خداحافظ رفیق قدیمی؛ مروری بر فرازونشیب‌های ۱۰ ساله ویندوز ۱۰

۲۴ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۲ مهر ۱۴۰۴) پایان یک دوران رسماً فرارسید. مایکروسافت سرانجام به پشتیبانی از ویندوز ۱۰، سیستم‌عاملی که برای یک دهه بر کامپیوترهای شخصی جهان حکمرانی می‌کرد و به یکی از محبوب‌ترین نسخه‌های تاریخ تبدیل گردید، خاتمه داد. این تصمیم در حالی گرفته گردید که طبق آمار، نزدیک به نیمی از کاربران ویندوز هنوز به این نسخه وفادارند و تمایلی (یا توانی) برای مهاجرت به ویندوز ۱۱ ندارند.

ویندوز ۱۰ که روزی برای اصلاح فاجعه‌ی ویندوز ۸ آمده قرار دارای بود، خود به معیاری برای موفقیت تبدیل گردید؛ آن‌قدر موفق که حتی جانشینش، ویندوز ۱۱، نتوانست به‌سادگی کاربران را به کوچ ترغیب کند. اکنون، با توقف آپدیت‌های امنیتی رایگان، میلیون‌ها کاربر در برابر تهدیدهای جدید آسیب‌پذیر می‌شوند و مایکروسافت با چالش بزرگ قانع‌کردن آن‌ها برای حرکت به سوی آینده‌ای مبتنی بر هوش مصنوعی روبروست.

باورش سخت هست ولی انگار همین روز گذشته قرار دارای بود که عجله داشتیم در برنامه‌ی ویندوز اینسایدر ثبت‌نام کنیم تا پیش‌نمایش سیستم‌عامل جدید را زودتر ببینیم. اولین نسخه هم حدوداً همان ویندوز ۸ قرار دارای بود که منو استارت به آن اضافه شده قرار دارای بود. درواقع، بیشتر عناصری که قرار قرار دارای بود پایه‌های ویندوز ۱۰ را شکل دهند تا ماه ژانویه ۲۰۱۵ هنوز معرفی نشده بودند.

بین اول اکتبر ۲۰۱۴ تا ۲۹ جولای ۲۰۱۵ (۹ مهر ۱۳۹۳ تا ۷ مرداد ۱۳۹۴)، مایکروسافت مجموعه‌ی کاملی از نسخه‌های اولیه‌ی نرم‌افزارهای و اپلیکیشن‌های ویندوز جدید را منتشر کرد که هرکدام از آن‌ها، به بحث داغ روز تبدیل شدند.

در آن روزها ویندوزفون‌ در آستانه‌ی شکست‌خوردن قرار دارای بود و کاربران از ویندوز ۸ به‌عنوان فاجعه‌ای نابخشودنی یاد می‌کردند. حتی صفحه‌نمایش لمسی و رابط کاربری جدید، توسعه‌دهندگان را به صرافت ساخت برنامه‌های جدید ویندوزی نمی‌انداخت.

درمقابل، عمر ویندوز ۷ کم‌کم به‌پایان می‌رسید و مایکروسافت به‌زودی با مشکلاتی مشابه پایان راه ویندوز XP مواجه می‌شد: مردم شاید سیستم‌های خود را ارتقا نمی‌دادند؛ چون همان نسخه‌ی فعلی به حد کافی خوب کار می‌کرد.

برنامه‌های Metro که بعداً با برنامه‌های UWP جایگزین شدند، مانند سایر اپلیکیشن‌های داخلی ویندوز کار می‌کردند؛ البته UWP به‌تنهایی تغییر بزرگی محسوب می‌شد. مایکروسافت قصد دارای بود از قدرت خود در بازار دسکتاپ استفاده کند و از توسعه‌دهندگان بخواهد برنامه‌هایشان را به اپلیکیشن‌های «یونیورسال» تبدیل کنند: برنامه‌هایی که طراحی واکنش‌گرایی داشته باشند و بسته به رابط کاربری مقیاس‌پذیر شوند. به‌عبارت ساده‌تر، مایکروسافت می‌خواست برنامه‌های دسکتاپ روی گوشی‌های هوشمند هم کار کنند.

ابتکار «Bridges» هم راه دیگری برای کم‌کردن شکاف اپلیکیشن‌ها در پلتفرم‌های مختلف محسوب می‌شد. هدف Bridges کمک به توسعه‌دهندگان در اجرای برنامه‌هایشان از پلتفرم‌هایی چون اندروید و iOS در اکوسیستم ویندوز قرار دارای بود. بخش مربوط به برنامه‌های اندرویدی که پروژه‌ی Astoria نام دارای بود، پیش از انتشار عمومی ویندوز ۱۰ حذف گردید؛ اما در نسخه‌های آزمایشی و پیش‌نمایش این سیستم‌عامل کار می‌کرد.

