غنی نژاد: در بلندمدت، راهی جز اصلاح قیمت بنزین وجود ندارد | رضایی: یارانه‌های بنزین را می‌توان دقیق تر توزیع کرد

از سویی دیگر، یارانه قیمتی بنزین به افزایش قاچاق سوخت و خارج شدن منابع از دست گروه‌های نیازمند به گروه‌های ذی‌نفع در قاچاق خواهد گردید.

دنیای اقتصاد در نشستی با حضور موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان و شهرام رضایی، فعال حوزه فناوری و کارآفرین، سید ناصر سجادی، مدیرعامل سابق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به اصلاح سیاست‌گذاری یارانه بنزین پرداخت. در این نشست موسی غنی‌نژاد راهکار بلندمدت برای اصلاح وضعیت بنزین را اصلاح قیمتی و جایگزینی یارانه مستقیم با یارانه قیمتی برشمرد. در کوتاه‌مدت استفاده از داده‌ها و فناوری می‌تواند به توزیع بهینه‌تر یارانه‌ها کمک کند.

 موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان، بحث را با اشاره به راهکار بلندمدت وضعیت کنونی بنزین آغاز کرد و آن را اصلاح قیمتی برشمرد. در کوتاه‌مدت و برای برون رفت از معضل کنونی، او پیشنهاد داد که از زیرساخت‌های فناورانه برای حل مشکلاتی که یارانه بنزین به وجود آورده استفاده شود.

این مشکلات شامل مصرف بیش از حد و قاچاق بنزین خواهد گردید. غنی‌نژاد تأکید کرد که قبل از دست زدن به قیمت، امکان دارد اصلاحاتی با استفاده از داده‌های موجود و بهره‌گیری از تکنولوژی ایجاد کرد تا مصرف را کاهش داد و از قاچاق جلوگیری کرد. با این حال، در بلندمدت، راهی جز اصلاح قیمت بنزین وجود ندارد. فناوری می‌تواند جلوی قاچاق را بگیرد، اما قاچاقچیان نیز از فناوری برای دورزدن قوانین استفاده می‌کنند.

او نیز به هزینه‌های سنگینی که وضعیت فعلی بر بودجه دولت تحمیل کرده اشاره کرد. در کوتاه‌مدت، با استفاده از زیرساخت‌های موجود و فناوری‌های فعلی، امکان دارد از بخشی از هدررفت منابع جلوگیری کرد. از دیدگاه علم اقتصاد، هیچ یارانه‌ای نمی‌شود قیمتی باشد و یارانه باید مستقیم پرداخت شود. قیمت‌ها باید در بازار تعیین شوند، زیرا قیمت هزینه فرصت را مشخص انجام می‌دهد. راه‌حل نهایی، غیر از بازار نیست. 

هم‌اندیشی اقتصاددانان و کارشناسان برای اصلاح یارانه بنزین

استفاده از فناوری برای حل معضل کوتاه‌مدت

شهرام رضایی در ارائه‌ای با موضوع زیرساخت‌های فناورانه و اصلاح سیاستگذاری یارانه بنزین، به بررسی تجربیات گذشته پرداخت. او اشاره کرد که در ۲۰ سال اخیر، معمولا پس از بروز سانحه، به دنبال حل مشکل می‌رویم. بنزین تأثیر زیادی بر ابعاد مختلف زندگی دارد و در شرایط فعلی، هدف لزوما افزایش قیمت بنزین نیست بلکه به دنبال نقش تکنولوژی در توزیع بهینه یارانه‌ها هستیم. یکی از ویژگی‌های راه‌حل‌های فناورانه این هست که نگهداشت (Maintenance) آنها ساده‌تر و ارزان‌تر باشد. راه‌حل‌ها باید تا حد ممکن ساده باشند و در مسئله بنزین نیز چنین راه‌حل‌هایی وجود دارد. یارانه‌های بنزین را امکان دارد با استفاده از داده‌ها به صورت دقیق توزیع کرد. 

سید ناصر سجادی، مدیرعامل سابق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، از سخنرانان دیگر این نشست قرار دارای بود که اطلاعاتی از وضعیت سیاست‌های غیرقیمتی اجرا شده در سال‌های گذشته ارائه کرد. رشد مصرف بنزین در چندین سال اخیر به طور متوسط سالانه ۸ درصد بوده هست. طی حدود 50 سال اخیر، رشد قیمت ۲۰ درصد و رشد مصرف ۵ درصد بوده هست. در سال قبل از سهمیه‌بندی بنزین ، ۴۰ درصد از مصرف بنزین در کشور از طریق واردات تأمین می‌گردید. از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۴، در یک دوره ده‌ساله، رشد مصرف تنها 0.5 درصد قرار دارای بود که میزان کمی هست. که توجه به علل کم بودن رشد مصرف اهمیت دارد. 

