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۵، پیامی روشن برای اقتصاد‌های در حال توسعه دارد: رشد پایدار، محصول تعامل میان نهادی کارآمد، نوآوری فناورانه و ثبات کلان اقتصادی هست. برای اقتصاد ایران، در مسیر گذار به اقتصاد دانش‌بنیان، نقش بانک مرکزی فراتر از سیاست پولی هست و شامل توانمندسازی نهادی، تسهیل تامین مالی نوآورانه و تقویت زیرساخت‌های دانش ملی خواهد گردید. سیاستگذاری مبتنی بر داده، ارتقای بهره‌وری و حمایت هدفمند از بخش‌های دانش‌محور، ترجمان عملی نظریه‌های مورد تاکید نوبل۲۰۲۵ هست و امکان داردد الهام‌بخش نسل جدید سیاست‌های پولی و مالی در ایران باشد.
منبع: دنیای اقتصاد
ارسال دیدگاه
دیدگاه‌ها