ویندوز ۱۰ در ۲۹ جولای ۲۰۱۵ (۷ مرداد ۱۹۹۴) به‌عنوان ارتقای رایگان دردسترس همه‌ی کاربرانی قرار گرفت که از ویندوز ۷ یا ویندوز ۸/۱ استفاده می‌کردند. مایکروسافت قول داده قرار دارای بود بعداً ویندوزفون‌هایی که از نسخه‌ی ۸٫۱ استفاده می‌کردند، به‌رایگان به‌روزرسانی کند.

بااین‌همه، اوضاع چندینان خوب پیش نرفت. مشکل این قرار دارای بود که مایکروسافت شدیداً به همه فشار می‌آورد تا به‌روزرسانی رایگان را انجام دهند. به‌هر‌حال، یکی از اهداف شرکت این قرار دارای بود که از رقابت با خودش دست بکشد و تمام کاربران ویندوز را به جدیدترین نسخه‌ی ویندوز بیاورد.

شاید حتی یادتان باشد که عده‌ای از کاربران می‌گفتند صبح بیدار شده‌اند و ویندوز ۱۰ را روی سیستم خود دیده‌اند، بدون اینکه کار خاصی در این زمینه انجام داده باشند.

مهم‌تر از همه، ویندوز ۱۰ هنوز آماده نبود. قرار قرار دارای بود این سیستم‌عامل پاییز آن سال منتشر شود؛ اما سازندگان اصلی تجهیزات عجله داشتند که ویندوز جدید هرچه زودتر روی سیستم‌ها برود؛ به‌همین‌دلیل، ما پیش از موعد واقعی، نسخه‌ای نابالغ ویندوز ۱۰ را دریافت کردیم.

ویندوز ۱۰ نسخه‌ی ۱۵۱۱ (تعجب نکنید. دو رقم اول شماره‌ی نسخه، نشان‌دهنده‌ی سال و دو رقم دوم نشان‌دهنده‌ی ماه بود) عمدتاً به‌روزرسانی کامل و رضایت‌بخشی محسوب می‌شد. حالا سیستم‌عامل از قابلیت‌های جالبی بهره می‌برد؛ مثلاً اپلیکیشن‌های سه‌گانه‌ی اسکایپ برای پیام‌رسانی و تماس‌های تلفنی و تماس‌های ویدئویی.

اسکایپ در اصل قرار قرار دارای بود با سیستم‌عامل ادغام شود؛ ولی بسیاری از کارشناسان و حتی کاربران این حرکت را اقدامی رادیکال ارزیابی کردند. ازاین‌رو، مایکروسافت به‌تدریج در نسخه‌های بعد دور این تصمیم خود خط کشید.

همه‌ی این محصولات با ایراداتی همراه بودند. برای مثال، در سرفیس‌ها مایکروسافت برای اولین‌بار از تراشه‌های اسکای‌لیک اینتل استفاده کرده قرار دارای بود که مشکلات زیادی در مدیریت انرژی دارای بود. به‌همین‌دلیل، این شرکت در سال‌های بعد در به‌کارگیری تراشه‌های جدید بیش‌ا‌زحد احتیاط به‌خرج می‌داد. درباره‌ی گوشی‌های لومیا هم که گفته می‌شد «بعداً» آپدیت ویندوز ۱۰ موبایل را دریافت می‌کنند، چنین اتفاقی نیفتاد.

به‌روزرسانی ویندوز ۱۰ موبایل برای دستگاه‌های موجود، ۱۷ مارس ۲۰۱۶ ارائه گردید؛ اما بازهم مشکل دیگری وجود دارای بود. مایکروسافت وعده‌ی خود را مبنی‌بر ارتقای تمامی دستگاه‌های ویندوز فون ۸٫۱ زیر پا گذاشت و حتی بیان کرد که هرگز چنین برنامه‌ای نداشته هست. گروه خاصی از گوشی‌ها با این به‌روزرسانی سازگار بودند که حدوداً شامل همه‌ی دستگاه‌هایی می‌شد که از ابتدا با ویندوز ۸٫۱ عرضه شده بودند.

تنها آپدیتی که برای ویژگی‌های ویندوز در سال ۲۰۱۶ منتشر گردید، به‌روزرسانی Anniversary قرار دارای بود که ۲ آگوست ۲۰۱۶ دردسترس عموم قرار گرفت. ویژگی‌های جدید جالبی مانند Windows Ink، پلتفرمی از ابزارهایی که برای پشتیبانی از قلم ساخته شده قرار دارای بود، در این نسخه معرفی شدند.