سید ناصر سجادی، مدیرعامل سابق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی

شامل دلایل این هست که سیاست‌های غیرقیمتی در این بازه اجرا شدند. به عنوان بخشی از این راه‌حل، وزارت نفت مکلف گردید از کارت هوشمند سوخت استفاده کند. پیش‌بینی در سال ۱۳۸۱ این قرار دارای بود که طی ۱۰ سال، حدود ۴۰ میلیون لیتر کسری در بنزین وجود داشته باشد، بنابراین نیاز به سهمیه‌بندی قرار دارای بود و کارت هوشمند معرفی گردید. دومین سیاست، توسعه صنعت CNG و دوگانه‌سوز شدن خودروها قرار دارای بود. وزارت نفت مکلف گردید تسهیلاتی برای دوگانه‌سازی خودروها ارائه دهد. نیز مشوق قیمتی وجود دارای بود که گاز ارزان‌تر از بنزین باشد.

از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۵، تعداد جایگاه‌های گاز به ۲۴۰۰ عدد رسید. توسعه حمل و نقل عمومی و خروج خودروهای فرسوده از دیگر عوامل موثر بودند. در طی ده سال از سال ۱۳۸۵، قیمت از ۸۰ تومان به ۱۰۰۰ تومان در سال ۱۳۹۴ رسید. همزمان، کاهش سهمیه‌ها، توسعه حمل و نقل عمومی و دوگانه‌سوزشدن خودروها عملیاتی گردید.

اصلاح قیمتی به عنوان راه‌حل بلندمدت

در ادامه سجادی به ارائه راهکارهای پیشنهادی خود پرداخت. شامل سیاست‌های غیرقیمتی امکان دارد به برنامه‌ریزی برای افزایش تولید بنزین، افزایش سریع سهم سی‌ان‌جی در سبد سوخت با اولویت خودروهای حمل و نقل عمومی، وانت‌ها و خودروهای سبک، تشویق مردم به استفاده از گاز طبیعی با ایجاد مشوق قیمتی، توسعه استفاده از گاز مایع (LPG) به جای صادرات آن برای استفاده در خودروها، ایجاد تنوع در سبد سوخت مصرفی با وارد کردن موتورهای دیزلی با استانداردهای جدید اشاره کرد. او نیز توسعه دولت الکترونیک، اجرای سیاست‌های قیمتی همزمان با سیاست‌های غیرقیمتی و ثبات در اجرای سیاست‌ها را مهم دانست. تاریخچه اصلاح قیمت پس از انقلاب نشان می‌دهد که رشد متوسط از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۳، معادل سالانه ۳۲ درصد قرار دارای بود که اگر تا ۱۴۰۵ ادامه می‌یافت، قیمت به ۳۵ هزار تومان می‌رسید. در بازه ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۴ نیز متوسط رشد قیمت ۳۲ درصد در سال قرار دارای بود که اگر ادامه می‌یافت، به عدد ۲۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۵ می‌رسید. 

در بخش پنل، با حضور موسی غنی‌نژاد ، نصرالله جهانگرد، ناصر سجادی، شهرام رضایی و مرتضی کاظمی برگزار گردید. 

موسی غنی‌نژاد در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا استفاده دولت‌ها از فناوری برای اجرای سیاست‌های غیرقیمتی منجر به تکرار ایده دولت‌های کمونیستی نمی‌شود، اشاره کرد که یارانه قیمتی سمی مهلک هست، اما معضل کوتاه‌مدت در مساله بنزین را نمی‌توان با اصلاح قیمت حل کرد. هم‌اکنون با زیرساخت‌های تکنولوژی و داده‌ای که وجود دارد، امکان دارد در کوتاه‌مدت از معضل فعلی گذر کرد تا در بلندمدت به اصلاح قیمتی رسید.

شهرام رضایی در بخش پنل بیان کرد که راهکارهای مطرح‌شده در رابطه با استفاده از تکنولوژی و داده‌ها برای کوتاه‌مدت هستند، نه بلندمدت. هم‌اکنون، کمبود انرژی داریم و پتروشیمی‌ها مشکل کمبود گاز و انرژی دارند. راهکارهای امروز برای گذر از این وضعیت هست. راهکار اصلی او استفاده از داده هست که با استفاده از داده‌های موجود، روش‌های توزیع کنونی یارانه‌ها را بهبود بخشیم. بنابراین برای گذر از وضعیت کنونی تلاش خواهد گردید تا با استفاده از داده‌ها و فناوری، به حکمرانی بهتر برسیم.

ناصر سجادی در بخش پنل بیان کرد که بیشترین واردات بنزین از ابتدا، در سال ۱۳۸۵، یعنی سال قبل از شروع سهمیه‌بندی، ۲۸ میلیون لیتر در روز قرار دارای بود که پس از اجرای طرح، واردات کاهش یافت. هزینه آن طرح نیز حدود ۱۳۰ میلیارد در آن سال‌ها قرار دارای بود که برابر دو ماه کاهش هزینه واردات بنزین قرار دارای بود.

نصرالله جهانگرد در بخش پنل به این موضوع اشاره کرد که در فضای بروکراسی کشور، ابتدا سازمان‌هایی را با هدف تسهیل امور ایجاد کردیم، اما سرانجام نظارت و اصطکاک بیشتری ایجاد گردید و کارها کمتر جلو رفت. در زمینه فنی و استفاده از فناوری برای حل معضل بنزین، کمبودی نداریم و برای هر راه‌حلی که ارائه شود امکان دارد از فناوری موجود به بهترین نحو استفاده کرد اما مساله این هست که باید روی راه‌حل نهایی اجماع وجود داشته باشد تا به بهترین نتیجه برسد.