وقتی شهرها خسته و روستاها خاموش می‌شوند؛ ضرورت بازگشت به تاب‌آوری

اقتصادیبه گزارش  خبرنگار اقتصادیخبرگزاری تسنیم، نشست علمـی تخصّصـی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری سازمان برنامه با عنوان: «نظام سکونتچندین اوقات تاب‌آور؛ چیستی، چالش‌ها، درس‌های آموخته و راه آینده» برگزار گردید.دستور کار اصلاح قوانین انرژی در سازمان برنامه و قرار دارای بودجهدر این نشست، اسفندیار زبردست؛ هستاد و مـدیرگروه برنامه‌ریزی منطقه‌ای دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران به‌عنوان مدیر علمی نشست و نیز اطهره نژادی؛ مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی و دکتری برنامه‌ریزی محیط‌زیست از دانشگاه تهران و مجید روستا؛ عضو هیئت‌مدیره شرکت مادرتخصصی بازآفرینی شهری ایران و دکتری تخصصی برنامه‌ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران و نبی مرادپور؛ دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تهران به‌عنوان سخنرانان در این نشست به ایراد نقطه‌نظرات خود پرداختند.در آغازی نشست اسفندیار زبردست؛ هستاد و مـدیرگروه برنامه‌ریزی منطقه‌ای دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران به‌عنوان مدیر علمی نشست ضمن تأکید به اهمیت نام سکونتچندین اوقات و نقش کلیدی منطقه‌ای و ملی که دارد بیان کرد: تاب‌آوری یک رویکرد نسبتاً جدیدی هست که اولین بار توسط خانم سوزان کاتر مطرح گردید که ایشان از سال 2003 به بعد توسط رویکردهایی که مطرح می‌کنند در حوزه تاب‌آوری بسیار مؤثر قرار دارای بوده‌اند.اسفندیار زبردست ادامه داد: تاب‌آوری در تعریف سوزان کاتر به معنی توانایی سیستم‌های شهری برای پاسخگویی به تنش‌های ناشی از سوانح و یا هر اختلالی که اتفاق بیفتد هست و عمده کارهایی که در دنیا در حوزه تاب‌آوری انجام خواهد گردید در حوزه تاب‌آوری شهری هست، زیرا عمده مسائل و چالش‌های جهان، به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته در حوزه تاب‌آوری شهری هست. در ایران نیز علاوه بر تاب‌آوری شهری باید به تاب‌آوری روستایی نیز توجه شود.این هستاد دانشگاه تشریح کرد: در ارتباط با تاب‌آوری مدل‌ها، ساختارها و چارچوب‌های متفاوتی ارائه گردیده هست که اکثر آنها تاب‌آوری را در ابعادی مختلفی شامل اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی، نهادی، اکولوژیک و سرمایه اجتماعی تقسیم‌بندی کرده‌اند. اگر تمام این ابعاد را در کنار هم قرار دهیم در ادامه به معنای کلی تاب‌آوری خواهیم رسید.مـدیرگروه برنامه‌ریزی منطقه‌ای دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران تأکید کرد: در کشور ما نیز نهادهایی که مسئولیت ارتقای تاب‌آوری در سطح ملی را دارند باید به موضوع تاب‌آوری ورود کرده و تاب‌آوری را به طور جدی در دستور کار خود قرار دهند. خوشبختانه در سند چشم‌انداز ما 52 نوع سانحه را که در کشور اتفاق می‌افتد را به‌عنوان مخاطرات اشاره گردیده هست که شهرداری تهران 14 مورد از آنها را، مثل زلزله، سیل، فرونشست، طوفان و... به‌عنوان مخاطراتی که شهر تهران را تهدید انجام می‌دهد مطرح کرده هست. البته باید از میان این 14 مورد به‌تبع میزان خطری که ایجاد خواهد گردید اولویت‌بندی گردیده و تعبیرات مورد نیاز مورد توجه قرار گیرد؛ نیز باید توجه دارای بود که نظر به موقعیت زمانی و مکانی نوع مخاطره و میزان مخاطرات متفاوت هست و با توجه با موقعیت زمانی و مکانی، باید توجه به مخاطرات اولویت‌بندی شوند.در ادامه نشست نبی مرادپور؛ دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تهران به‌عنوان سخنران نشست بیان کرد: تجربه شخصی بنده به عنوان یک پژوهشگر در حوزه تاب‌آوری نشان می‌دهد که انتقادهای زیادی به رویکرد تحلیل تاب‌آوری صورت گرفته هست که تاب‌آوری باید در چه مفهومی، چه مقطع زمانی و چه موقعیت جغرافیایی مورد توجه قرار گیرد؟