مایکروسافت اپلیکیشن جدید Skype UWP را نیز در این به‌روزرسانی معرفی کرد. از همین‌جا قرار دارای بود که ایده‌ی ناکام یکپارچگی ویندوز و اسکایپ کنار رفت.

یکی از اتفاقات مهم دنیای مایکروسافت هم نسبتاً در همین دوران یا شاید کمی زودتر رخ داد: برنامه‌ی ویندوز اینسایدر که پیش‌ازاین تحت رهبری گیب آل قرار دارای بود، به دونا سرکار منتقل گردید. این ماجرا به‌نوبه‌ی خود هیاهوی زیادی به‌دنبال دارای بود؛ زیرا اصولاً ویندوز اینسایدر بخش بسیار مهمی محسوب می‌شد.

گیب آل هواداران زیادی دارای بود. فراموش نکنیم یکی از دلایلی که ویندوز ۱۰ با استقبال زیادی مواجه گردید، این قرار دارای بود که مایکروسافت درخصوص آن روحیه‌ی باز و پذیرایی از خود نشان داد.

سال ۲۰۱۷ مایکروسافت دو آپدیت برای ویندوز ۱۰ منتشر کرد: به‌روزرسانی Creators و به‌روزرسانی Fall Creators. در همین زمان قرار دارای بود که برنامه‌ی Paint 3D وارد بازی گردید. واقعیت این قرار دارای بود که کاربران حس می‌کردند همه‌چیز در ویندوز در حال سه‌بُعدی‌شدن هست!

سال ۲۰۱۶ هنگامی‌که مایکروسافت سرفیس استودیو را معرفی می‌کرد، از توسعه‌ی Windows Mixed Reality هم خبر داد. این هدست‌های واقعیت ترکیبی میکسد به پی‌سی‌های ویندوزی وصل می‌شدند و فقط چندینصد دلار قیمت داشتند؛ درحالی‌که قیمت محصولات مشابه رقبا حداقل دو برابر قرار دارای بود.

قرار قرار دارای بود ویندوزفون‌ محتوای سه‌بعدی ضبط کند و سپس کاربران این محتوا را به Paint 3D انتقال دهند. نیز، امکان استفاده از این آثار در آفیس فراهم می‌شد؛ اما در تمام این مدت کاربران از جایگزین‌شدن برنامه‌های محبوبشان با اپلیکیشن‌های UWP خسته شده بودند.

برنامه‌هایی مانند پینت کلاسیک و خاطره‌انگیزند و نامکان دارد به‌راحتی آن‌ها را کنار گذاشت. در‌واقع، هر حرکتی برای حذف این برنامه‌ها در مقطعی یا شکست می‌خورد یا کاربران را دلسرد انجام می‌دهد. ممکن هست امروز حس کنید استفاده‌ای از Paint 3D نمی‌کنید؛ ولی پینت همچنان جای خودش را دارد.

مایکروسافت در سال ۲۰۱۷ سرانجام میخ آخر را هم به تابوت ویندوز ۱۰ موبایل کوبید. به‌روزرسانی Fall Creators یا نسخه‌ی ۱۷۰۹، از نسخه‌ی Redstone 3 روی کامپیوترهای شخصی ارائه گردید؛ اما برای اولین‌بار ویندوز ۱۰ موبایل از نسخه‌ی متفاوتی منتشر گردید.

این نسخه «Feature2»‌ نام دارای بود و به‌معنای واقعی کلمه، هیچ امکانات و قابلیتی را در خود جای نداده قرار دارای بود. غم‌انگیز به‌نظر می‌رسد؛ اما این نسخه آخرین به‌روزرسانی ویژگی‌های سیستم‌عامل‌ ویندوز فون محسوب می‌شد.

ناگفته نماند که سال ۲۰۱۷ اولین سال قرار دارای بود که مایکروسافت به‌روزرسانی بهاری و پاییزی را در دستور‌کار خود قرار داد؛ الگویی که بعداً رسمیت یافت. آپدیت پاییزی همواره تمرکز بیشتری روی ثبات دارای بود و مدت طولانی‌تری از کسب‌وکارها پشتیبانی می‌کرد؛ گرچه در آن سال حتی «ثباتی» هم وجود نداشت. انتشار ویندوز ۱۰ نسخه‌ی ۱۷۰۹ حقیقتاً فاجعه‌بار قرار دارای بود؛ ولی چرا؟

مایکروسافت هنگام راه‌اندازی برنامه‌ی Windows Insider، اکثر تیم تست محصولات داخلی خود را کنار گذاشته قرار دارای بود. استدلال شرکت هم این قرار دارای بود که چرا باید به عده‌ای پول داد تا بهره‌وری برنامه‌ها را محک بزنند؛ درحالی‌که هواداران مشتاق این کار را به‌رایگان انجام می‌دهند؟ سومین نسخه‌ی برنامه با نام Release Preview برای به‌روزرسانی‌هایی طراحی گردید که آماده‌ی انتشار بودند.

