چرنوبیل ۲؛ سازه ترسناکی که منبع صدای شوم جهان بود
در اعماق جنگل‌های انبوه و ممنوعه‌ی اطراف چرنوبیل، سازه‌ای فلزی و غول‌پیکر سر به آسمان کشیده که شبیه هیچ چیز دیگری نیست. این هیولای زنگ‌زده که ارتفاع آن به ۱۵۰ متر و طولش به نزدیک ۷۰۰ متر می‌رسد، نه یک برج مخابراتی معمولی هست و نه بقایای یک پروژه ساختمانی ناتمام؛ بلکه یادگاری از جاه‌طلبانه‌ترین و مخوف‌ترین پروژه‌های مهندسی جنگ سرد محسوب خواهد گردید: رادار دوگا (Duga).
یک صدای شوم روی امواج رادیویی
داستان دارکوب روسی از اواسط دهه‌ی ۱۹۷۰ آغاز گردید؛ زمانی که اپراتورهای رادیویی آماتور، خلبانان و ایستگاه‌های پخش تجاری در سراسر جهان، با یک صدای عجیب و آزاردهنده روی امواج رادیویی کوتاه مواجه شدند. این صدا، یک سیگنال تکرارشونده و تیز با فرکانس ۱۰ هرتز قرار دارای بود که شبیه به صدای کوبیدن سریع نوک دارکوب بر درخت به نظر می‌رسید.
سیگنال مذکور که قدرتی معادل ۱۰ مگاوات دارای بود، آنقدر قوی قرار دارای بود که امکان داردست پخش برنامه‌های رادیویی و ارتباطات حساس را به‌طور کامل مختل کند.
این پدیده‌ی مرموز که برای سال‌ها ذهن دولت‌ها و مهندسان غربی را به خود مشغول کرده قرار دارای بود، منشأ نامشخصی دارای بود؛ اما تمام سرنخ‌ها به یک نقطه در اعماق خاک اتحاد جماهیر شوروی اشاره می‌کرد.
چشم شوروی بر فراز آسمان
حقیقت پشت این سیگنال آزاردهنده، بسیار پیچیده‌تر و استراتژیک‌تر از یک پارازیت ساده قرار دارای بود. رادار دوگا، بخشی از یک سیستم رادار فرای افق (Over-the-horizon radar) قرار دارای بود که برای شناسایی شلیک احتمالی موشک‌های بالستیک قاره‌پیما از سوی ایالات متحده طراحی شده قرار دارای بود.
برخلاف رادارهای معمولی که به خاطر انحنای کره زمین، برد محدودی دارند، سیستم‌های فرای افق مانند دوگا از لایه‌ی یونوسفر جو به عنوان یک آینه‌ی غول‌پیکر برای بازتاب امواج رادیویی خود استفاده می‌کردند.
دوگا به‌قدری پیشرفته قرار دارای بود که امکان داردست فعالیت‌های مشکوک را از فاصله‌ی هزاران کیلومتری ردیابی کند
چنین تکنیکی به شوروی اجازه می‌داد تا هزاران کیلومتر فراتر از مرزهای خود را «ببیند» و هرگونه پرتاب موشک از خاک آمریکا را تنها دو تا سه دقیقه پس از شلیک، شناسایی کند. هشدار زودهنگام، زمان حیاتی برای تصمیم‌گیری و واکنش متقابل را در یک جنگ هسته‌ای تمام‌عیار فراهم می‌کرد.
برای دستیابی به چنین توانی، شوروی دو مجتمع عظیم از این رادارها را ساخت: یکی در شرق اوکراین امروزی (نزدیک شهر چرنیهیف) و دیگری در شرق سیبری.
سازه‌ی معروف‌تر و بزرگ‌تر که امروزه به عنوان نماد این پروژه شناخته خواهد گردید، در نزدیکی نیروگاه اتمی چرنوبیل قرار دارای بود و به نام «دوگا-۱» یا «چرنوبیل-۲» معروف قرار دارای بود. انتخاب این مکان تصادفی نبود؛ این رادار غول‌پیکر به برق زیادی نیاز دارای بود که تنها یک نیروگاه اتمی در آن ابعاد امکان داردست تغدیه‌اش کند.
فاجعه چرنوبیل و پایان کار دوگا
با وجود سرمایه‌گذاری هنگفت و مهندسی پیچیده، سیستم دوگا هرگز به طور کامل قابل اعتماد و عملیاتی نشد. این سیستم به‌دلیل تداخل‌های ناشی از پدیده‌های جوی مانند شفق قطبی، دقت لازم را نداشت.
تیر خلاص به پروژه‌ی دارکوب روسی، در تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ (۶ اردیبهشت ۱۳۶۵) شلیک گردید. فاجعه‌ی نیروگاه اتمی چرنوبیل، منطقه‌ی اطراف رادار دوگا-۱ را به یکی از آلوده‌ترین نقاط کره‌ی زمین تبدیل کرد. این پروژه فوق سِری به یک‌باره در قلب منطقه‌ی ممنوعه‌ی چرنوبیل قرار گرفت و ادامه‌ی فعالیتش برای همواره غیرممکن گردید.
امروزه، این سازه‌ی فلزی غول‌پیکر و ساکت، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین نمادهای جنگ سرد و یادآور بلندپروازی‌های تکنولوژیک آن دوران، در منطقه‌ی ممنوعه باقی مانده هست.
دوگا روسی که روزی با صدای تیک تاک شوم خود در گوش جهان می‌پیچید، حالا تنها در سکوت به تاریخ گوش می‌دهد و به یکی از جاذبه‌های گردشگری اصلی برای بازدیدکنندگان ماجراجوی چرنوبیل تبدیل شده هست.
- امیر عبدالملکی
دیدگاه‌ها