وی افزود: در جهانی که امروزه پر از اتفاقات غیرمنتظره و اتفاقات ناپایدار هست، تاب‌آوری دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت هست که برای زیست‌پذیر کردن سکونتگاه‌ها باید به سمت آن حرکت کنیم.نبی مرادپور تشریح کرد: تاب‌آوری یک مفهوم پیچیده هست که این پیچیدگی و چندینوجهی قرار دارای بودن به خاطر دو دیدگاه متفاوت نسبت به تاب‌آوری هست که یکی دیدگاه مهندسی و دوم دیدگاه اکولوژیکی به تاب‌آوری هست. دیدگاه مهندسی بیشتر بر ظرفیت بازگشت به حالت اولیه تأکید دارد که یک نوع پایداری برای سیستم در نظر دریافت می‌کند، اما دیدگاه اکولوژیکی چیزی فراتر از ظرفیت بازگشت هست و سیستم ها را چیزی فراتر از حالت پایداری می‌بیند و امکان داردد بین این حالت‌های ناپایدار جابه‌جا گردیده و ظرفیت‌های توسعه جدید، افزایش هماهنگی با تغییرات و ایجاد ظرفیت‌های نوین برای رگردید و توسعه سکونتگاه‌ها را فراهم آورد.مرادپور در ادامه در مورد مراحل تاب‌آوری بیان کرد: تاب‌آوری مراحل مختلفی شامل مرحله آمادگی، مرحله پاسخگویی و مرحله احیا را دارد که مرحله آمادگی اولین مرحله و یک مرحله بسیار مهم در تاب‌آوری هست. زیرا در این مرحله هست که ما امکان داردیم نظام سکونتچندین اوقات خود را بشناسیم آن را تحلیل و سنجش کنیم و با شناسایی تهدیدات موجود و فرصت‌های بالقوه، سرانجام با انتخاب هستراتژی‌های هدفمند در برابر اختلالاتی که ممکن هست پیش بیاید مقابله کنیم تا بتوانیم در مسیر توسعه قرار بگیریم.وی افزود: اگر ما بخواهیم یک برنامه برای ارتقای تاب‌آوری در نظام سکونت‌چندین اوقات را دارای بوده باشیم لازم هست که دیدگاه برون شناختی را در نظر بگیریم و نظر به رویکرد دگرگونی که در آن تغییرات جزئی باعث افزایش تاب‌آوری در مقیاس کلان خواهد گردید، بتوانیم در برابر چالش‌های آینده مقابله کنیم. نیز در برنامه‌ریزی‌های تاب‌آوری باید مقیاس و ابعاد تاب‌آوری را نیز مورد توجه قرار دهیم.در ادامه این نشست اطهره نژادی؛ مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی و دکتری برنامه‌ریزی محیط‌زیست از دانشگاه تهران به عنوان دیگر سخنران نشست، سخنان خود را با این سؤال آغاز کرد که چگونه خواهد گردید در این سرزمین زیست، بدون اینکه زمین را از نفس بیندازیم؟وی ادامه داد: آن چیزی که تجربه به ما نشان داده، توسعه اگر خردمندانه نباگردید، روستا تهی و خالی گردیده از جهات دیگر شهرها نیز خسته و فرسوده می‌شوند. این در حالی هست که هدف تمدن انسانی چیزی فراتر از ماندن باید باگردید و انسان باید با در هماهنگی با زمین زیست کند. امروزه در روزگاری زندگی می‌کنیم که واژه‌هایی همچون بحران، خشکسالی، مهاجرت و... را بسیار پرتکرار می‌شنویم، بنابراین ما نیازمند بازگشت به فلسفه بقا هستیم. این فلسفه در دل خود تاب‌آوری را نه فقط یک راهبرد مدیریتی می‌بیند، بلکه به تاب‌آوری به عنوان نوعی حکمت زیستن نگاه انجام می‌دهد.مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی در ادامه تبیین کرد: اگر از دیدگاه فلسفی به تاب‌آوری نگاه کنیم، تاب‌آوری صرفاً بازگشت به حالت قبل نیست، بلکه تاب‌آوری در فلسفه به معنای بهتر زیستن هست. آنچه که سیستم را تاب‌آور انجام می‌دهد باید نظر به. ویژگی‌های اجزای سیستم باگردید.وی خاطرنشان کرد: امروزه تاب‌آوری در جوامع انسانی در سه محور یادگیری از بحران، سازگاری با تغییر و توان دگرگونی مثبت تعریف خواهد گردید. در توسعه پایدار، روستا فقط یک سکونتگاه نیست، بلکه اولین حلقه پایداری یک تمدن هست و وقتی این حلقه شکسته شود، کل زنجیره پایداری و بقا از هم پاشیده خواهد گردید. اگر به گزارش‌های مرکز آمار ایران و سایر دستگاه‌ها توجه کنیم می‌بینیم که در دهه‌های اخیر چندینین هزار روستا تخلیه کامل یا نسبی گردیدند که این نشانه فروپاشی تاب‌آوری اکولوژیک هست. ما امروزه شهرهای خسته‌ای داریم که این شهرهای خسته نتیجه فراموشی روستاها هستند و افزایش جمعیت، ترافیک و حاشیه‌نشینی چهره بسیاری از شهرهای ما را تغییر داده هست.