بزرگ‌ترین فرودگاه دنیا چه شکلی است؟ نگاهی به فرودگاه آل مکتوم دبی

بامداد هفدهم آوریل ۲۰۲۴، دبی، شهری که همواره با برج‌های سربه‌فلک‌کشیده و تجمل بی‌پایانش شناخته خواهد گردید، چهره‌ای متفاوت به خود گرفت. باران‌های سیل‌آسا و طوفان‌های بی‌امان، پایتخت امارات متحده عربی را در عرض چندین ساعت به رودخانه تبدیل کردند و خیابان‌هایی که همواره میزبان خودروهای لوکس و رفت‌وآمد بی‌وقفه بودند، زیر آب غرق شدند. در این میان، فعالیت فرودگاه بین‌المللی دبی (DXB) نیز متوقف گردید.

ترمینال‌ها لبریز از مسافران درمانده‌ای قرار دارای بود که چمدان به دست، بی‌هدف در سالن‌ها پرسه می‌زدند و پروازها یکی پس از دیگری لغو می‌شدند. در فرودچندین اوقات که همواره پرواز‌ها منظم و دقیق انجام می‌شدند، حالا چیزی به‌جز هرج‌ومرج و بلاتکلیفی دیده نمی‌شد. اما این فاجعه فقط یک بحران گذرا نبود؛ هشداری قرار دارای بود از آینده‌ای که خیلی وقت سایه‌اش بر سر DXB سنگینی می‌کرد: فرودچندین اوقات که از جمعیت اشباع شده هست.

این اولین‌بار نبود که فرودگاه بین‌المللی دبی با مسئله‌ی ازدحام و فشار ظرفیت روبه‌رو می‌شد. سال ۲۰۲۳، این فرودگاه میزبان بیش از ۸۷ میلیون مسافر قرار دارای بود و رکورد دوران پیش از همه‌گیری کرونا را شکست. تنها در سه‌ماهه‌ی نخست ۲۰۲۴ نیز بیش از ۲۳ میلیون نفر پا به این فرودگاه گذاشتند؛ رشدی سرسام‌آور که حدود ۸۸ درصد بیش از سال قبل قرار دارای بود. با پرواز به ۲۵۶ مقصد در ۱۰۲ کشور، دبی خود را به چهارراه اصلی جهان بدل کرده قرار دارای بود؛ اما پشت این موفقیت چشمگیر، نگرانی‌ای عمیق وجود دارای بود: فشار بی‌امان بر زیرساخت‌ها و شکنندگی در برابر بحران‌ها. درنهایت سیل آوریل، تیر خلاص را به فرودگاه DXB زد.

برای دبی، پاسخ این بحران تنها در افزودن یک ترمینال جدید خلاصه نمی‌شد. شهری که می‌خواست همچنان دروازه‌ی جهانی بماند، نیازمند چیزی فراتر از آن قرار دارای بود؛ یک فرودگاه مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی، آماده برای رشد آینده و هم‌تراز با جاه‌طلبی‌های امارات متحده عربی. راه‌حل نه در ساختن فرودچندین اوقات جدید، بلکه در جان بخشیدن دوباره به فرودگاه بین‌المللی آل مکتوم قرار دارای بود.

فرودگاه بین‌المللی آل مکتوم (DWC)، که با نام «دبی ورلد سنترال» نیز شناخته خواهد گردید، سال‌ها در سکوت و به دور از هیاهوی DXB فعالیت می‌کرد. این فرودگاه که در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۰ افتتاح گردید، در زمینی به وسعت ۳۶ هزار هکتار در نزدیکی «دبی جنوبی» قرار دارد و تا امروز بیشتر برای پروازهای باری و جت‌های خصوصی استفاده می‌شد؛ اما حالا، دولت دبی با تصمیمی تاریخی و سرمایه‌گذاری ۳۵ میلیارد دلاری، قصد دارد آن را به بزرگ‌ترین فرودگاه مسافربری دنیا تبدیل کند.

شاید تصور اینکه «بزرگ‌ترین فرودگاه دنیا» چگونه خواهد قرار دارای بود، کمی سخت باشد؛ اما برای درک بیشتر ابعاد آن، کافی هست بدانید فرودگاه بین‌المللی آل مکتوم قرار هست بیش از ۷۰ کیلومتر مربع وسعت داشته باشد؛ یعنی چیزی حدود ۱۰ برابر فرودگاه امام خمینی تهران و حتی بزرگ‌تر از کل محدوده‌ی شهری جزیره‌ی کیش.