مایکروسافت در به‌روزرسانی Fall Creators از حلقه‌ی Release Preview صرف‌نظر کرد. مدیران شرکت در رویداد سالانه‌ی معرفی سرفیس روی صحنه رفتند و اعلام کردند که آپدیت یادشده بلافاصله برای دانلود دردسترس هست.

طولی نکشید که کاربران متوجه شدند فایل‌هایشان حذف و ماجرا به رسوایی کوتاه‌مدتی تبدیل گردید. شرکت آپدیت Fall Creators ویندوز ۱۰ را کنار گذاشت و ماه نوامبر دوباره آن را منتشر کرد.

از رؤیای استیون سینوفسکی مبنی‌بر اینکه همه‌ی کاربران به لپ‌تاپ‌های هیبریدی که به تبلت تبدیل می‌شدند و ویندوز ۸ روی بیاورند تا تری مایرسون در رأس ویندوز ۱۰، هدف همیشگی مایکروسافت این قرار دارای بود که ویندوز را به پلتفرمی دوست‌داشتنی و جذاب و مدرن تبدیل کند.

تری مایرسون اواخر سال ۲۰۱۸ مایکروسافت را ترک کرد و کاربران تا خیلی وقت چهره‌ی جدیدی از ویندوز ندیدند. از این زمان به‌بعد، آپدیت‌ها با ویژگی‌های هیجان‌انگیزی همراه نبودند و مایکروسافت هم از متعهد‌ماندن به قابلیت‌هایی که وعده می‌داد، شانه خالی می‌کرد. برای مثال، جو بلفیور، یکی از مدیران قدیمی شرکت، در Build 2017 اعلام کرد که در به‌روزرسانی پاییزی ویژگی‌های کاربردی جدیدی در راه‌اند؛ درحالی‌که این‌طور نبود.

بااین‌همه، سال ۲۰۲۰ ناگهان همه‌چیز تغییر کرد. در دوران پاندمی کرونا بخش زیادی از کاربران از راه دور کار می‌کردند و این امر باعث گردید تا عده‌ی بیشتری پی‌سی و لپ‌تاپ ویندوزی بخرند. گویی فرصتی گران‌بها در بازار سابقاً کم‌رونق کامپیوترهای خانگی به‌وجود آمده قرار دارای بود.

شایعه شده قرار دارای بود که ویندوز ۱۰ قرار هست آخرین نسخه‌ی سیستم‌عامل مایکروسافت باشد و پس‌ازآن همواره به‌عنوان سرویس خدماتش را ارائه دهد. مطمئناً رابط کاربری دستخوش تغییراتی اساسی می‌شد؛ اما نام آن ویندوز ۱۰ باقی می‌ماند. هدف مهم تمام برنامه‌ها این قرار دارای بود که مایکروسافت دیگر با خودش رقابت نکند.

باردیگر ویندوز ۱۱ به‌صورت به‌روزرسانی رایگان معرفی گردید؛ اما این‌بار بسیاری از سیستم‌های قدیمی از به‌روزرسانی جا ماندند. نصب ویندوز ۱۱ به پردازنده‌ی نسل هشتم به‌بعد اینتل، یا پردازنده‌های مشابه ای‌ام‌دی و کوالکام نیاز دارای بود. حتی چندین از سخت‌افزارهایی که هم‌زمان با ویندوز ۱۰ عرضه شدند، مانند سرفیس بوک اصلی، واجد‌شرایط دریافت ویندوز ۱۱ بودند.

یکی دیگر از شرایط سازگاری سیستم با نسخه‌ی جدید سیستم‌عامل مایکروسافت، بهره‌گیری از TPU قرار دارای بود که البته زیاد اهمیت نداشت؛ زیرا حتی قبل از عرضه‌ی سی‌پی‌یوهای عنوان‌شده نیز پی‌سی‌های ویندوز ۱۰ به TPU نیاز داشتند.

کندشدن روند توسعه ویندوز ۱۰، مقدمه‌ای برای یک پایان حتمی قرار دارای بود. مایکروسافت سرانجام تاریخ ۱۴ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۲ مهر ۱۴۰۴) را به‌عنوان روز پایانی پشتیبانی از ویندوز ۱۰ اعلام کرد.