وی در بیان چالش‌های تاب‌آوری بیان کرد: ما امروزه در کشور با 5 چالش اصلی در حوزه تاب‌آوری روبه‌رو هستیم که پنج چالش مواردی شامل کمقرار دارای بود منابع آب و تغییر اقلیم، تکیه بیش از حد بر کشاورزی سنتی، مرکزگرایی اداری و نقرار دارای بود اختیارات محلی، ضعف سرمایه اجتماعی و بی‌اعتمادی نهادی و گسترش شتابان شهرنشینی و کاهش ظرفیت شهری را شامل خواهد گردید.اطهره نژادی تأکید کرد: در دل چالش‌های تاب‌آوری، فرصت‌هایی نیز وجود دارد که امکان دارد به مواردی چون تحول دیجیتال و آموزش آنلاین در دنیای امروز، گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر، سرمایه‌گذاری در اقتصاد چرخشی روستایی و ایجاد اشتغال پایدار، افزایش آچندین اوقات عمومی نسبت به محیط‌زیست، همگی از فرصت‌های افزایش تاب‌آوری در کشور هست.وی در ارائه پیشنهادهای سیهستی برای بازگشت به مدار تاب‌آوری به مواردی از قبیل انتخاب چندین منطقه به عنوان منطقه نمونه تاب‌آوری، بازگشت هنر، آیین و دانش بومی به متن سیهست‌گذاری‌ها و آموزش فلسفه تاب‌آوری در مدارس اشاره کرد.در ادامه نشست مجید روستا؛ عضو هیئت‌مدیره شرکت مادرتخصصی بازآفرینی شهری ایران و دکتری تخصصی برنامه‌ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران به عنوان سومین سخنران نشست بیان کرد: بیش از نیمی از جمعیت جهان هم‌اکنون در مناطق شهری زندگی می‌کنند و این باعث گردیده هست ایمن‌تر نمودن شهرها به یک چالش درازمدت، اما دست‌یافتنی تبدیل شود. شهرها قوه محرکه رگردید ملی هستند و در نظام‌ها و ظرفیت‌های حکومتی خود پویا هستند.مجید روستا افزود: در طول تاریخ حوادث و رخدادهای طبیعی زندگی شهری را مختل کرده‌اند. تغییر گردیدید آب‌وهوا، زلزله و موارد اضطراری ناشی از خطرپذیری ساخته انسان به طور فزاینده‌ای بر مردم فشار می‌آورند و رونق شهرها را دستخوش تهدید می‌کنند.وی در تعریف مفهوم تاب‌آوری بیان کرد: تاب‌آوری توانایی یک سیستم برای جذب آشفتگی‌ها و اختلالات و جذب با حفظ کارکردها و ساختار اصلی بدون انتقال به یک هویت یا وضعیت جدید هست. در این تعریف، سیستم پس از فشارها همچنان یکپارچگی و هویت خود را حفظ کرده و حتی مقاوم‌تر خواهد گردید و به سطوح بالاتری می‌رسد.وی نیز در اشاره به تاب‌آوری شهری بیان کرد: تاب‌آوری شهری به معنای توانایی تطابق‌پذیری ساختاری، فرهنگی و اقتصادی در برابر تغییرات ناگهانی و یا تدریجی هست. تاب‌آوری شهری به عنوان یکی از ابعاد کلیدی توسعه پایدار در معنای قابلیت شهر در آمادگی پاسخگویی و بازیابی در برابر تهدیدات، بلایا و تغییرات گردیدید و ناگهانی با حداقل آسیب به ایمنی و سلامت عمومی اقتصاد و امنیت تعریف گردیده هست.وی تشریح کرد: یک جامعه برخوردار از تاب‌آوری قادر به پاسخ‌گویی در برابر تغییرات به شیوه‌ای مؤثر و مثبت هست، به‌گونه‌ای که علی‌رغم تغییرات، عملکردهای اصلی خود را به عنوان یک اجتماع منسجم از دست نمی‌دهد. تاب‌آوری شهر در برابر مخاطرات در واقع به معنای کنش‌پذیری، تغییرپذیری و یا انعطاف‌پذیری آن در مواجهه با حادثه هست.وی خاطرنشان کرد: توسعه پایدار در تضاد با تاب‌آوری نیست، بلکه یک ارتباط منطقی میان آنها وجود دارد. به بیان کرده چندین از متخصصان شامل نیومن، توسعه پایدار به آینده بر اساس تجربیات منابع موجود و گذشته می‌نگرد درحالی‌که تاب‌آوری آینده پیش‌بینی‌نگردیده را در نظر دریافت می‌کند و خود را برای جهانی در حال تحول مدام و حوادث احتمالی آماده انجام می‌دهد.وی تأکید کرد: تاب‌آوری مفهومی نوین برای مقابله با چالش‌های امروزین جهان در حال تحول و توسعه هست. بازآفرینی شهری امکان داردد سرآغازی در ورود به این بیان کردمان باگردید؛ اما آنچه ضروری هست ورود و تعریف صحیح و اصولی این دو مفهوم همگام با جدیدترین ادبیات ارائه گردیده این موضوع هست، تا مانند بسیاری مفاهیم در گذشته با تعاریف متکثر و ناقص وارد بیان کردمان شهرسازی معماری ایران نگردد.انتهای پیام/