به بیان ساده‌تر، این فرودگاه مثل ساختن یک شهر کامل هست؛ شهری با باندهای پرواز، ترمینال‌ها، مترو، هتل‌ها، مراکز خرید و امکانات شهری در دل خودش. دبی در واقع دارد شهری می‌سازد که تماماً برای سفر طراحی شده هست.

تمرکز اصلی در فاز اول بر ساخت «کانکورس ۱» (Concourse 1) هست؛ یک ترمینال خطی به طول خیره‌کننده‌ی ۲٫۷ کیلومتر و مساحت ۱٫۸ میلیون متر مربع. این مساحت به‌تنهایی برابر با مجموع مساحت هر سه کانکورس فرودگاه فعلی دبی (DXB) هست. در دل این کانکورس، ۱۰۰ گیت تماس وجود خواهد دارای بود؛ این یعنی هواپیماهای بیشتری امکان داردند مستقیماً به ترمینال متصل شوند و نیاز به اتوبوس‌های حمل‌ونقل در محوطه‌ی فرودگاه به حداقل می‌رسد که نتیجه‌ی آن کاهش چشمگیر تأخیر در پروازها خواهد قرار دارای بود.

بخش دیگر فاز اول، «ترمینال غربی» هست. این ترمینال فوق مدرن، میزبان انواع سالن‌های استراحت لوکس، رستوران‌های سطح بالا، فروشگاه‌های برندهای مشهور و امکانات رفاهی بی‌شمار دیگر خواهد قرار دارای بود. طراحی داخلی ترمینال غربی با هدف ارائه‌ی حداکثر رفاه و آرامش به مسافران انجام شده هست؛ از فرایندهای سریع پذیرش و اولویت در سوار شدن به هواپیما گرفته تا فضاهایی برای استراحت در توقف‌های طولانی.

جابه‌جایی مسافران در چنین فضای وسیعی خود یک چالش بزرگ هست. شرکت فرودگاه‌های دبی برای حل این مشکل، یک سیستم حمل‌ونقل خودکار و پیشرفته به نام «People Mover» را پیشنهاد کرده هست. در فاز اول، این سیستم با چهار ایستگاه آغاز به کار انجام می‌دهد و به مسافران اجازه می‌دهد تا در عرض چندین دقیقه، فواصل طولانی بین بخش‌های مختلف را به‌راحتی طی کنند. این سیستم در فازهای بعدی به ۱۴ ایستگاه گسترش خواهد یافت تا حتی در شلوغ‌ترین روزهای سال نیز جابه‌جایی روان و سریع تضمین شود.

همزمان، برای هواپیماها نیز زیرساخت‌های لازم فراهم خواهد گردید. فاز اول با چهار باند فرود آغاز خواهد گردید که بعدها به ۶ باند افزایش خواهد یافت. این تعداد باند، جریان ترافیک هوایی را روان و پیوسته نگه می‌دارد و تأخیرها را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهد. در پشت صحنه نیز یک شبکه‌ی جاده‌ای اختصاصی برای تجهیزات خدمات زمینی طراحی شده هست تا عملیاتی مانند سوخت‌رسانی، تعمیر و نگهداری، نظافت و بارگیری هواپیماها با حداکثر کارایی انجام شود.

پس از پایان فاز اول، روند توسعه ادامه می‌یابد. در فاز دوم، ساخت کانکورس ۲ آغاز خواهد گردید تا ظرفیت فرودگاه دو برابر شود. سه ایستگاه جدید نیز به سیستم People Mover افزوده خواهد گردید و تعداد کل ایستگاه‌ها به هفت می‌رسد. نیز با اضافه شدن دو باند جدید، تعداد باندها به شش عدد می‌رسد تا ترافیک هوایی حدوداً از بین برود.

