به گزارش پول و تجارت، بیش از ۵۰ درصد از حوادث ناشی از کار متعلق به کارگرانی هست که در حوزه ساخت و ساز فعالیت می کنند، اما سهم بیمهشدگان شان اندک هست. به گفته کارشناسان حوزه کارگری، حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار کارگر ساختمانی داریم که با احتساب اعضای خانواده، جمعیتشان به ۵ میلیون نفر هم می رسد. این طور که مدیرکل نامنویسی سازمان تأمین اجتماعی می گوید: «بیش از ۶۰۰ هزار کارگر ساختمانی بیمه شده فعال هستند و حدود ۱۳۰ هزار نفر نیز از مزایای مستمری بهره مند شده اند.» اما به علت کسری منابع، سازمان تأمین اجتماعی نمی تواند همه کارگران متقاضی بیمه را تحت پوشش قرار بدهد.
پوشش بیمه ای کارگران ساختمانی از همان آغاز به کار دولت مسعود پزشکیان، به یکی از دغدغه های وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تبدیل گردید. به همین دلیل هم قرار دارای بود که با همکاری شرکای اجتماعی دستورالعمل جدیدی برای بیمه کارگران ساختمانی در این وزارتخانه و سازمان تأمین اجتماعی تدوین کردهاند. براساس اعلام مسئولان وزارت کار، نوشتن این دستورالعمل جدید موجب می شود اختصاص، توزیع سهمیه و خدمات به این قشر زحمتکش به شکل شایسته و عادلانه تری انجام شود.
بدین ترتیب برای ضابطه مند کردن شناسایی کارگران ساختمانی شیوهنامه ای با مشارکت گروههای ذینفع نوشته شده هست.
بشیر عمرانی، مدیرکل نامنویسی سازمان تأمین اجتماعی در مورد این دستورالعمل جدید توضیح می دهد: « نظر به بند (ح) قانون اصلاح ماده (۵) یعنی قانون بیمه های اجتماعی کارگران ساختمانی، سازمان تأمین اجتماعی مکلف هست تا معادل و متناسب با درآمدهای ناشی از قانون یاد شده، نسبت به پوشش بیمهای کارگران ساختمانی اقدام کند. به همین دلیل و به منظور ضابطهمندکردن نحوه شناسایی و پذیرش متقاضیان بیمه کارگران ساختمانی، شیوهنامه ساماندهی بیمه کارگران ساختمانی با مشارکت کانون عالی انجمنهای صنفی کارفرمایان و کارگران، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمانهای شهرداریها و دهیاریها، سازمان نظام مهندسی و… تدوین و اجرایی گردید. در این شیوهنامه به بررسی و شناسایی دلایل کسری منابع و ناترازی مالی، پیگیری مطالبات از شهرداریها و سایر مراجع صادرکننده پروانه ساختمانی پرداخته شده هست. نیز تعیین میزان ظرفیت قابل پذیرش و ارائه راهکارهای اصلاحی با مشارکت اعضای کارگروهها انجام خواهد گردید.»
به گفته او، امور مربوط به شناسایی دقیق متقاضیان جدید و نیز رسیدگی به اعتراضات متقاضیان و بیمهشدگان کارگر ساختمانی، نظر به مقتضیات محلی به کارگروه اجرایی متشکل از نمایندگان یادشده در سطح واحد اجرایی، واگذار شده هست.
مدیرکل نامنویسی سازمان تأمین اجتماعی درباره کسری منابع این سازمان برای بیمه کارگران ساختمانی می گوید: «سازمان از سال ۱۳۸۹ تا خرداد ۱۴۰۴ با کسری بیش از «۲۹۵ هزار میلیارد ریال» با نرخ ثابت مواجه هست. نیز پوشش بیمهای متقاضیان جدید این نوع بیمه، مطابق ماده ۵ قانون بیمههای اجتماعی کارگران ساختمانی، معادل و متناسب با درآمدهای ناشی از قانون یاد شده، امکانپذیر هست.»