بااین‌حال، در مقطعی کوتاه، ردموندی‌ها با بازگرداندن ناگهانی برنامه‌ی آزمایشی بتا برای ویندوز ۱۰ و افزودن چندین بهبود جزئی، این امید را در دل میلیون‌ها کاربر زنده کردند که شاید پشتیبانی تمدید شود یا الزامات سخت‌گیرانه‌ی ویندوز ۱۱ کاهش یابد؛ اما این تنها یک امید واهی قرار دارای بود و هیچ‌یک از این دو اتفاق رخ نداد.

البته مایکروسافت که به‌خوبی از مقیاس کاربران جامانده آگاه قرار دارای بود، برای اولین‌بار در تاریخ، درِ پشتیبانی را نیمه‌باز گذاشت و به کاربران خانگی نیز اجازه داد تا با پرداخت هزینه، به‌روزرسانی‌های امنیتی تمدیدشده (ESU) را تا حداکثر سه سال دریافت کنند؛ تصمیمی که خود اعترافی بزرگ به محبوبیت تمام‌نشدنی ویندوز ۱۰ قرار دارای بود.

پایان پشتیبانی یک سیستم‌عامل معمولاً به معنای کوچ سریع کاربران هست، اما در مورد ویندوز ۱۰ چنین اتفاقی رخ نداد. طبق آخرین آمارها، حدود ۴۰ درصد از کل کاربران ویندوز همچنان از این نسخه استفاده می‌کنند و این عدد در میان گیمرها به ۳۰ درصد می‌رسد. شاید راز وفاداری سرسختانه‌ی کاربران به ویندوز ۱۰ را بتوانیم در سه عامل مهم خلاصه کنیم:

در وهله‌ی اول بزرگ‌ترین مانع، تصمیم بحث‌برانگیز مایکروسافت برای تعیین الزامات سخت‌افزاری سخت‌گیرانه برای ویندوز ۱۱ قرار دارای بود. نیاز به پردازنده‌های نسل هشتم اینتل به بعد، AMD Zen 2 و به‌خصوص ماژول امنیتی TPM 2.0، میلیون‌ها کامپیوتر قدرتمند و به‌طور کامل کارآمد را که در دوران اوج ویندوز ۱۰ فروخته شدند، از چرخه‌ی ارتقای رسمی حذف کرد.

و درنهایت، بسیاری از کاربران به‌جای ارتقا به ویندوز ۱۱، منتظر نسخه‌ی بعدی مانده‌اند. شایعاتی مبتنی بر معرفی ویندوز ۱۲ در آینده‌ی نزدیک، باعث گردید افراد ترجیح دهند این دوره‌ی گذار را با همان ویندوز ۱۰ آشنا، پایدار و قابل‌اعتماد پشت سر بگذارند؛ سیستمی که هنوز برایشان چیزی کم ندارد.

مایکروسافت حالا تمام تمرکز خود را بر قابلیت‌های هوش مصنوعی در ویندوز ۱۱ و نسل جدید کامپیوترهای کوپایلت پلاس گذاشته؛ هرچندین بسیاری از کاربران متقاعد نشده‌اند که وجود این ویژگی‌ها در سطح سیستم‌عامل ضروری هست.

برای مثال، قابلیت جنجالی Recall که حدوداً از تمام فعالیت‌های کاربر اسکرین‌شات دریافت می‌کند، پس از معرفی با چنان موجی از نگرانی‌ها درباره‌ی حریم خصوصی و امنیت مواجه گردید که مایکروسافت را وادار به عقب‌نشینی و بازنگری در آن کرد.

این پافشاری بر هوش مصنوعی و دستیار صوتی کوپایلت، بسیاری را به یاد شکست کورتانا می‌اندازد و این سؤال را ایجاد انجام می‌دهد که آیا مایکروسافت دوباره در حال ساختن چیزی هست که خودش فکر انجام می‌دهد کاربران می‌خواهند، نه چیزی که آن‌ها حقیقتاً به آن نیاز دارند؟

پشتیبانی از ویندوز ۱۰ به‌پایان رسید، ولی نامکان داردیم منکر شویم که ویندوز ۱۰ باوجود مسیر پرفرازونشیبی که پشت‌سر گذاشت، پایه و اساس ویژگی‌هایی را بنا نهاد که امروز از آن‌ها لذت می‌بریم. آیا شما هنوز از ویندوز ۱۰ استفاده می‌کنید؟ چه خاطره‌هایی با آن دارید؟