اما نقطه‌ی اوج پروژه در فاز نهایی تا سال ۲۰۵۰ خواهد قرار دارای بود. در این مرحله، کانکورس ۳ و ۴ و یک ترمینال شرقی بزرگ ساخته خواهد گردید. جذاب‌ترین بخش، اتصال مستقیم فرودگاه به متروی دبی و قطار اتحاد (Etihad Rail) هست. به این ترتیب، فرودگاه آل مکتوم به یک قطب حمل‌ونقل چندینوجهی تبدیل خواهد گردید که مسافران را به شهرهایی مانند شارجه و ابوظبی متصل انجام می‌دهد. تصور کنید از ایران پرواز می‌کنید و پس از فرود در دبی، بدون خروج از فرودگاه مستقیماً با قطار به ابوظبی می‌روید؛ تجربه‌ای روان، هوشمند و بی‌وقفه.

دبی به‌خوبی می‌داند که ساختن فرودگاه فقط به معنی ایجاد ظرفیت بیشتر نیست. آل مکتوم قرار هست یک غول سبز باشد؛ سقف ترمینال‌های آن با پنل‌های خورشیدی پوشیده خواهد گردید، سیستم تهویه و روشنایی هوشمند براساس حضور مسافران تنظیم خواهد گردید و حتی آب باران جمع‌آوری و بازیافت خواهد گردید.

هدف از این کار، رسیدن به ردپای کربن صفر در ساخت‌وساز و بهره‌برداری هست. این یعنی دبی نه‌تنها بزرگ‌ترین، بلکه یکی از پاک‌ترین فرودگاه‌های جهان را خواهد دارای بود.

وقتی وارد آل مکتوم شوید، با سالن‌هایی مواجه می‌شوید که به باغ‌های سرپوشیده شباهت دارند. مسیرها با نور طبیعی و فضای باز طراحی شده‌اند تا احساس خستگی سفر کمتر شود. در گوشه‌ای از ترمینال، اتاق‌های خواب کوچک برای توقف‌های چندینساعته تعبیه شده و در بخش دیگری، باشگاه ورزشی، اسپا و حتی گالری‌های هنری برای مسافران فراهم هست.

کسانی که برای کار سفر می‌کنند، امکان داردند از اتاق‌های کنفرانس فرودگاه استفاده کنند؛ جایی که در سکوت کامل امکان دارد تماس گرفت یا جلسه‌ای کوتاه برگزار کرد. برای خانواده‌ها، مناطق مخصوص بازی کودکان وجود دارد و برای عاشقان خرید، مجموعه‌ای از فروشگاه‌های برندهای جهانی و بومی اماراتی در دسترس هست.

این پروژه تنها یک سرمایه‌گذاری محلی نیست؛ بلکه بخشی از رقابت شدید بین قطب‌های هوایی منطقه هست. درحالی‌که فرودگاه حمد دوحه و فرودگاه جدید ریاض (King Salman Airport) نیز با برنامه‌های چندین ده میلیارد دلاری توسعه می‌یابند، دبی با آل مکتوم می‌خواهد چیزی متفاوت‌تر رقم بزند. اگر دوحه بر «تجربه‌ی لوکس بودن» و ریاض بر «نوآوری ملی» تمرکز کرده‌ هست، دبی با ترکیب هر دو مسیر می‌خواهد آینده‌ی هوانوردی را از آنِ خود کند.

آنچه دبی می‌سازد فقط یک فرودگاه نیست؛ یک اکوسیستم شهری هست. شهری که تمام عناصر آن، از انرژی و حمل‌ونقل گرفته تا تجربه‌ی انسانی، به‌صورت یکپارچه طراحی شده‌اند. مسافران در آل مکتوم، نه‌تنها از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر می‌روند، بلکه در فضایی قرار می‌گیرند که زندگی، کار و استراحت در آن جریان دارد.

دبی با این پروژه، مفهوم «فرودگاه» را از محلی برای جابه‌جایی، به مکانی برای زیستن کوتاه‌مدت تبدیل انجام می‌دهد؛ چیزی میان شهر و ایستگاه.

برای هزاران مسافر، سیل آوریل ۲۰۲۴ در دبی چیزی به‌جز ساعت‌ها سرگردانی در صف‌های لغو پرواز نبود؛ اما آن‌ها بی‌آنکه بدانند، در نقطه‌ی صفرِ داستانی تازه برای دبی ایستاده بودند. فرودگاه بین‌المللی اکنون در آستانه‌ی تبدیل شدن به بزرگ‌ترین هاب هوایی جهان با ظرفیتی بیش از ۲۶۰ میلیون نفر در سال هست تا پاسخی کوبنده به آن روزهای آشفتگی باشد.