عمرانی در پاسخ به این سؤال که چه تعدادی از کارگران ساختمانی پشت نوبت بیمه قرار دارند، توضیح میدهد: «به رغم کسری قابل ملاحظه سهم کارفرمایی طیف بیمهشدگان کارگر ساختمانی، متقاضیان این نوع بیمه میتوانند در سامانه غیرحضوری سازمان، اطلاعات و درخواست خود را ثبت کرده و در صورت عدم پوشش نظام حمایتی خاص و فعالیت تجاری، مطابق ظرفیتهای ایجاد شده یعنی بند (ح) قانون اصلاح ماده ۵ قانون بیمههای اجتماعی کارگران ساختمانی، درخصوص پوشش بیمهای آنها در کارگروههای اجرایی اقدام شود. اما آمار دقیق قابل استنادی درخصوص متقاضیان بیمه کارگران ساختمانی در دست نیست.»
او درباره نحوه شناسایی کارگران ساختمانی میگوید: «حق بیمه سهم کارگر ساختمانی معادل ۷ درصد دستمزد ماهانه تعیین شده هست و سهم کارفرمایی آنها از محل حق بیمههای وصولی از مجموع عوارض صدور پروانه تأمین میشود. نیز سازمان برای شناسایی کارگران ساختمانی نکاتی را مدنظر قرار میدهد؛ داشتن کارت مهارت فنی معتبر از سازمان آموزش فنی و حرفهای و بررسی سنخیت مهارت مندرج در کارت مهارت فنی با مهارت واقعی متقاضی از مهمترین موارد شناسایی هست. نیز کارگران ساختمانی نمیشود تحت پوشش سایر بیمهها باشند. احراز اشتغال در مشاغل ساختمانی مورد نظر از طریق بازرسی های میدانی و سیستماتیک هم یکی دیگر از روشهای ما برای شناسایی کارگران واقعی هست.»
چندین افراد در قالب بیمههای حمایتی به صورت منغیرحق از مسیرهای مختلف برای برخورداری از بیمه تأمین اجتماعی اقدام میکنند که هرساله برنامههایی برای شناسایی این افراد در دستور کار سازمان تأمین اجتماعی قرار دارد. در این نوع بیمه سهم کمتری از سوی بیمهشدگان پرداخت میشود و همین موضوع تمایل این گروهها را برای بهرهمندی از این خدمات بیشتر انجام میدهد. او با بیان اینکه چه گروههایی بیشتر وانمود می کنند کارگر ساختمانی هستند، میگوید: «افراد دارای پروانه کسب کار و محل اشتغال از قبیل؛ مشاور املاک و مستغلات، طلافروش، دندانپزشک تجربی، آرایشگر، خدمات اتومبیل، خواربار فروش و… شامل کسانی هستند که برای بهره مندی از بیمه با شرایط ۷ درصد پرداختی خودشان را کارگر ساختمانی معرفی میکنند. دولت برای حمایت از چندین گروههای شغلی، شرایط بیمه ای را تسهیل کرده هست. برای مثال قالیبافان، رانندگان، باربران، خادمین مساجد، زنبورداران مشمول یارانه، کارگران ساختمانی و… شامل حمایتهای دولت در بحث بیمه های اجتماعی هستند.»
مدیرکل نامنویسی سازمان تأمین اجتماعی درباره تعداد کارگران ساختمانی که اکنون تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی هستند، میگوید: « هماکنون بیش از ۶۰۰ هزار بیمه شده فعال و بیمهپرداز وجود دارد و حدود ۱۳۰ هزار نفر نیز از مزایای مستمری برخوردار هستند که سالانه حدود ۲۰ هزار نفر به خاطر عدم اشتغال در مشاغل ساختمانی از زمره بیمهشدگان کارگر ساختمانی خارج میشوند. البته بیمهشدگانی که نسبت به قطع ارتباط بیمهای معترض باشند، اعتراض آنان قابلیت رسیدگی را خواهد دارای بود. آنها میتوانند با مراجعه به سامانه غیرحضوری سازمان و ثبت درخواست اعتراض و درج نشانی محل اشتغال خود در شش ماه گذشته، نیز مشخصات و تلفن کارفرمایانی که کارگر برای آنها کار ساختمانی انجام داده هست را اعلام کنند، تا دوباره بررسی انجام شود.»
دیدگاهها